Władysław Czarnecki (architekt)
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Alma Mater | |
Uczelnia | |
Nagrody | |
Praca | |
Styl | |
Odznaczenia | |
Władysław Czarnecki[a] (ur. 11 czerwca 1895 we Lwowie, zm. 18 lutego 1983 w Pniewach[2]) – polski architekt, profesor Politechniki Poznańskiej. Twórca układu przestrzennego zieleni Poznania.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Lwów
[edytuj | edytuj kod]Syn kupca Włodzimierza i Zofii z Wagnerów. Do szkoły średniej uczęszczał we Lwowie. W roku 1912 zdał maturę i rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Studia przerwała mu pierwsza wojna światowa. Jako żołnierz austriacki dostał się w roku 1916 do niewoli rosyjskiej. Od 3 lipca 1918 służył w 5 Dywizji Strzelców Polskich na Syberii. W 1921 wrócił do kraju i do następnego roku pełnił służbę w Wojsku Polskim[3].
W roku 1923 ukończył studia i uzyskał dyplom wyróżniony nagrodą państwową. Pierwsza pracę Czarnecki podjął we Lwowie w biurze architektoniczno-inżynierskim „Tries”. W tym czasie poznał swoją przyszłą żonę Janinę Wiśniowską, również architekta. Ślub odbył się 25 kwietnia 1925 roku. We wrześniu wziął udział w konkursie na architekta miejskiego w Poznaniu[4].
8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 132. lokatą w korpusie oficerów saperów i inżynierii rezerwy[5]. Posiadał wówczas przydział w rezerwie do 6 Pułku Saperów w Przemyślu[6].
Poznań
[edytuj | edytuj kod]Po wygraniu konkursu, przeniósł się z żoną do Poznania. 1 października rozpoczął pracę w Wydziale Budownictwa Naziemnego. Jego pierwszym, zrealizowanym w Poznaniu projektem był Miejski Ośrodek Zdrowia przy ul. Słowackiego. Z następnych projektów należy wymienić budynek przy ulicy Głogowskiej, elewacją zwrócony w stronę parku Wilsona, oraz budynek na rogu ul. Głogowskiej i ul. Berwińskiego. Lata 1927–1930 były czasem przygotowań do Powszechnej Wystawy Krajowej[4].
17 kwietnia 1931 roku Czarnecki objął kierownictwo Wydziału Rozbudowy Miasta w miejsce Sylwestra Pajzderskiego[4]. Pod jego kierownictwem wydział opracował pierwszy ogólny plan rozbudowy miasta. Plan określał kierunki rozwoju, dbając o jego harmonijny rozwój. Uwzględniał system komunikacji, system dzielnicowych ośrodków społeczno-handlowych oraz system zieleni. Plan układu zieleni (nazwany układem klinowo-pierścieniowym, patrz Kliny zieleni w Poznaniu) spotkał się z aprobatą profesora Adama Wodziczki i był przez niego gorąco popierany.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto[7]. Posiadał przydział w rezerwie do 7 Batalionu Saperów w Poznaniu[8].
W 1939 roku walczył w szeregach Armii Poznań. Z końcem września dotarł na Węgry, gdzie był oficerem łącznikowym do spraw przerzutów do Francji. Od 1941 walczył w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Karpackich. W 1944 był w Szkocji wykładowcą w Centrum Wyszkolenia Grup Technicznych Armii Polskiej. W latach 1945–1946 prowadził wykłady na Polish School of Architecture przy uniwersytecie w Liverpool. Tu w 1946 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego uniwersytetu w Londynie, oraz został członkiem brytyjskiego instytutu planowania miasta. W 1947 wrócił do Poznania.
Po wojnie
[edytuj | edytuj kod]W Poznaniu objął stanowisko naczelnika Wydziału Budownictwa i Architektury w Zarządzie Miasta Poznania, które pełnił do 1950 roku. W tym czasie rozpoczął wykłady w Szkole Inżynierskiej na Wydziale Architektury. Od roku 1953 poświęcił się wyłącznie pracy naukowo-dydaktycznej. Na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej objął kierownictwo Katedry Planowania Miast i Osiedli. W 1954 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1956–1962 kierował w Poznaniu Wyższym Studium Urbanistyki i Planowania Regionalnego. Z publikacji Władysława Czarneckiego na szczególną uwagę zasługuje praca z dziedziny urbanistyki „Planowanie miast i osiedli”.
Zmarł 18 lutego 1983 roku. 26 listopada 2011 r., po wcześniejszym przeniesieniu szczątków doczesnych małżeństwa Czarneckich z Pniew, nastąpiło odsłonięcie pomnika nagrobnego prof. Władysława Czarneckiego i jego małżonki Janiny na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan. Nagrobek powstał z inicjatywy poznańskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich, które to rozpisało konkurs, a następnie sfinansowało jego budowę w ramach obchodów „125-lecia stowarzyszeń architektonicznych w Wielkopolsce”. Autorami nagrobku jest wyłoniony w konkursie zespół: mgr sztuki Emilia Bogucka, mgr sztuki Jarosław Bogucki, mgr inż. arch. Robert Drobnik, dr hab. Wiesław Koronowski prof. UAP, Poznań.
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Niepodległości (9 listopada 1931)[9]
- Krzyż Walecznych
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja)[3]
- Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)
Realizacje w Poznaniu
[edytuj | edytuj kod]Przedwojenne
[edytuj | edytuj kod]- ośrodek zdrowia wraz z łaźnią – ul. Słowackiego (1925),
- restauracja Magnolia – ul. Głogowska (1926),
- budynek mieszkalny – ul. Głogowska (pomiędzy Wyspiańskiego i Berwińskiego, 1927-1928),
- zespół mieszkalny przy ul. Rolnej i Wspólnej (1926),
- wejście do Parku Wilsona i podziemne toalety publiczne (1926),
- główne wejście na Międzynarodowe Targi Poznańskie (obecnie nie istnieje, wraz z Adolfem Berezowskim, 1927),
- osiedle dla tramwajarzy na Jeżycach (1927),
- dworzec PKP Tama Garbarska, niezrealizowany (1927),
- sierociniec przy ul. Szamarzewskiego (obecnie szpital – Wielkopolskie Centrum Chorób Płuc i Gruźlicy, 1927),
- podziemne szalety miejskie na pl. Wiosny Ludów i Rynku Jeżyckim (1928),
- przytulisko dla bezdomnych i 9 baraków rotacyjnych na Zawadach (1928),
- dom mieszkalny dla pracowników Banku Komunalnego (ul. Jarochowskiego róg Niegolewskich, 1928),
- taras wystawowy i wypoczynkowy przed Palmiarnią Poznańską (1928),
- wille: ul. Grunwaldzka (między Reymonta i Iłłakowiczówny, 1928), Osiedle Jana Ostroroga, 1929,
- Dworzec Zachodni w ramach dworca kolejowego Poznań Główny (1929)
- dom własny przy ul. Szelągowskiej – niezachowany (1930),
- schody na Wildzie, łączące Dolną i Górną Wildę, zrealizowane tylko w części (1930),
- łaźnia na Wildzie przy ul. Składowej, niezrealizowana (1930),
- Osiedle Opieki Społecznej na Naramowicach (1933, inicjator),
- Zakład Opieki Społecznej im. Garczyńskich, ul. Nowowiejskiego/Sporna, po II wojnie nieszczęśliwie przebudowany z dewastacją idei założenia (1934),
Powojenne
[edytuj | edytuj kod]- Dom Żołnierza przy ul. Ratajczaka (1937) i jego odbudowa (1949),
- Szpital Onkologiczny na Garbarach (1947–1948),
- odbudowa Starego Miasta w Poznaniu po zniszczeniach wojennych,
- kościół Dominikanów (1947–1962),
- szkoły podstawowe na Jeżycach (ul. Szamarzewskiego, 1948) i Ratajach (ul. Wioślarska, 1949),
- Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna, ul. Słowackiego (1948),
- Collegium Martineum przy ul. Święty Marcin – dawny gmach Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1949–1950),
- projekt odbudowy Biblioteki Raczyńskich (1950),
- drobne zabudowania przy klasztorze Dominikanów (gospodarcze, ogród, loggia, 1962 i 1965),
- garaż przy domu własnym architekta (ul. Grunwaldzka 117, 1968)[10].
Konkurs Poznańskiego Oddziału SARP
[edytuj | edytuj kod]Poznański Oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich od 1981 r. organizuje Konkurs im. prof. Władysława Czarneckiego na najlepszą pracę semestralną z dziedziny urbanistyki, architektury i projektowania wnętrz, którego celem jest wybranie i nagrodzenie najlepszych projektów semestralnych.
Konkurs adresowany jest do studentów Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej oraz (od 2006 r.) Wydziału Architektury i Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885, 918.
- ↑ 18 LUTEGO 1983 – ŚMIERĆ PROF. WŁADYSŁAWA CZARNECKIEGO, BUDOWNICZEGO DOMU MACIERZYSTEGO. Sanktuarium Św. Urszuli Ledóchowskiej, 2018-02-17. [dostęp 2023-11-30]. (pol.).
- ↑ a b Łoza 1939 ↓, s. 46.
- ↑ a b c Władysław Czarnecki, Wspomnienia architekta. Tom pierwszy. 1895-1930, opr. Hanna Grzeszczuk-Brendel, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2005, ISBN 83-89525-57-7.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 918.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 885.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 165.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 683.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 352 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Maciej Werc, Poznańskie realizacje architektoniczne Władysława Czarneckiego, w: Informator poznańskiego oddziału SARP i Wielkopolskiej Okręgowej Izby Architektów, SARP Oddział w Poznaniu, nr 3/2007, s. 10–15.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 46. [dostęp 2021-07-07].
- Wielkopolski słownik biograficzny, Wydawnictwo Miejskie, Warszawa-Poznań 1981 ISBN 83-01-02722-3.
- Władysław Czarnecki , Wspomnienia architekta, Hanna Grzeszczuk-Brendel (oprac.), Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2005, ISBN 83-89525-57-7, OCLC 69487050 .
- Henryk Kondziela, Czarnecki Władysław, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, Henryk Kondziela, Hanna Krzyżanowska (red.), z. 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, ISBN 83-7177-416-8.
- Atlas architektury Poznania, Janusz Pazder (red.), Aleksandra Dolczewska, Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7, OCLC 316600366 .
- Absolwenci Politechniki Lwowskiej
- Architekci związani z Poznaniem
- Laureaci Honorowej Nagrody SARP
- Ludzie urodzeni we Lwowie
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Oficerowie saperów Polskich Sił Zbrojnych
- Pochowani na cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan w Poznaniu
- Polacy odznaczeni Medalem Pamiątkowym Wielkiej Wojny
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Polscy zesłańcy na Sybir
- Porucznicy saperów II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Urodzeni w 1895
- Wykładowcy Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej
- Zmarli w 1983
- Żołnierze 5. Dywizji Strzelców Polskich na Syberii