Wal grenlandzki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Wal grenlandzki
Balaena mysticetus[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Wale grenlandzkie z lotu ptaka
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Podgromada żyworodne
Infragromada łożyskowce
Rząd walenie
Podrząd fiszbinowce
Rodzina walowate
Rodzaj Balaena
Linnaeus, 1758
Gatunek wal grenlandzki
Synonimy

Rodzaju:

  • Leiobalaena Eschricht, 1849[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka Systematyka w Wikispecies
Commons Multimedia w Wikimedia Commons

Wal grenlandzki[4], wieloryb grenlandzki[5] (Balaena mysticetus) – gatunek ssaka łożyskowego z rodziny walowatych, występujący w morzach arktycznych i subarktycznych.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Wody Arktyki i obszary subarktyczne; Ocean Atlantycki, Morze Beringa, Morze Czukockie, Morze Ochockie i Morze Beauforta.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy naukowo opisane przez K. Linneusza[6]. Opis ukazał się w w 1758 roku w jego dziele Systema Naturae[6]. Jako miejsce typowe autor wskazał „Habitat in Oceano Groenlandico” (Morze Grenlandzkie)[6]. Jedyny przedstawiciel rodzaju wal[4] (Balaena)[7]

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Balaena: łac. balaena „wieloryb”, od gr. φαλαινα phalaina „wieloryb”[8].
  • Leiobalaena: gr. λειος leios „gładki”; rodzaj Balaena Linnaeus, 1758[9].
  • mysticetus: gr. μυστις mustis, μυστιδος mustidos „wtajemniczona, mistyczka”, od μυστης mustēs „mista, wtajemniczony w misteria”, od μυεω mueō „wtajemniczyć w misteria”, od μυω muō „zamykać oczy”[10]; κητος kētos „wieloryb”[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała samców około 1800 cm, samic około 2000 cm; masa ciała około 100000 kg[12]. Skóra koloru czarnego lub ciemnoszarego, spód białoszary. Wieloryb grenlandzki ma masywną budowę, zaokrągloną dużą głowę stanowiącą do 1/3 długości ciała z białymi łatami na policzkach. W olbrzymim pysku (nawet do 4,9 m długości, 3,7 m wysokości i 2,4 m szerokości[13]) znajduje się ok. 700-800 płyt fiszbinu, który jest czarnej barwy i jest najdłuższy spośród wszystkich fiszbinowców (do 5 m). Brak płetwy grzbietowej, płetwy piersiowe do 2 m długości. Fontanna wody wypuszczanej z nozdrzy ma kształt litery V. Wieloryby grenlandzkie potrafią głową przebijać lód o grubości nawet 60 cm[14].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Pożywienie: kryl, inne małe skorupiaki[15][3]..
Ciąża: 12-16 mies. (cielak ma długość ok. 4 m i waży tonę)
Długość życia: ponad 200 lat (najdłużej żyjący ssak)
Status: podwyższonego ryzyka (szacuje się, że na świecie żyje 9-12 tys. osobników)

Wal grenlandzki jest zwierzęciem stadnym, żyje w grupach po kilka osobników, ale trafiają się stada liczące do 50 osobników. Wiosną i latem zwierzęta te przemieszczają się daleko na północ (wody wokół północnej Alaski, Morze Beringa, Morze Beauforta), wykorzystując szczeliny w pękającym lodzie, natomiast zimą migruje na północny Atlantyk i na Morze Czukockie. Prawdopodobnie umie ocenić przy pomocy dźwięku grubość i jakość lodu (echolokacja) i wyłamuje otwory w pokrywie lodowej (można prześledzić ich trasy po wybrzuszeniach pokrywy lodowej); zaobserwowano, że potrafi pokonać lód grubości nawet 0,6 m. Pływa powoli (5-8 km/godz) i dlatego jest łatwym łupem Inuitów, którzy chętnie polują na ten gatunek. Dzięki dużemu pyskowi i gęstym włosom fiszbinowym odżywia się w sposób odmienny od innych wielorybów, wolno płynąc przy powierzchni oceanu z otwartą paszczą "zagęszczając" i "spijając" nawet bardzo drobne organizmy żyjące w toni wodnej (czasem robią to grupowo, w postaci małej "flotylli"). Na płytszych wodach także nurkują, pożywiając się wtedy organizmami przydennymi, zawartymi w mule.

Badania składu aminokwasów w oku i składu tranu pozyskanego z upolowanych wielorybów grenlandzkich przeprowadzone w 2000 roku w Monterey Bay Aquarium w Kalifornii udowodniły, że badane osobniki miały od 135 do 211 lat, co oznacza, że są to najdłużej żyjące ssaki. Potwierdziły to analizy znajdowanych w ciele odłamków kościanych harpunów, które wykazały, że niektóre osobniki były celem nieudanych polowań przed co najmniej 120 laty (stalowych harpunów zaczęto używać dopiero w latach 80. XIX wieku).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Balaena mysticetus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ D.F. Eschricht. Undersögelser over Hvaldyrene. „Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskabs Skrifter”. 1, s. 108, 1849 (duń.). 
  3. ↑ a b J.G. Cooke & R. Reeves: Balaena mysticetus (ang.). The IUCN Red List of Threatened Species, 2018. [dostęp 2019-11-03].
  4. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 186. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
  5. ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 409, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  6. ↑ a b c C. Linneaus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 75. (łac.)
  7. ↑ Balaena glacialis (dwa podgatunki B. g. glacialis i B. g. australis) są obecnie klasyfikowane w rodzaju Eubalaena jako odrębne gatunki.
  8. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 131.
  9. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 367.
  10. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 142.
  11. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 45.
  12. ↑ B. Curry & R. Brownell, Jr: Family Balaenidae (Right and Bowhead Whales). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 212. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.)
  13. ↑ American Cetacean Society Bowhead Whale
  14. ↑ WWF – Bowhead Whale
  15. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Balaena mysticetus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 14 grudnia 2009]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  1. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904 (ang.). 
  2. E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wal_grenlandzki&oldid=57885035”