Wełniak azjatycki
Wygląd
Systematyka[1][2] | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Podkrólestwo | |||||
Nadgromada | |||||
Gromada | |||||
Podgromada | |||||
Nadklasa | |||||
Klasa | |||||
Nadrząd | |||||
Rząd | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Rodzaj | |||||
Gatunek |
wełniak azjatycki | ||||
Nazwa systematyczna | |||||
Bombax ceiba L. Sp. Pl. 511 1753[3] | |||||
| |||||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||||
Wełniak azjatycki (Bombax ceiba) – drzewo z rodziny ślazowatych, pochodzące z południowych Indii i Cejlonu.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewo osiągające do 40 m wysokości. Pień pokryty grubymi cierniami. Często potężne korzenie szkarpowe. W uprawie zazwyczaj w formie krzewiastej.
- Liście
- Dłoniaste, długoogonkowe z 5-7 listkami, środkowy o długości do 30 cm. Zrzucane w czasie suszy.
- Kwiaty
- Duże (o średnicy do 15 cm), jaskrawoczerwone, pojedyncze lub po kilka. Zapylane zarówno przez ptaki, jak i nietoperze[6].
- Owoce
- Podłużne torebki do 17 cm, wypełnione białym puchem. Nasiona około 8 mm.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Drzewo wykorzystywane do produkcji kapoku, dostarcza niemal połowy światowej produkcji tego surowca, jednak jego jakość jest nieco gorsza niż kapoku dostarczanego przez puchowca pięciopręcikowego;
- W Tajlandii pręcików używa się do barwienia potraw na czerwono;
- Kora, korzenie, żywica mają właściwości lecznicze[7].
- Drewno wykorzystywane jako budulec do konstrukcji podwodnych. Nad wodą jest nietrwałe. W Indiach przede wszystkim do produkcji zapałek[8].
- Owoce wykorzystywane w kuchni indyjskiej[9]. Spożywa się również kwiaty[8].
Znaczenie w hinduizmie
[edytuj | edytuj kod]- W Indiach kwiaty wełniaka wykorzystywane są w rytuałach hinduistycznych.
- Z kwiatów otrzymuje się również barwnik używany podczas wiosennego święta holi.
- Pień tego drzewa stanowi trzon konstrukcji ogniska holi-dahan. W niektórych regionach Indii prowadzi to do zniszczenia tysięcy drzew[7].
Dla okresu obchodów holi, miesiąc wcześniej do centrum wioski indyjskiej przesadza się jedno takie drzewko. Zostaje przystrojone w atrybuty bogini Holi Mata i jej brata, oraz obłożone wysuszonym nawozem krowim, sianem i kawałkami drewna. Wieczorem w dniu święta stos się podpala (bogini dokonać miała ceremonii samospalenia sati), obserwując w jakim kierunku drzewo się przewróci. Wtedy płomienie są gaszone i drzewo przesadza się w pierwotne jego miejsce[10].
- z drzewa śal (Salmalia malabarica) wykonuje się rytualny pal reprezentujący boga hinduizmu bengalskiego o imieniu Dharmathakur[11].
- Małżeństwo zmarłego z drzewem (młodego mężczyzny lub dziewczyny) zachodzi z wełniakiem azjatyckim[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-24] (ang.).
- ↑ Plant List. [dostęp 2011-06-12]. (ang.).
- ↑ Plant List. 2001–. [dostęp 2018-08-30]. (ang.).
- ↑ Bombax ceiba, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Bombax ceiba | Botany Photo of the Day [online], botanyphoto.botanicalgarden.ubc.ca [dostęp 2017-11-27] (ang.).
- ↑ a b http://nopr.niscair.res.in/bitstream/123456789/6288/1/IJTK%208(4)%20638-644.pdf
- ↑ a b A brief introduction to Bombax ceiba Linn
- ↑ Bombax ceiba – Silk Cotton Tree [online], www.flowersofindia.net [dostęp 2017-11-27] .
- ↑ Mateusz Wierciński, 2. Culture and Society, Wokół znaczenia rytuałów ćarak pudźi i przechodzenia przez ogień w Indiach, s. 364
- ↑ Mateusz Wierciński, 2. Culture and Society, Wokół znaczenia rytuałów ćarak pudźi i przechodzenia przez ogień w Indiach, s. 368
- ↑ Mateusz Wierciński. Mitologem drzewa w Indiach i jego obrzędowa egzemplifikacja w dzisiejszym Radźastanie. „Acta Asiatica Varsoviensia”. Warszawa. No 5/1991. s. 97.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Identyfikatory zewnętrzne:
- EoL: 584792
- Flora of China: 242420835
- Flora of North America: 242420835
- GBIF: 3152226
- identyfikator iNaturalist: 68313
- IPNI: 559120-1
- ITIS: 21593
- NCBI: 45325
- Plant Finder: 277961
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2679086
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:559120-1
- identyfikator Tropicos: 3900633
- USDA PLANTS: BOCE2
- CoL: MF6V