Przejdź do zawartości

Władysław Orlicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Orlicz
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Władysław Roman Orlicz

Data i miejsce urodzenia

24 maja 1903
Okocim, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1990
Poznań, Polska

Miejsce spoczynku

Cmentarz Junikowo

Zawód, zajęcie

matematyk

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

profesor

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel PRL”
Odznaka Nagrody Państwowej
Pamiątkowa tablica

Władysław Orlicz (ur. 24 maja 1903 w Okocimiu, zm. 9 sierpnia 1990 w Poznaniu[1]) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, członek rzeczywisty PAN; prezes Polskiego Towarzystwa Matematycznego (1977–1979).

Orlicz należał do tzw. lwowskiej szkoły matematycznej. Jego prace dotyczą głównie analizy funkcjonalnej i szeregów ortogonalnych. Do jego najważniejszych osiągnięć należy opracowanie teorii pewnego typu przestrzeni funkcyjnych (przestrzenie Orlicza i Musielaka-Orlicza). Udowodnił też twierdzenie w teorii przestrzeni Banacha, nazwane potem twierdzeniem Orlicza-Pettisa.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Franciszka (zm. 1907) i Marii z Rossknechtów, która po śmierci Franciszka wyszła ponownie za mąż przyjmując nazwisko Patocka. Miał czterech braci: Kazimierza, Tadeusza, Zbigniewa i Michała.

Od 12 lipca 1928 jego żoną była Zofia z Krzysików (1897–1999), fizyk, asystentka w Instytucie Fizyki UJK, nauczycielka gimnazjalna, porucznik Armii Krajowej i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, więzień polityczny w latach 1948–1953.

Lata szkolne

[edytuj | edytuj kod]

W pierwszych dwudziestu latach XX w. rodzina Orliczów dość często zmieniała miejsca pobytu. Wiązało się to z koniecznością zmiany szkół, ale fakt ten nie wpływał w sposób istotny na postępy w nauce Władysława. Uczęszczał on do szkół w Tarnowie, morawskim Znaimiu i we Lwowie, gdzie Orliczowie osiedli tuż po I wojnie światowej. Władysław, szczególnie w starszych klasach, uczył się doskonale, a wstępny okres edukacji zakończył 10 czerwca 1920 roku, otrzymując maturę w Państwowej Drugiej Szkole Realnej we Lwowie, którą zdał z odznaczeniem. Latem 1920 rok ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego. Nie brał udziału w walkach z bolszewikami, ponieważ wojna się zakończyła.

Studia

[edytuj | edytuj kod]

Studia, które rozpoczął na Politechnice Lwowskiej, nie sprawiały mu kłopotów. Nie były one jednak dla niego dostatecznie fascynujące i już po roku podjął decyzję o zmianie uczelni. Zapisał się na Wydział Filozoficzny (przekształcony wkrótce w Wydział Matematyczno-Przyrodniczy) Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie rozpoczynając zgłębianie tajników matematyki.

Lwów był w okresie międzywojennym miastem bardzo szczególnym, o wyjątkowej atmosferze, jaką tworzyli wybitni naukowcy i twórcy kultury, osoby barwne, o silnych, wyrazistych, fascynujących osobowościach, stanowiące doskonały wzorzec dla młodzieży, również dla młodych matematyków. Studenci matematyki mieli możność uczenia się u mistrzów tej rangi co Stefan Banach, Hugo Steinhaus, Antoni Łomnicki, Stanisław Ruziewicz, Eustachy Żyliński czy Kazimierz Ajdukiewicz, prowadzący wykłady z zakresu logiki i metodologii nauk.

Okupacja

[edytuj | edytuj kod]

W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–1944), gdy zamknięte były lwowskie uczelnie, wraz z innymi uczonymi, m.in. Stefanem Banachem, był karmicielem wszy w Instytucie Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami profesora Rudolfa Weigla, zarabiając w ten sposób na utrzymanie i chroniąc się przed represjami hitlerowców.

Lata powojenne

[edytuj | edytuj kod]

W 1945 w wyniku przymusowych wysiedleń Polaków z Kresów Wschodnich opuścił Lwów, udając się do Poznania, gdzie objął Katedrę Matematyki na tamtejszym uniwersytecie. Od 1953 pracował także w Państwowym Instytucie Matematycznym w Warszawie. Od 1956 był członkiem korespondentem, od 1961 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[2].

Zmarł w Poznaniu, pochowany 17 sierpnia 1990 w Alei Zasłużonych na cmentarzu Junikowo (pole AZ kwatera 2-L-07)[3].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Źródło:[6].

Nagrody i wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]

Źródło:[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Orlicz Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02].
  2. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  3. Plan Poznania - Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-08-25].
  4. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
  5. M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
  6. a b Roman Duda: Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, s. 77. ISBN 978-83-229-3316-9.
  7. Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, NR 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-23]. 
  8. Doktorzy honoris causa Politechniki Poznańskiej. [dostęp 2016-09-20].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 948.
  • Roman Duda: Matematycy XIX i XX wieku związani z Polską. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012, s. 349–354. ISBN 978-83-229-3316-9.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]