Wężówka (roślina)
 Lygodium flexuosum | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Podklasa | |
| Rząd | |
| Rodzina |
wężówkowate |
| Rodzaj |
wężówka |
| Nazwa systematyczna | |
| Lygodium O. Swartz J. Bot. (Schrader) 1800(2): 7, 106. Oct-Dec 1801[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Lygodium scandens (Linnaeus) O. Swartz[3] | |
Wężówka[4], lygodium[5] (Lygodium Sw.) – rodzaj pnących paproci z monotypowej rodziny wężówkowate (Lygodiaceae) z rzędu szparnicowców (Schizaeales). Obejmuje 29 gatunków[6]. Przedstawiciele występują w strefie międzyzwrotnikowej na całym świecie[7], nieliczne gatunki rosną w strefie umiarkowanej – w Japonii, Ameryce Północnej, na Nowej Zelandii i w południowej Afryce[8]. Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[5]. Wężówka japońska i drobnolistna są na różnych obszarach poza swoim naturalnym zasięgiem uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Kłącze cienkie i owłosione, płoży się i wspina. Liście są złożone, naprzemiennie pierzaste[7]. Rosną szybko i w ciągu życia osiągają znaczną długość – ponad 10 m[5], nawet do 30 m[8]. Owijają się za pomocą osi na podporach i pokrywać mogą znaczne powierzchnie[5].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
W obrębie rzędu szparnicowców (Schizaeales) rodzina Lygodiaceae stanowi klad bazalny – jest grupą siostrzaną dla rodzin: szparnicowate (Schizaeaceae) i splątkowatych (Anemiaceae)[7][2]. Rodzaj Lygodium bywa też włączany do rodziny szparnicowatych (do podrodziny Lygodioideae)[10][9].
- Wykaz gatunków[6]
- Lygodium altum (C.B.Clarke) Alderw.
- Lygodium articulatum A.Rich.
- Lygodium auriculatum (Willd.) Alston
- Lygodium boivinii Kuhn
- Lygodium borneense Alderw.
- Lygodium circinnatum (Burm.f.) Sw. – wężówka krążkolistna, lygodium krążkolistne
- Lygodium cubense Kunth
- Lygodium dimorphum Copel.
- Lygodium × fayae Jermy & T.G.Walker
- Lygodium flexuosum (L.) Sw. – wężówka pogięta, lygodium pogięte
- Lygodium heterodoxum Kunze
- Lygodium hians E.Fourn.
- Lygodium japonicum (Thunb.) Sw. – wężówka japońska, lygodium japońskie
- Lygodium kerstenii Kuhn
- Lygodium lanceolatum Desv.
- Lygodium × lancetillanum L.D.Gómez
- Lygodium longifolium (Willd.) Sw.
- Lygodium merrillii Copel.
- Lygodium microphyllum (Cav.) R.Br. – wężówka drobnolistna, lygodium drobnolistne
- Lygodium oligostachyum (Willd.) Desv.
- Lygodium palmatum (Bernh.) Sw. – wężówka palmiasta, lygodium palmiaste
- Lygodium polystachyum Wall. ex T.Moore
- Lygodium radiatum Prantl
- Lygodium reticulatum Schkuhr
- Lygodium salicifolium C.Presl
- Lygodium smithianum C.Presl
- Lygodium trifurcatum Baker
- Lygodium venustum Sw.
- Lygodium versteegii Christ
- Lygodium volubile Sw. – wężówka wijąca, lygodium wijące
- Lygodium yunnanense Ching
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na silny rozwój systemu korzeniowego rośliny wymagają uprawy w gruncie lub obszernych pojemnikach. Szybko i silnie rosnąc pokrywać mogą duże powierzchnie ażurowych podpór (owijają się na siatkach, rozpiętych drutach). Rozmnażane są przez podział kłącza w końcu zimy. Ze względu na odporność, w tym także na okresowe przesuszanie, najlepiej do upraw domowych nadaje się wężówka japońska i wężówka palmiasta[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ a b Lygodium. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2011-02-02].
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
- ↑ a b c d e Elżbieta Zenkteler: Paprocie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 114. ISBN 83-09-01604-2.
- ↑ a b Lygodium Sw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
- ↑ a b c Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2009-11-11]. (ang.).
- ↑ a b Clifton E. Nauman: Lygodium. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2012-02-06]. (ang.).
- ↑ a b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 35-36. ISBN 978-1842466346.
- ↑ Lygodium. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-02-02]. (ang.).