Wójcik (nazwisko)
 |
Ten artykuł od 2015-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
Wójcik (forma żeńska: Wójcik, Wójcikowa, Wójcikówna; liczba mnoga: Wójcikowie) – jedno z najstarszych nazwisk polskich. Notowane od początku XIII wieku[1]. Obecnie jest to czwarte pod względem popularności nazwisko w Polsce. Według bazy PESEL 27.01.2022 r. nazwisko to nosiło 49 892 Polek i 48 561 Polaków. Łącznie nazwisko to nosi 98 453 polskich obywateli[2].
Geneza[edytuj | edytuj kod]
To samo nazwisko ma osiem różnych podstaw etymologicznych:
- najstarsza tzw. patronimiczna – od zdrobnienia imienia Wojciech – rodziny pochodzenia szlacheckiego, a także liczne rodziny pochodzenia mieszczańskiego i chłopskiego
- od słowa wójt – definiowanego wielorako: 1. urzędnik gminy, wsi lub miasta w średniowieczu z nadania królewskiego, lub z prawa niemieckiego, (rodziny pochodzenia szlacheckiego i chłopskiego); 2. prezes rady miejskiej, najwyższy z urzędników miejskich, burmistrz, prezydent, (rodziny pochodzenia mieszczańskiego); 3. zwierzchnik gminy wybierany z grona właścicieli gruntów, (rodziny pochodzenia chłopskiego); 4. sołtys (scultetus), przełożony nad gromadą wiejską, sędzia wiejski spośród włościan wybrany, (liczne rodziny pochodzenia chłopskiego); 5. jeden z włościan poddanych, wybrany przez dziedzica, niemający żadnej władzy sądowniczej, obowiązany tylko do wypełnienia na pańszczyznę, pilnowania robotników i zdawania z nich sprawy przed ekonomem,(liczne rodziny pochodzenia chłopskiego); 6. tzw. wójt gumienny, karbowy, włodarz, wybierany dawniej z wioski gospodarz do gospodarowania na roli, (liczne rodziny pochodzenia chłopskiego)
- od nazw wsi m.in.: Wójcia w krakowskim i Wójciki w opatowskim, łęczyckim, (rodziny pochodzenia szlacheckiego), oraz osady Wójcik w dawnym powiecie noworadomskim (rodziny pochodzenia chłopskiego)
- od zdrobnienia słowa wojak
- od nazwy ptaka wróblowatego zębodziobego z rodziny gajówek wójcik (rodziny pochodzenia mieszczańskiego i chłopskiego)
- od nazwy gry dziecięcej wójcik (rodziny pochodzenia chłopskiego)
- od niemieckiego słowa "Voget" adwokat (rodzina Wójcik pochodzenia niemieckiego pieczętująca się herbem: W srebrnym polu, orzeł czarny ukoronowany korona szlachecką złotą, cymer: pięć strusich piór na przemian trzy srebrne i dwa czerwone)
- od niemieckiego słowa "Voigt" wójt (rodzina Voigcik vel Wójcik pochodzenia pruskiego pieczętująca się czterema pasami czarnymi w słup na srebrnym polu, być może odmiana pruskiego herbu Kos)
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Większość rodzin (ponad 90%) pochodzi ze stanu mieszczańskiego lub włościańskiego przyjmując nazwisko od słowa wójt lub ptaka "wójcik" między XVII a XIX wiekiem.
Istnieją także nieliczne rodziny pochodzenia szlacheckiego noszące to nazwisko, pieczętujące się herbami: Białynia (gniazda w ziemi radomskiej, chełmskiej, lwowskiej i lubelskiej), Łodzia (gniazdo w ziemi krakowskiej), Korab (gniazdo w ziemi łęczyckiej, Ogończyk (gniazdo w ziemi krakowskiej (Wójcia), Pobóg (gniazda w ziemi częstochowskiej i opatowskiej), Rola, Szeliga (gniazda w ziemi małopolskiej i lubelskiej), a także Pilawa (Wojczik, Wojsik, Wojszyk). Ponadto istnieją dwie rodziny szlacheckie pochodzenia niemieckiego i pruskiego pieczętujące się herbami własnymi.
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
W wiekach poprzednich (w niektórych przypadkach po dziś dzień) tak u rodzin szlacheckich, jak i mieszczan i włościan nazwisko Wójcik zapisywane było w różnych formach, najczęściej z łacińska: Voigcik, Voigtcik, Voigtczik, Vogcik, Vogtcik, Vogtczik, Wocik, Wogcik, Wogtcik, Wogtczik, Woichik, Wojchik, Wojczyk, Wojcik, Wojczik, Wojczyk, Wojschik, Wojschyk, Wojtik, Woycik, Woyczik, Woyczyk, Woysik, Woyszyk, Wójcicki, Wójcik, Wójcikiewicz, Wójcikowicz, Wójcikowski, Wójczik, Wójczyk, Wójsik, Wójszyk, Wójtik, Wóycicki, Wóyschik, Wóysik, Wóyszyk, Wujcicki, Wujcik, Wujcikowski, Wujczik, Wujczyk itp.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Wójcik w poszczególnych województwach[3][4]:
- dolnośląskie – 3 313 mężczyzn, 3 356 kobiet
- kujawsko-pomorskie – 858 mężczyzn, 840 kobiet
- lubelskie – 5 988 mężczyzn, 5 365 kobiet
- lubuskie – 802 mężczyzn, 752 kobiety
- łódzkie – 2 906 mężczyzn, 3 079 kobiet
- małopolskie – 6 460 mężczyzn, 6 133 kobiety
- mazowieckie – 7 129 mężczyzn, 7 047 kobiet
- opolskie – 940 mężczyzn, 955 kobiet
- podkarpackie – 3 711 mężczyzn, 3 528 kobiet
- podlaskie – 210 mężczyzn, 227 kobiet
- pomorskie – 1 371 mężczyzn, 1 389 kobiet
- śląskie – 5 049 mężczyzn, 5 111 kobiet
- świętokrzyskie – 3 810 mężczyzn, 3 770 kobiet
- warmińsko-mazurskie – 978 mężczyzn, 784 kobiety
- wielkopolskie – 1 059 mężczyzn, 1 090 kobiet
- zachodniopomorskie – 1 468 mężczyzn, 1 615 kobiet
Pokrewne nazwiska[edytuj | edytuj kod]
- Ada Wojcyk (1915–1982) – radziecka aktorka filmowa.
- Erick Wujcik (1951–2008) – amerykański twórca gier fabularnych i komputerowych.
- Jarosław Wujcik (ur. 1968) – tenor, kontratenor i dyrygent.
- Robert Wojcik (ur. 1993) – kanadyjski siatkarz
Osoby o nazwisku Wójcik[edytuj | edytuj kod]
Zobacz stronę ujednoznaczniającą: Wójcik.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wójcik – Nova Heraldia [online] [dostęp 2022-07-13] (pol.).
- ↑ Otwarte Dane [online], dane.gov.pl [dostęp 2022-10-09].
- ↑ Według danych z grudnia 2017 roku dotyczących rozmieszczenia nazwisk udostępnione przez Ministerstwo Cyfryzacji.
- ↑ Polskie nazwiska [online], polskienazwiska.pl [dostęp 2022-10-14] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- tzw. Słownik warszawski, J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, Warszawa 1902
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa 1893
- Słownik nazw osobowych i elementów identyfikacyjnych Sądecczyzny XV-XVII w., Kraków 1992
- Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Bydgoszcz 2001
- Herbarz polski. Od średniowiecza do XX wieku, L&L, Tadeusz Gajl 2007
- Polska Encyklopedia Szlachecka, Warszawa 1937
- Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, 1470-1480
- Herbarz Soroczyński, wyd. Trees.pl, 2007
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nazwiska występujące w rejestrze PESEL. dane.gov.pl. [dostęp 2022-06-05].