Wężówka (roślina)

Wężówka
	; Lygodium flexuosum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	szparnicowce
Rodzina	wężówkowate
Rodzaj	wężówka
	Nazwa systematyczna
	Lygodium O. Swartz; J. Bot. (Schrader) 1800(2): 7, 106. Oct-Dec 1801
	Typ nomenklatoryczny
	Lygodium scandens (Linnaeus) O. Swartz
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wężówka^[4], lygodium^[5] (Lygodium Sw.) – rodzaj pnących paproci z monotypowej rodziny wężówkowate (Lygodiaceae) z rzędu szparnicowców (Schizaeales). Obejmuje 29 gatunków^[6]. Przedstawiciele występują w strefie międzyzwrotnikowej na całym świecie^[7], nieliczne gatunki rosną w strefie umiarkowanej – w Japonii, Ameryce Północnej, na Nowej Zelandii i w południowej Afryce^[8]. Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne^[5]. Wężówka japońska i drobnolistna są na różnych obszarach poza swoim naturalnym zasięgiem uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi^[9].

Morfologia

Kłącze cienkie i owłosione, płoży się i wspina. Liście są złożone, naprzemiennie pierzaste^[7]. Rosną szybko i w ciągu życia osiągają znaczną długość – ponad 10 m^[5], nawet do 30 m^[8]. Owijają się za pomocą osi na podporach i pokrywać mogą znaczne powierzchnie^[5].

Systematyka

W obrębie rzędu szparnicowców (Schizaeales) rodzina Lygodiaceae stanowi klad bazalny – jest grupą siostrzaną dla rodzin: szparnicowate (Schizaeaceae) i splątkowatych (Anemiaceae)^[7]^[2]. Rodzaj Lygodium bywa też włączany do rodziny szparnicowatych (do podrodziny Lygodioideae)^[10]^[9].

Wykaz gatunków^[6]

Lygodium altum (C.B.Clarke) Alderw.
Lygodium articulatum A.Rich.
Lygodium auriculatum (Willd.) Alston
Lygodium boivinii Kuhn
Lygodium borneense Alderw.
Lygodium circinnatum (Burm.f.) Sw. – wężówka krążkolistna, lygodium krążkolistne
Lygodium cubense Kunth
Lygodium dimorphum Copel.
Lygodium × fayae Jermy & T.G.Walker
Lygodium flexuosum (L.) Sw. – wężówka pogięta, lygodium pogięte
Lygodium heterodoxum Kunze
Lygodium hians E.Fourn.
Lygodium japonicum (Thunb.) Sw. – wężówka japońska, lygodium japońskie
Lygodium kerstenii Kuhn
Lygodium lanceolatum Desv.
Lygodium × lancetillanum L.D.Gómez
Lygodium longifolium (Willd.) Sw.
Lygodium merrillii Copel.
Lygodium microphyllum (Cav.) R.Br. – wężówka drobnolistna, lygodium drobnolistne
Lygodium oligostachyum (Willd.) Desv.
Lygodium palmatum (Bernh.) Sw. – wężówka palmiasta, lygodium palmiaste
Lygodium polystachyum Wall. ex T.Moore
Lygodium radiatum Prantl
Lygodium reticulatum Schkuhr
Lygodium salicifolium C.Presl
Lygodium smithianum C.Presl
Lygodium trifurcatum Baker
Lygodium venustum Sw.
Lygodium versteegii Christ
Lygodium volubile Sw. – wężówka wijąca, lygodium wijące
Lygodium yunnanense Ching

Zastosowanie

Ze względu na silny rozwój systemu korzeniowego rośliny wymagają uprawy w gruncie lub obszernych pojemnikach. Szybko i silnie rosnąc pokrywać mogą duże powierzchnie ażurowych podpór (owijają się na siatkach, rozpiętych drutach). Rozmnażane są przez podział kłącza w końcu zimy. Ze względu na odporność, w tym także na okresowe przesuszanie, najlepiej do upraw domowych nadaje się wężówka japońska i wężówka palmiasta^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b Lygodium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2011-02-02].
↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 114. ISBN 83-09-01604-2.
↑ ^a ^b Lygodium Sw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
↑ ^a ^b ^c Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-11-11]. (ang.).
↑ ^a ^b Clifton E. Nauman: Lygodium. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-02-06]. (ang.).
↑ ^a ^b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 35-36. ISBN 978-1842466346.
↑ Lygodium. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-02-02]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[ing-3] Lygodium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2011-02-02].

[rostafinski-4] Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).

[zenk-5] Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 114. ISBN 83-09-01604-2.

[powo-6] Lygodium Sw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].

[smith-7] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-11-11]. (ang.).

[america-8] Clifton E. Nauman: Lygodium. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-02-06]. (ang.).

[maarten-9] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 35-36. ISBN 978-1842466346.

[tpl-10] Lygodium. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-02-02]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]