49°06′17″N 22°39′02″E/49,104722 22,650556Ustrzyki Górne
| Artykuł | 49°06′17″N 22°39′02″E |
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°6'N, 22°39'E, 49°6'18.43"N, 22°38'58.27"E |
| - błąd | 2340 m |
| Odległość | 556 m |
| ||||
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  podkarpackie
| |||
| Powiat | bieszczadzki | |||
| Gmina | Lutowiska | |||
| Sołectwo | Ustrzyki Górne | |||
| Wysokość | ok. 650 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2011) | 89[1][2] | |||
| Strefa numeracyjna | 13 | |||
| Kod pocztowy | 38-714 | |||
| Tablice rejestracyjne | RBI | |||
| SIMC | 0356323 | |||
Położenie na mapie gminy Lutowiska  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  | ||||
| 49°06′17″N 22°39′02″E/49,104722 22,650556
| ||||
| Strona internetowa | ||||
Ustrzyki Górne – wieś w Polsce położona nad potokiem Wołosatym w Bieszczadach, w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska[3][4]. Leży w pobliżu skrzyżowania dróg wojewódzkich nr 896 i 897. Wieś jest siedzibą sołectwa Ustrzyki Górne, w którego skład wchodzi również miejscowość Wołosate.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś lokowana na prawie wołoskim w XVI wieku, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[5]. Rozłożyła się na długości ponad 4 km nad potokiem Wołosaty.
Wzmianki o Ustrzykach Górnych pochodzą z 1529. Z połowy XVI w. pochodzą przywileje wydane przez Piotra Kmitę dla Stuposian (1531) oraz Tarnawy Niżnej (1537) i Wyżnej (1549). Wieś lokowana na prawie wołoskim ok. 1537 przez ród Kmitów.
Piotr Kmita Sobieński do 1553 r. dziedziczył Ustrzyki Górne, a po jego śmierci bezdzietna wdowa Barbara Kmita z Herburtów. Po jej śmierci w 1580 dziedziczył Ustrzyki Górne brat Stanisław Herburt.
Miejscowość została ponownie założona w 1580.
Właściciele Stuposian obejmowali również tereny Ustrzyk Górnych. Wsie te istniały już wcześniej przed oficjalnym założeniem. Pierwsze wzmianki o kolejnych osadach: Dydiowej, Łokciu, Ustrzykach Górnych, Berehach Górnych, Wetlinie i Jaworcu pochodzą z roku 1580. Dziesięć lat później istniały już przysiółki Łuh (1589, dziś Bereżki) i Dołhyłuh (1590, dziś Muczne).
O istniejącej wsi świadczą dokumenty z 1580. W 1622 mieszkańców Moczarnego zdziesiątkowało „morowe powietrze” do tego stopnia, że wieś przestała istnieć, a w Wołosatem w 1665 był tylko jeden uprawiany łan kmiecy, podczas gdy pół wieku wcześniej – dziesięć i trzy czwarte łana. Podobna zaraza dotknęła najprawdopodobniej i Ustrzyki Górne.
W 1667 Sejm za zasługi i fundację kościoła w Jasieniu zezwolił Maciejowi Stanisławowi Ustrzyckiemu na zamianę Ustrzyk Dolnych za Ustrzyki Górne. Maciej Ustrzycki dokonał zamiany Ustrzyki za Ustrzyki (dolne za górne). W 1701 tołhoje, zbóje zza węgierskiej granicy zrabowali wioskę i uprowadzili mieszkańców. W 1709 wioska została spalona przez cofających się Szwedów. Ustrzyki należały potem, jak i Stuposiany, do Wisłockich. Wisłoccy włączyli się do walk niepodległościowych, biorąc udział w powstaniach. Po powstaniu majątki zostały konfiskowane.
W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej Ustrzyki Górne byli spadkobiercy Juliusza Rittnera[6].
W 1914 Ustrzyki Górne należały m.in. do Augusta Nowaka, który posiadał tu tartak. Wybudowano tu także kolejkę wąskotorową od Ustrzyk do Sokolików.
W pierwszym kwartale 1915 w czasie I wojny światowej najcięższe walki toczyły się o Przełęcz Użocką i Przełęcz Beskid nad Wołosatem, co powodowało też zniszczenie wsi.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”[7].
Wieś została zajęta 27 września 1944 przez wojska radzieckie[8].
Ustrzyki Górne zostały całkowicie zniszczone w latach 1945–1947 na skutek działań NKWD, wojska radzieckiego i sotni Bira. Miejscowa ludność polska po 10 miesiącach od wkroczenia Armii Radzieckiej w czerwcu 1945 roku została wysiedlona i wywieziona do Polski lub do łagrów. Pozostała ludność ukraińska została wysiedlona w 1951 do ZSRR, a oporni na Syberię.[potrzebny przypis] Po unicestwieniu wsi powstała strażnica WOP w 1951 oraz schronisko PTTK, uruchomione w 1956.
W latach 80. zaczęły rozwijać się jako osada leśna, a w latach 1984–1986 na miejscu cmentarza greckokatolickiego wybudowano kościół parafialny pw. św. Anny (wg proj. Mieczysława Zarycha) oraz powstały budynki siedziby Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
W 1992 wybudowano Ośrodek Turystyczno-Rekolekcyjny im. Jana Pawła II, a w 1997 Ośrodek Turystyczno-Noclegowy Zajazd Pod Caryńską.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- 1921 – Ustrzyki Górne zamieszkiwało 428 osób (w 68 domach mieszkalnych):
- 341 wyznania greckokatolickiego
- 56 wyznania mojżeszowego
- 21 wyznania rzymskokatolickiego
- 1991 – 90 osób
- 2004 – 114 osób
Honorowe obywatelstwa[edytuj | edytuj kod]
- 2002 – Elżbieta Dzikowska
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ustrzyki Górne stanowią dobrą bazę dla turystyki pieszej. Zimą oferują dobre warunki narciarskie(narciarstwo skitourowe i biegowe – brak wyciągów narciarskich). W okolicy znajdują najwyższe szczyty polskich Bieszczadów: Połonina Caryńska (1297 m), Wielka Rawka (1304 m) oraz Tarnica (1346 m).
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
(końcowy fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego): Połonina Wetlińska – Brzegi Górne – Połonina Caryńska – Ustrzyki Górne – Szeroki Wierch – Halicz – Rozsypaniec – Wołosate
szlak graniczny: Kremenaros – Wielka Rawka – Ustrzyki Górne – Wołosate – przełęcz pod Tarnicą – Bukowe Berdo – Widełki
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wieś Ustrzyki Górne w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2018-03-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej” tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 231.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ ВОВ-60 – Сводки.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ustrzyki Górne (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 847.
- Ustrzyki Górne – opis i fotogaleria
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Miejscowości opuszczone | |
| Integralne części wsi |
|
| Nieofic. osada |
