Wari czarno-biały

	Wari czarno-biały
	Wari czarno-biały
	Varecia variegata
	(Kerr, 1792)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Rodzina	lemurowate
Rodzaj	wari
Gatunek	wari czarno-biały
	Podgatunki
	V. v. editorum (Osman Hill, 1953); V. v. subcincta (A. Smith, 1833); V. v. variegata (Kerr, 1792);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wari czarno-biały^[3], lemur wari^[4] (Varecia variegata) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny lemurowatych (Lemuridae), której jest największym przedstawicielem. Prawdopodobnie jest to jedyny gatunek naczelnych budujący gniazda wyłącznie na czas porodu i pierwszych tygodni opieki nad młodymi.

Wygląd[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała - 60 cm, długość ogona – 60 cm. Gęste futro, czerwono-czarne lub biało-czarne, pysk, dłonie stopy i ogon czarne. Rozmieszczenie barw jest różne u poszczególnych osobników, nawet u tego samego osobnika boki ciała mogą być odmiennie ubarwione. Charakterystyczna kryza włosów wokół głowy. Masa ciała od 3,2 do 4,5 kg. Samice są większe od samców. W odróżnieniu od innych rodzajów w tej rodzinie u przedstawicieli Varecia występują trzy pary sutków^[5].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Wschodni Madagaskar. Żyją na terenach zalesionych, od brzegu morza do wysokości 1 350 m n.p.m.

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta te najchętniej jedzą owoce, są najbardziej owocożernym gatunkiem lemurów. Dietę uzupełniają liśćmi, nasionami i nektarem. Podczas posiłku trzymają pokarm w przednich łapach. Wydają charakterystyczne odgłosy przypominające śmiech. Prowadzą nadrzewny, dzienny tryb życia. Żyją w grupach rodzinnych złożonych z 2–5 osobników, czasami łączą się w większe stada.

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Ciąża trwa krócej niż u pozostałych lemurów, zwykle 90–102 dni. Przed porodem samica buduje w rozwidleniach konarów gniazdo, które wyściela własnymi włosami. Rodzi w jednym miocie do 6 młodych, zwykle 2–3. Młode pozostają w gnieździe do trzech tygodni.

Lemury wari żyją prawdopodobnie do 19 lat.

Podgatunki[edytuj | edytuj kod]

Wyróżniane są trzy podgatunki lemura wari^[6]:

V. variegata editorum – kategoria zagrożenia w IUCN CR (krytycznie zagrożony)^[7]
V. variegata subcincta – kategoria zagrożenia w IUCN CR^[8]
V. variegata variegata – kategoria zagrożenia w IUCN CR^[9]

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Lemury wari są wrażliwe na zmiany środowiska ze względu na swoje preferencje pokarmowe. Ich duże rozmiary i smaczne mięso zachęcają ludzi do polowania na ten gatunek małpiatki. Są też poławiane i sprzedawane jako zwierzęta domowe.

W ramach działań ochronnych wyznaczane są obszary chronione, podjęto też próby reintrodukcji lemurów wari.

Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I)^[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Varecia variegata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-07] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol.)
↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8. (pol.)
↑ Hallgren & Dubuc, 1999
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Varecia variegata. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 stycznia 2010]
↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. editorum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).
↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. subcincta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).
↑ E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).
↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III (ang.). 2008. [dostęp 27 grudnia 2008]. Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

J. Hallgren, J. Dubuc: Varecia variegata (ang.). (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-12-27].
K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8. (pol.)
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[itis-1] Varecia variegata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[iucn-2] E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-07] (ang.).

[miiz-3] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 31. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol.)

[msz-4] K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 164, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8. (pol.)

[5] Hallgren & Dubuc, 1999

[6] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Varecia variegata. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 31 stycznia 2010]

[7] E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. editorum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).

[8] E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. subcincta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).

[9] E.E.E.E. Louis E.E.E.E. i inni, Varecia variegata ssp. variegata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2010-01-31] (ang.).

[10] CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III (ang.). 2008. [dostęp 27 grudnia 2008]. Załączniki I, II i III w formacie pdf (pl)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]