Wari czarno-biały

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Wari czarno-biały
Varecia variegata[1]
(Kerr, 1792)
Ilustracja
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ssaki
Infragromada łożyskowce
Rząd naczelne
Podrząd lemurowe
Rodzina lemurowate
Rodzaj wari
Gatunek wari czarno-biały
Synonimy
Podgatunki
  • V. v. variegata (Kerr, 1792)
  • V. v. editorum (W.C.O. Hill, 1953)
  • V. v. subcincta (A. Smith, 1833)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]
Status iucn3.1 CR pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wari czarno-biały[8], lemur wari[9] (Varecia variegata) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae), której jest największym przedstawicielem. Prawdopodobnie jest to jedyny gatunek naczelnych budujący gniazda wyłącznie na czas porodu i pierwszych tygodni opieki nad młodymi.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Wari czarno-biały występuje na Madagaskarze zamieszkując w zależności od podgatunku[10]:

  • V. variegata variegata – środkowo-wschodni Madagaskar, od rzeki Anove (między Soanierana Ivongo i Mananara) na południe do regionu na południe od Mananjary aż do rzek Manampatrana lub Mananara; obecnie zasięg występowania bardzo rozproszony.
  • V. variegata editorum – środkowo-wschodni Madagaskar, zasięg rozciągający się bardzo fragmentarycznie od Parku Narodowego Mantadia na południe do nieco na południe od Mananjary; rozmieszczenie editorum i variegata wydają się pokrywać.
  • V. variegata subcincta – północno-wschodni Madagaskar, od rzeki Antainambalana (region Maraontsetra) na południe do rzeki Anove (między Soanierana Ivongo i Mananara); dawniej na południe aż do regionu Toamasina. Introdukowany na Nosy Mangabe (Zatoka Antongila) w latach 30. XX wieku.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1792 roku angielski przyrodnik Robert Kerr nadając mu nazwę Lemur macaco variegata[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał Madagaskar[2][11].

Kolorystyka V. variegata jest niezwykle zmienna; można zidentyfikować kilka głównych wzorców, z których kilka może być wystarczająco wyraźnych, aby mogły być ważnymi podgatunkami[10]. Osobniki ze wzorem umaszczenia podgatunku nominatywnego variegata są również znajdowane daleko w głąb zasięgu występowania podgatunku editorum; jeśli istnieje rzeczywista specjacja sympatryczna, będą one wymagały uznania za pełnoprawne gatunki, ale może być tak duża zmienność, że byłoby to niewłaściwe[10]; zachodzi potrzeba dalszych badań[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Varecia: malgaska nazwa vari lub varicossi dla wari czarno-białego zaadaptowana przez Buffona w 1765 roku[12]; Dunkel i współpracownicy (2012) sugerują że nazwa mogła też pochodzić od malgaskiej nazwy „warck” dla wari lub podobnej wielkości lemurów[13].
  • variegata: łac. variegatus „wielobarwny”, od variare „urozmaicać barwami”, od varius „różny, różnorodny”[14].
  • subcincta: łac. sub „pod, blisko”[15]; cinctus „opasany, przepasany”, od cingere „otaczać, opasać”[16].

Wygląd[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 45 cm, długość ogona 60–61 cm; masa ciała samic 3,7 kg, samców 3,6 kg[17]. Gęste futro, czerwono-czarne lub biało-czarne, pysk, dłonie stopy i ogon czarne. Rozmieszczenie barw jest różne u poszczególnych osobników, nawet u tego samego osobnika boki ciała mogą być odmiennie ubarwione. Charakterystyczna kryza włosów wokół głowy. W odróżnieniu od innych rodzajów w tej rodzinie u przedstawicieli Varecia występują trzy pary sutków[18].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Żyją na terenach zalesionych, od brzegu morza do wysokości 1 350 m n.p.m. Zwierzęta te najchętniej jedzą owoce, są najbardziej owocożernym gatunkiem lemurów. Dietę uzupełniają liśćmi, nasionami i nektarem. Podczas posiłku trzymają pokarm w przednich łapach. Wydają charakterystyczne odgłosy przypominające śmiech. Prowadzą nadrzewny, dzienny tryb życia. Żyją w grupach rodzinnych złożonych z 2–5 osobników, czasami łączą się w większe stada.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Ciąża trwa krócej niż u pozostałych lemurów, zwykle 90–102 dni. Przed porodem samica buduje w rozwidleniach konarów gniazdo, które wyściela własnymi włosami. Rodzi w jednym miocie do 6 młodych, zwykle 2–3. Młode pozostają w gnieździe do trzech tygodni.

Lemury wari żyją prawdopodobnie do 19 lat.

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Lemury wari są wrażliwe na zmiany środowiska ze względu na swoje preferencje pokarmowe. Ich duże rozmiary i smaczne mięso zachęcają ludzi do polowania na ten gatunek małpiatki. Są też poławiane i sprzedawane jako zwierzęta domowe.

W ramach działań ochronnych wyznaczane są obszary chronione, podjęto też próby reintrodukcji lemurów wari.

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)[19].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Varecia variegata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I, Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Edinburgh: W. Creech, 1792, s. 86. (ang.)
  3. ↑ L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 405. (ang.)
  4. ↑ A. Smith. African Zoology. Part I. Mammalia. „South African Quarterly Journal”. 2, s. 30, 1833 (ang.). 
  5. ↑ Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 71. (fr.)
  6. ↑ W.C.O. Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 1: Strepsirhini. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953, s. 394–401. (ang.)
  7. ↑ C. Borgerson, T.M. Eppley, E. Patel, S. Johnson, E.E. Louis & J. Razafindramanana 2020, Varecia variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-26] (ang.).
  8. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
  9. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  10. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 154. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Varecia variegata. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-25].
  12. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 705, 1904 (ang.). 
  13. ↑ A.R. Dunkel, J.S. Zijlstra & C.P. Groves. Giant rabbits, marmosets, and British comedies: etymology of lemur names, part 1. „Lemur News”. 16, s. 66, 2012. ISSN 1608-1439. 
  14. ↑ J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-07-26].
  15. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 225.
  16. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 51.
  17. ↑ Ch. Schwitzer, R.A. Mittermeier, E.E. Louis Jr & M.C. Richardson: Family Lemuridae (Bamboo, True and Ruffed Lemurs). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 140–141. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)
  18. ↑ Hallgren & Dubuc, 1999
  19. ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III (ang.). 2008. [dostęp 27 grudnia 2008]. Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256. (ang.)
  • J. Hallgren & J. Dubuc: Varecia variegata (ang.). (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-27].
  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wari_czarno-biały&oldid=64162380”