Veto (gra karciana)

Szlachecka Gra Karciana Veto! (SGK: Veto) – polska kolekcjonerska gra karciana rozgrywająca się w scenerii XVII-wiecznej Rzeczypospolitej, której historia alternatywna jest inspirowana historią, literaturą oraz legendami (sezon Czarty i Upiory). Gracze kierują frakcjami podczas wolnej elekcji. Celem gry jest osadzenie na tronie swojego kandydata na króla (elekta) lub pokonanie przeciwnej frakcji.

Gra miała wielu współautorów i wydawców oraz dwie edycje – pierwszą w latach 2004–2005 i drugą w latach 2007–2017.

Historia

Źródła nie są całkowicie zgodne, kto jest autorem gry. Pierwsza edycja gry ukazywała się w latach 2004–2005 i została stworzona i wydana przez Krakowską Grupę Kreacyjną (KGK) w składzie Kuba Janicki, Krzysztof Schechtel, Marcin Tomczyk i Michał Rokita, aczkolwiek w 2015 r. Schechtel stwierdził, że w 2004 wydał grę wspólnie z Tomczykiem. W 2017 r. Michał Machocki do twórców gry zaliczył Krzysztofa Schechtela i Tomasza Majkowskiego. Instrukcja drugiej edycji z 2007 jako autorów wymieniła Krzysztofa Schechtela i Marcina Tomczyka, we współpracy z Piotrem Schmidtke i Mikołajem Kamińskim. Instrukcja edycji z 2009 za autorów wymieniła Krzysztofa Schechtela i Macieja Zasowskiego. Instrukcja drugiej edycji z lat 2011 za autorów wymienia Krzysztofa Schechtela i Marcina Tomczyka z uwagą, że Michał Rokita, Tomasz Majkowski, Jakub Janicki i Tomasz Mazurek byli współautorami pierwszej edycji Veto.

Już po czterech miesiącach twórcy pierwszej edycji szacowali, że w grę gra prawie tysiąc osób. Drugie wydanie ukazywało się w latach 2007–2017 i miało kilku wydawców. Początkowo, w 2007 roku, zostało wydane przez wydawnictwo Imperium. Od czerwca 2009 do 2013 roku wydawcą gry była Kuźnia Gier. W roku 2014 wydawcą gry została Fabryka Gier Historycznych, a w roku 2015 grę przejęło Wydawnictwo Veto. W 2017 Wydawnictwo Veto ogłosiło „tymczasowe zawieszenie działalności wydawniczej”.

Gra miała aktywną scenę turniejową. Istniał ogólnopolski ranking graczy, a przez kilka lat Fabryka Gier Historycznych organizowała mistrzostwa krajowe pod nazwą Indywidualne Mistrzostwa Polski, a także Elitarny Turniej Sarmacki. W 2009 roku kolekcjonerska edycja gry komputerowej Mount & Blade: Ogniem i mieczem zawierała edycję specjalną Veta.

Recenzent serwisu Poltergeist (polter.pl) w 2009 określił grę jako jedną „z najpopularniejszych polskich karcianek”. Według jednego z twórców złoty okres gry to lata 2009–2012, gdy w Polsce była to druga najpopularniejsza kolekcjonerska gra karciana (po Magic: the Gathering); w tym okresie gra miała rocznie „kilkaset turniejów rocznie, kilkuset aktywnych graczy, a jeszcze więcej cichych zwolenników”. Spadek popularności gry po roku 2012 był wyjaśniany tematyką sezonu Czarty i Upiory, krytykowanego za „odejście od klimatów sienkiewiczowskich” i nacisk na „zjawiska nadprzyrodzone” (np. wprowadzenie postaci takich jak diabeł Boruta czy potworów takich jak utopce), a także konkurencją związaną z rozwojem tytułów LCG (patrz Android: Netrunner). Według artykułu w Komputer Świecie z 2015 gra „przeżywa drugą młodość i znów wkracza w fazę świetności”.

W 2010 ukazał się samodzielny dodatek do gry pt. Veto! Konfrontacja. Veto! otrzymało także spin-offy w postaci gier planszowych Veto: The Boardgame z 2013 (autorzy: Krzysztof Schechtel, Michał Stachyra, Maciej Zasowski) i Liberum Veto z 2016.

Sezony

Druga edycja gry od 2010 roku ukazywała się w postaci sezonów – powiązanych tematycznie bloków, w których turniejowo legalne są tylko wydane w nich (bądź przedrukowane) karty pochodzące z dodatków aktualnego sezonu. Wcześniej wydane dodatki zostały zaliczone do sezonu podstawowego.

• Podstawowy
  • Podstawka (2007)
  • Charakternicy (2008)
  • Casus belli (2008)
  • Ogniem i Mieczem (2009)
• Warchoły i Pijanice
  • Do szabel! (2010)
  • Rębajłowie (2011)
  • Krwi (2011)
• Szpiedzy i Dyplomaci
  • W niewoli (2012)
  • Spiskowcy (2012)
  • Królobójstwo (2013)
• Czarty i Upiory
  • Cmentarzysko (2013)
  • Danse Macabre (2014)
  • Malleus Maleficarum (2015)
• Potop
  • Initium Calamitatis Regni (2015)
  • Trudne Czasy (maj 2016)
  • Polonia Invicta (grudzień 2016)
  • Finis Poloniae (2017)

Mechanika

Gra jest przeznaczona dla dwóch osób. Gracze kierują frakcjami podczas wolnej elekcji. Celem gry jest osadzenie na tronie swojego kandydata na króla (elekta) lub pokonanie przeciwnej frakcji. Gracze zbierają i tworzą talie kart. Karty przedstawiające rozmaitych bohaterów, uzbrojenie, lokacje, manewry szermiercze oraz wydarzenia (zarówno specyficzne, takie jak konkretne bitwy, jak i generyczne z epoki gry). W grze są też żetony (reprezentujące dukaty i głosy na sejm). Dukaty służą do wystawiania bohaterów i ich ulepszania (np. kartami uzbrojenia), natomiast bohaterowie wykonują akcje agitacyjne lub pojedynkują się, zbierając głosy i osłabiając przeciwnika.

Frakcje

W grze występuje pięć frakcji różniących się stylem gry:

• Awanturnicy – frakcja najbardziej nastawiona na grę agresywną i grabieżczą. Niegdyś (pierwsza edycja) powiązana ze szlacheckimi infamisami i warchołami, później (druga edycja) jej szeregi pełne są kozaków. Elektami Awanturników są Jerzy Sebastian Lubomirski i Bohdan Chmielnicki.
• Dworscy – obejmują głównie centralną Polskę. Główną postacią Dworskich jest Jan Kazimierz Waza, natomiast herbem frakcji jest herb Wazów. Dworscy opierają się na bogactwie i wpływowych postaciach, pozostając poza zasięgiem przeciwnika i unikając pojedynków.
• Radziwiłłowie – ich bazą domową jest Litwa. Sami Radziwiłłowie skupiają się głównie na spiskach i podburzaniu tłumu, wygrywają głównie przez agitację. Elektem Radziwiłłów jest Janusz Radziwiłł.
• Wiśniowieccy – pochodzą z Rusi, skupieni są na walce i wykorzystywaniu sławy, by zdobywać poparcie za pomocą takich osobistości jak Skrzetuski, Podbipięta czy Wołodyjowski. Elektem Wiśniowieckich jest książę Jeremi Wiśniowiecki.
• Osmanowie – pochodzą z Imperium Osmańskiego. Ich początkowym elektem był Jerzy II Rakoczy. W ramach rozwoju fabuły gry w sezonie Szpiedzy i Dyplomaci zyskali oni na krótko panowanie nad Polską (elekt Ibrahim I), lecz wraz z jego końcem ich panowanie zostało zrzucone. Od premiery sezonu Czarty i Upiory frakcja ta przestała być wspierana.

Analiza

Gra jest uznawana za jeden z przykładów znaczenia kultury sarmackiej (szlacheckiej, I Rzeczypospolitej) w polskiej popkulturze i branży gier. Veto! wywodzi swoją bezpośrednią inspirację od fabularnej gry Dzikie Pola, a także twórczości Jacka Komudy. Gra zawiera liczne elementy historyczne, ale miesza okresy czasowe, zawiera także elementy ahistoryczne – postacie fikcyjne i elementy fantastyczne. Michał Machocki zauważył, że w grze „występują zmarły w 1610 S. Stadnicki, urodzony w 1612 J. Wiśniowiecki i fikcyjni Atos, Portos i Aramis”, a także inne postacie z książek m.in. Henryka Sienkiewicza czy Jacka Komudy.

Zarówno twórcy gry jak i gracze zgadzają się, że gra ma walory edukacyjne (w kontekście informacji historycznych) i popularyzuje kulturę sarmacką (neosarmatyzm), a także w pewnym stopniu wartości patriotyczne. Machocki zauważa, że „Veto! prezentuje materialne i duchowe dziedzictwo Rzeczypospolitej w sposób szeroki, lecz płytki”. Gra przekazuje informacje historyczne w sposób uproszczony na potrzeby gry, niemniej nawet podstawowy mechanizm gry (zbieranie głosów – „kresek”) zawiera informacje m.in. o systemie wolnej elekcji czy strukturze społecznej (brak prawa wyborczego wśród poza szlachtą polską płci męskiej); pisze także, że „potencjału edukacji historycznej można się dopatrzyć w mnogości elementów kultury materialnej (rodzaje broni, zbroi, koni, trunków, ubrań, budowli gospodarczych), społecznej (grupy społeczne i zawodowe, wydarzenia polityczne i towarzyskie) oraz wojskowej (nazwy i cechy formacji militarnych), a także w obecności postaci historycznych”. Poza elementami związanymi bezpośrednią z grą, popularyzacja kultury sarmackiej odbywa się przez organizację wydarzeń towarzyszących turniejom Veta! takich jak konkursy wiedzy o kulturze sarmackiej czy używanie kostiumów historycznych (patrz cosplay, rekonstrukcja historyczna).

Gra jest uważana za pierwszą w pełni polską kolekcjonerską grę karcianą, tj. opracowaną w Polsce i niewykorzystującą zagranicznych motywów (pierwszą karcianką w języku polskim był wydany w 1995 szwedzki Doomtrooper; w 2002 ukazała się także gra Thorgal: Kolekcjonerska Gra Karciana, opracowana w Polsce, ale na licencji od belgijskiego wydawcy komiksu).

Odbiór

W 2009 dla czasopisma „Rebel Times” grę zrecenzował Mateusz Nowak. Ocenił ją pozytywnie (8/9 na 10), chwaląc „wykonane solidnie i estetycznie”, dopracowane zasady, klimat i „przyjemność” rozgrywki, a także cenę; skrytykował jednak słabą instrukcję, pisząc, że nauka gry wymaga nieraz „żmudnego szukania informacji w Internecie”. W tym samym roku recenzent serwisu Poltergeist (polter.pl) pochwalił grę za przystępną cenę, klimat oraz walory edukacyjne i polecił ją „wszystkim, którzy lubią dobrą zabawę i ostrą rywalizację”, oceniając ja na 9.5.

W 2011 dla fanzinu Esensja grę pozytywnie oceniła Justyna Lenda, chwaląc ją za tło historyczne, humor i „soczystą rozgrywkę, pełną dynamizmu, możliwości i zwrotów akcji”.

W 2012 dla serwisu Histmag grę zrecenzował pozytywnie Przemysław Mrówka, pisząc, że jest to pozycja „ciekawa, barwna, wciągająca, osadzona w realiach historycznych, nawiązująca do sienkiewiczowskiej trylogii”.

Linki zewnętrzne

• Strona domowa gry (www.veto.pl) (archiwum 2015–2017)
• Strona domowa gry (www.veto2ed.pl) (archiwum 2009-2015)