Uszak bzowy
 Kępa owocników uszaka bzowego | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
uszak bzowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Auricularia auricula-judae (Bull.) Quél. Enchir. fung. (Paris): 207 (1886) | |
.JPG)
.jpg)
.JPG)
Uszak bzowy (Auricularia auricula-judae (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny uszakowatych (Auriculariaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tremella, Auriculariaceae, Auriculariales, Auriculariomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 r. Jean Baptiste Bulliard nadając mu nazwę Tremella_auricula-judae. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Auricularia[1].
Synonimów naukowych ma ok. 40. Niektóre z nich[2]:
- Auricularia auricula (Hook. f.) Underw. 1902
- Auricularia auricularis (Gray) G.W. Martin 1943
- Exidia auricula-judae (Alb. & Schwein.) Fr. 1823
- Gyraria auricularis Gray 1821
- Hirneola auricula (L.) P. Karst. 1880
- Hirneola auricula-judae (L.) Berk. 1860
- Hirneola auricularis (Gray) Donk 1949
- Merulius auricula (L.) Roth
- Peziza auricula-judae (Bull.) Bolton 1786
- Tremella auricula L. 1753
- Tremella auricula-judae Bull. 1789
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako grzyb brzozowy, judaszowe uszy, uszak judaszowy, ucho judaszowe, ucho bzowe[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 2–10 cm, kształt początkowo kielichowaty, później miseczkowaty, na koniec tarczowaty i rozpostarty. Czasami kształtem przypomina ucho. Owocnik jest powyginany i żyłkowato żebrowaty. Górna powierzchnia jest brązowa, matowa, delikatnie zamszowa, a czasami oszroniona. Zarodniki powstają na dolnej powierzchni, która ma czerwonobrązowy kolor i jest błyszcząca, gładka, a u dojrzałych owocników biaława od zarodników. Podczas wilgotnej pogody owocnik jest galaretowaty i prześwitujący. Podczas suchej pogody owocniki mogą zaschnąć i wówczas są korkowate lub rogowate, a ich wewnętrzna strona przybiera barwę od czarnobrązowej przez brązowofioletową do czarnosiwej. Jednak po dłuższych opadach deszczu znów nasiąkają wodą i odzyskują galaretowatość i sprężystość[4].
Cienki, galaretowato-sprężysty, bez zapachu, o łagodnym smaku[5].
Biały, nieamyloidalny. Zarodniki wielkości 16–23 × 6–7 µm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Gatunek kosmopolityczny. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[7]. W Polsce jest pospolity[3].
Rozwija się na osłabionym lub martwym drewnie w lasach, zaroślach, parkach, ogrodach, przy drogach. Najczęściej spotykany jest na bzie czarnym, ale także na wielu innych gatunkach drzew liściastych (szczególnie na klonach i olchach)[8], na iglastych wyjątkowo. Rośnie w ciągu całego roku, a podczas łagodnej zimy występuje nawet w czasie późnej wiosny na pniakach i pniach. W czasie długotrwałej wilgotnej pogody często tworzy całe kępy owocników[6].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Pasożyt lub saprotrof[3]. Grzyb jadalny. W Europie jest rzadko zbierany, wysoko ceniony jest w kuchni chińskiej i japońskiej[9]. Jest składnikiem wielu potraw. Jest prawie pozbawiony smaku, spożywany jest ze względu na swoją chrząstkowatą konsystencję[10][5].
Uszak posiada także właściwości lecznicze. Pozytywnie wpływa na organizm aktywując układ odpornościowy, ale również działa przeciwzapalnie, przeciwzakrzepowo, przeciwnowotworowo, przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Jest wartościowym uzupełnieniem diety zimowej[8].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Uszaka bzowego można pomylić z uszakiem skórnikowatym (Auricularia mesenterica), który ma włoskowato-strefowaną górną powierzchnię.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
- ↑ a b Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 678. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2016-01-10].
- ↑ a b Zimowe grzyby jadalne, LudzkieTropy.pl, 13 stycznia 2019 [dostęp 2020-12-02] (pol.).
- ↑ Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. Warszawa: Weltbild, 2011. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Bohumír Hlava, Dagmar Lánská, Aleksander Ostrowski: Rośliny przyprawowe, PWRiL, W-wa, 1983, ISBN 83-09-00456-7