Władysław Rydzewski

Władysław Rydzewski

Data i miejsce urodzenia	9 lipca 1911 Kraków
Data i miejsce śmierci	28 sierpnia 1980 Wrocław
profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: ornitologia
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1954
Habilitacja	1959
Profesura	1960
Uczelnia	Polski Uniwersytet na Obczyźnie Uniwersytet Wrocławski
Odznaczenia

Władysław Rydzewski (ur. 9 lipca 1911 w Krakowie, zm. 28 sierpnia 1980 we Wrocławiu) – polski zoolog, ornitolog, powstaniec warszawski.

Życiorys

Młodość

Syn profesora geologii Bronisława Rydzewskiego i Marii z domu Dobrzańskiej. Uczęszczał do warszawskiego Gimnazjum im. Stanisława Staszica, w 1929 złożył egzamin dojrzałości, a następnie rozpoczął studia zoologiczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem prof. Konstantego Janickiego i Jana Tura. Od 1930 pracował społecznie w Zarządzie Głównym Ligi Ochrony Przyrody. W 1933 uzyskał absolutorium, a następnie został powołany do służby wojskowej, którą odbył w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Po przejściu do rezerwy został pracownikiem działu ornitologicznego w Państwowym Muzeum Zoologicznym. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 76. lokatą w korpusie oficerów rezerwy artylerii. Od maja 1936 kierował działającą przy muzeum Stacją Badania Wędrówek Ptaków. W kwietniu 1937 przedstawił pracę magisterską Badania nad notarium u ptaków, za którą otrzymał nagrodę. Następnie wyjechał w podróż naukową, podczas której odwiedził stacje ornitologiczne w Rzeżycy, Rydze i Tartu i zapoznał się z ich pracą. Od 1938 redagował kwartalnik „Biuletyn Stacji Badania Wędrówek Ptaków przy Państwowym Muzeum Zoologicznym”, do wybuchu II wojny światowej opublikował piętnaście prac dotyczących ornitologii.

II wojna światowa

W sierpniu 1939 został zmobilizowany i przydzielony do 3 pułku artylerii lekkiej, w szeregach którego walczył podczas kampanii wrześniowej. 13 września został ciężko ranny i dostał się do niewoli, skąd 11 października udało mu się wyjść na wolność. Na początku 1940 został zatrudniony w charakterze opiekuna zbiorów w Muzeum Zoologicznym, które funkcjonowało przy likwidowanym Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W tym czasie zaangażował się w działalność Związku Walki Zbrojnej używając pseudonimów „Bogdan” i „Niemen”, po kilku miesiącach został zwolniony z pracy w muzeum i pracował fizycznie. Po powstaniu Armii Krajowej wszedł w jej szeregi, skupował i transportował broń. Podczas powstania warszawskiego był dowódcą 1 plutonu VI batalionu „Zaremba-Piorun” Armii Krajowej, który walczył w Śródmieściu. Walcząc w obronie barykady został ranny, w uznaniu męstwa odznaczono go Krzyżem Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania trafił do stalagu Lamsdorf, a następnie do Murnau.

Emigracja

Po zakończeniu działań wojennych wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ale ze względu na chorobę płuc został skierowany na rekonwalescencję do Włoch. Rok później wyjechał do Egiptu, a następnie do Libanu, w Baabdacie pracował jako nauczyciel w polskiej szkole i redagował pismo polonijne. We wrześniu 1947 razem z ewakuowanymi wojskami alianckimi znalazł się w Wielkiej Brytanii, przez dwa lata pracował jako wolontariusz w dziale ornitologicznym British Museum, gdzie przygotowywał materiały do Atlasu wędrówek ptaków. Po demobilizacji w 1949 przeprowadził się do Croydon, gdzie pracował w zakładach tworzyw sztucznych, a następnie w zakładach radiotechnicznych. Równolegle pracował naukowo, w 1951 otrzymał z działającego przy University of London Imperial College of Science and Technology roczne stypendium, dzięki któremu rozpoczął studia i napisał dysertację The nomadic movements and migrations of the European Common Heron, Ardea cinerea L., na podstawie której w 1954 uzyskał tytuł doktora filozofii w dziedzinie zoologii, jednocześnie przyznano mu tytuł Member of the College of Science and Technology. Dzięki uczestnictwu w Międzynarodowych Kongresach Ornitologicznych zdobył opinię wybitnego eksperta w dziedzinie wędrówek ptaków, w 1951 na kongresie w Uppsali przedstawił wybitną pracę o historii znakowania ptaków od czasów rzymskich do współczesnych zatytułowaną A historical review of bird marking, w późniejszym czasie uzupełnił ją dwiema publikacjami. W 1954 na kongresie w Bazylei przedstawił swoje zbiory urządzając wystawę zatytułowaną „Historia obrączkowania ptaków”, został wówczas członkiem Międzynarodowego Komitetu Obrączkowania Ptaków. W styczniu 1959 został docentem Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie, rozpoczął przewód habilitacyjny i otrzymał venia legendi w dziedzinie ornitologii, rok później przez pięć miesięcy przebywał na Wyspach Kanaryjskich, gdzie wspólnie z amerykańską ekspedycją ornitologiczną prowadził badania nad migracją ptaków.

Powrót do kraju

Po powrocie z ekspedycji odrzucił propozycję objęcia profesury w Stanach Zjednoczonych, natomiast przyjął zaproszenie prof. Kazimierza Szarskiego i Kazimierza Sembrata i w grudniu 1960 powrócił do Polski. Został wówczas profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Wrocławskiego, a rok później został wybrany na kierownika Katedry Anatomii Porównawczej Zwierząt i piastował tę funkcję przez rok, zorganizował przy niej Zakład Ornitologii i stał ja jego czele do 1969, kiedy to na skutek reformy szkolnictwa wyższego uległ on likwidacji. W 1963 Władysław Rydzewski został powołany na stanowisko kierownika Muzeum Zoologicznego przy Instytucie Zoologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, dzięki jego zaangażowaniu muzeum stało się samodzielnym instytutem przy Wydziale Nauk Przyrodniczym, w 1965 formalnie został dyrektorem tego Instytutu i sprawował tę funkcję do swojej śmierci. W 1963 powołał do życia międzynarodową organizację EURING zrzeszającą europejskie ośrodki obrączkowania ptaków. W 1968 został równolegle zastępcą dyrektora Instytutu Zoologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, a rok później stanął na czele stacji ornitologicznej w Miliczu.

Członkostwo

• Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie (1950–60, Londyn),
• Zrzeszenie Profesorów i Docentów Polskich Szkół Akademickich (Londyn),
• Przewodniczący Oddziału Wrocławskiego (1965–1969) Polskiego Towarzystwa Zoologicznego,
• Przewodniczący Polskiej Sekcji Międzynarodowego Komitetu Ochrony Ptaków,
• Wrocławskie Towarzystwo Naukowe (od 1961),
• Państwowa Rada Ochrony Przyrody (1965–74),
• Komitet Zoologiczny Polskiej Akademii Nauk,
• Przewodniczący Rad Naukowych:
  • Instytutu Zoologicznego PAN w Warszawie,
  • Karkonoskiego Parku Narodowego (od 1961),
  • Wrocławskiego Ogrodu Zoologicznego,
• Przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody we Wrocławiu (1967–74),
• Liga Ochrony Przyrody,
• British Ornithologists’ Union (Oxford, od 1947),
• Cooper Ornithological Society (USA, od 1954),
• International Bird Ringing Committee (USA, od 1954),
• Sociedad Española de Ornitologia.

Działalność wydawnicza

• Założyciel i przez 26 lat redaktor „The Ring”, początkowo prywatnego, a od 1958 międzynarodowego kwartalnika ornitologicznego, który ukazywał się w latach 1954-1960 w Croydon, od 1961 do 1980 we Wrocławiu), ogółem ukazało się 101 numerów.
• Redaktor naczelny „Acta Ornithologica”, wydawnictwa Instytutu Zoologii PAN w Warszawie – od 1962 do 1973.
• Założył i krótko redagował w kraju także dwa inne periodyki:
  • 1963–4 „The Ring” S. B – International Ornithological Informations Service (Wr.),
  • 1978–80 „Natural History Museums Newsletter”, międzynarodowe czasopismo poświęcone muzealnictwu przyrodniczemu.
• Redagował i kierował zespołem autorskim wydawnictwa „Polskie nazewnictwo zoologiczne”, Część I – „Ssaki” (1968) i przygotował do druku część II – „Ptaki”.
• Autor licznych ekspertyz i opinii dotyczących ochrony przyrody i muzealnictwa w kraju, które nie ukazały się drukiem, m.in.:
  • Ustawa Łowiecka (1971),
  • Rozwój sieci rezerwatów zoologicznych (1972),
  • Stan muzealnictwa przyrodniczego w Polsce (1969, 1972, 1975).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1944),
• Medal Wojska (1946),
• brytyjski War Medal (1947),
• Krzyż Armii Krajowej (1968),
• Odznaka 45-lecia Ligi Ochrony Przyrody (1972).

Bibliografia

• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
• Wybór członków Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Naukowe na Ojczyźnie s. 23