49°06′17″N 22°39′02″E/49,104722 22,650556Ustrzyki Górne
| ||
| ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | podkarpackie | |
| Powiat | bieszczadzki | |
| Gmina | Lutowiska | |
| Sołectwo | Ustrzyki Górne | |
| Wysokość | ok. 650 m n.p.m. | |
| Liczba ludności (2011) | 89[1][2] | |
| Strefa numeracyjna | 13 | |
| Kod pocztowy | 38-714 | |
| Tablice rejestracyjne | RBI | |
| SIMC | 0356323 | |
Położenie na mapie gminy Lutowiska   Ustrzyki Górne | ||
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  Ustrzyki Górne | ||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  Ustrzyki Górne | ||
Położenie na mapie Polski  Ustrzyki Górne | ||
| 49°06′17″N 22°39′02″E/49,104722 22,650556
| ||
| Strona internetowa miejscowości | ||
Ustrzyki Górne – wieś w Polsce położona nad potokiem Wołosatym w Bieszczadach, w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Lutowiska[3][4]. Leży w pobliżu skrzyżowania dróg wojewódzkich nr 896 i 897. Wieś jest siedzibą sołectwa Ustrzyki Górne, w którego skład wchodzi również miejscowość Wołosate.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś lokowana na prawie wołoskim w XVI wieku, rozłożyła się na długości ponad 4 kilometrów nad potokiem Wołosaty.
Wzmianki o Ustrzykach Górnych pochodzą z 1529. Z połowy XVI w. pochodzą przywileje wydane przez Piotra Kmitę dla Stuposian (1531), oraz Tarnawy Niżnej (1537) i Wyżnej (1549). Wieś lokowana na prawie wołoskim ok. 1537, przez ród Kmitów.
Piotr Kmita Sobieński do 1553 r. dziedziczył Ustrzyki Górne, a po jego śmierci, bezdzietna wdowa Barbara Kmita z Herburtów. Po jej śmierci w 1580 dziedziczył Ustrzyki Górne brat Stanisław Herburt.
Miejscowość została ponownie założona w 1580.
Właściciele Stuposian obejmowali również i tereny Ustrzyk Górnych. Wsie te istniały już wcześniej przed oficjalnym założeniem. Pierwsze wzmianki o kolejnych osadach: Dydiowej, Łokciu, Ustrzykach Górnych, Berehach Górnych, Wetlinie i Jaworcu pochodzą z roku 1580. Dziesięć lat później istniały już przysiółki Łuh (1589, dziś Bereżki) i Dołhyłuh (1590, dziś Muczne).
O istniejącej wsi świadczą dokumenty z 1580. W 1622 mieszkańców Moczarnego zdziesiątkowało „morowe powietrze” do tego stopnia, że wieś przestała istnieć, a w Wołosatem w 1665 był tylko jeden uprawiany łan kmiecy, podczas gdy pół wieku wcześniej – dziesięć i trzy czwarte łana. Podobna zaraza dotknęła najprawdopodobniej i Ustrzyki Górne.
W 1667 Sejm za zasługi i fundację kościoła w Jasieniu zezwolił Maciejowi Stanisławowi Ustrzyckiemu na zamianę Ustrzyk Dolnych za Ustrzyki Górne. Maciej Ustrzycki dokonał zamiany Ustrzyki za Ustrzyki (dolne za górne). W 1701 tołhoje, zbóje zza węgierskiej granicy zrabowali wioskę i uprowadzili mieszkańców. W 1709 wioska została spalona przez cofających się Szwedów. Ustrzyki należały potem, jak i Stuposiany, do Wisłockich. Wisłoccy włączyli się do walk niepodległościowych, biorąc udział w powstaniach. Po powstaniu majątki były konfiskowane.
W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tybularnej Ustrzyki Górne byli spadkobiercy Juliusza Rittnera[5].
W 1914 Ustrzyki Górne należały m.in. do Augusta Nowaka, który posiadał tu tartak. Wybudowano tu także kolejkę wąskotorową od Ustrzyk do Sokolików.
W pierwszym kwartale 1915 w czasie I wojny światowej najcięższe walki toczyły się o Przełęcz Użocką i Przełęcz Beskid nad Wołosatem, co powodowało też zniszczenie wsi.
W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Ustrzyki Górne”[6].
Wieś została zajęta 27 września 1944 przez wojska radzieckie[7].
Ustrzyki Górne zostały całkowicie zniszczone w latach 1945–1947 na skutek działań NKWD, wojska radzieckiego i sotni Bira. Miejscowa ludność polska po 10 miesiącach od wkroczenia Armii Radzieckiej, w czerwcu 1945 roku, została wysiedlona i wywieziona do Polski lub do łagrów. Pozostała ludność ukraińska została wysiedlona w 1951 w głąb ZSRR, a oporni na Syberię. Po unicestwieniu wsi powstała strażnica WOP w 1951 oraz schronisko PTTK, uruchomione w 1956.
Od 4 do 7 sierpnia 1953 i w 1963 w Ustrzykach Górnych przybywał jako turysta ks. dr Karol Wojtyła.
W latach 80. zaczęły rozwijać się jako osada leśna, a w latach 1984-1986 na miejscu cmentarza greckokatolickiego wybudowano kościół parafialny pw. św. Anny (wg proj. Mieczysława Zarycha) oraz powstały budynki siedziby Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
W 1992 wybudowano Ośrodek Turystyczno-Rekolekcyjny im. Jana Pawła II, a w 1997 Ośrodek Turystyczno-Noclegowy Zajazd Pod Caryńską.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- 1921 – Ustrzyki Górne zamieszkiwało 428 osób (w 68 domach mieszkalnych):
- 341 wyznania greckokatolickiego
- 56 wyznania mojżeszowego
- 21 wyznania rzymskokatolickiego
- 1991 – 90 osób
- 2004 – 114 osób
Honorowe obywatelstwa[edytuj | edytuj kod]
- 2002 – Elżbieta Dzikowska
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Ustrzyki Górne stanowią dobrą bazę dla turystyki pieszej. Zimą oferują dobre warunki narciarskie. W okolicy znajdują najwyższe szczyty polskich Bieszczadów: Połonina Caryńska (1297 m), Wielka Rawka (1304 m) oraz Tarnica (1346 m).
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
(końcowy fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego): Połonina Wetlińska – Brzegi Górne – Połonina Caryńska – Ustrzyki Górne – Szeroki Wierch – Halicz – Rozsypaniec – Wołosate
szlak graniczny: Kremenaros – Wielka Rawka – Ustrzyki Górne – Wołosate – przełęcz pod Tarnicą – Bukowe Berdo – Widełki
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Bieszczadzki Park Narodowy
- Ustrzyki Dolne
- Wielka pętla bieszczadzka
- Parafia św. Anny w Ustrzykach Górnych
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Portal polskawliczbach.pl
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-03-04].
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 231.
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ ВОВ-60 – Сводки.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ustrzyki Górne (2) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XII: Szlurpkiszki – Warłynka. Warszawa 1892.
- Ustrzyki Górne – opis i fotogaleria
| |||||||||||||||||||||||
