Wełnoopos
| Caluromys | |||
| J.A. Allen, 1900[1] | |||
 Wełnoopos nagoogonowy (C. philander) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
wełnoopos | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Didelphis philander Linnaeus, 1758 | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podrodzaje i gatunki | |||
| |||
Wełnoopos[9] (Caluromys) – rodzaj ssaków z podrodziny wełnooposów (Caluromyinae) w rodzinie dydelfowatych (Didelphidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Środkowej i Południowej[10].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 16–31,9 cm, długość ogona 25–44,6 cm; masa ciała 140–520 g[11][12]. Zwierzęta słabo poznane i stosunkowe rzadkie w zbiorach muzealnych, być może ze względu na nocny i nadrzewny tryb życia[13]. Narażone na utratę siedlisk z powodu niszczenia tropikalnych lasów[13].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj pod obecną nazwą zdefiniował w 1900 roku amerykański zoolog Joel Asaph Allen w artykule poświęconym uwagom dotyczącym nazw rodzajowych Didelphis i Philanderna, opublikowanego na łamach Bulletin of the American Museum of Natural History[1]. Gatunkiem typowym jest (oryginalne oznaczenie) wełnoopos nagoogonowy (C. philander).
- Philander: gr. φιλανδρος philandros ‘miłujący ludzi’, od φιλεω phileō ‘kochać’; ανηρ anēr, ανδρος andros ‘człowiek, mężczyzna’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Didelphis philander Linnaeus, 1758 (Beckmann); Didelphys cayopollin von Schreber, 1777 (= Didelphis philander Linnaeus, 1758) (Burmeister).
- Caluromys (Calaromys, Calurosmys): gr. καλος kalos ‘piękny’; ουρα oura ‘ogon’; μυς mus, μυός muos ‘mysz’[15].
- Mallodelphys (Mallodelphis): gr. μαλλον mallon ‘więcej’, stopień wyższy od μαλα mala ‘bardzo’; rdzeń –delphys (od gr. δελφυς delphus ‘łono, macica’)[4]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Didelphis laniger A.G. Desmarest, 1820 (= Didelphys lanata I. von Olfers, 1818).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w dwóch podrodzajach[16][10][12][9]:
| Podrodzaj | Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa | Podgatunki[11][10][12] | Rozmieszczenie geograficzne[11][10][12] | Podstawowe wymiary[11][12][d] | Status IUCN[17] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mallodelphys | _male.jpg)
|
Caluromys derbianus | (G.R. Waterhouse, 1841) | wełnoopos bladouchy | gatunek typowy | południowy Meksyk przez Amerykę Środkową (włącznie z wyspą Coiba) do zachodniej Kolumbii i zachodniego Ekwadoru (zachodnie Andy) | DC: 22–30 cm DO: 38–45 cm MC: 245–370 g |
LC |
| Mallodelphys | 
|
Caluromys lanatus | (I. von Olfers, 1818) | wełnoopos brązowouchy | 2 podgatunki | Kolumbia, zachodnia i południowa Wenezuela, zachodnia i południowa Brazylia, wschodni Ekwador, północne i wschodnie Peru, północna i wschodnia Boliwia, Paragwaj oraz północno-wschodnia Argentyna (Misiones) | DC: 20–32 cm DO: 33–44 cm MC: 300–520 g |
LC |
| Caluromys | 
|
Caluromys philander | (Linnaeus, 1758) | wełnoopos nagoogonowy | 4 podgatunki | północna i wschodnia Wenezuela (włącznie z wyspą Margarita), Trynidad i Tobago (Trynidad), Gujana, Brazylia i wschodnia Boliwia | DC: 16–28 cm DO: 25–41 cm MC: 140–390 g |
LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.
Kladogram wedle Silva-Neto et al., 2024[18]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b J.A. Allen. Note on the generic names Didelphis and Philander. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 13, s. 189, 1900. (ang.).
- ↑ J. Beckmann: Caroli a Linné Systema naturae ex editione duodecima in epitomen redactum et praelectionibus academicis accommodatum. T. 1: Regnum animale. svmtv. vidvae Vandenhoeck: Gottingae, 1772, s. (244). (łac.).
- ↑ H. Burmeister: Erläuterungen zur Fauna Brasiliens, enthaltend Abbildungen und ausführliche Beschreibungen neuer oder ungenügend bekannter Thier-Arten. Berlin: Georg Reimer, 1856, s. 74. (niem.).
- ↑ a b O. Thomas. A Further Collection of Mammals from Jujuy. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth Series. 5, s. 195, 1920. (ang.).
- ↑ Miranda-Ribeiro 1936 ↓, s. 324.
- ↑ Miranda-Ribeiro 1936 ↓, s. 328.
- ↑ R.M. Gilmore, Zoology, [w:] J.C. Bugher, J. Boshell-Manrique, M. Roca-Garcia & R.M. Gilmore (redaktorzy), The susceptibility to yellow fever of the vertebrates of eastern Colombia. I. Marsupialia, „American Journal of Tropical Medicine and Hygiene”, 21 (2), 1941, s. 317, DOI: 10.4269/ajtmh.1941.s1-21.309 (ang.).
- ↑ F.D. de Avila-Pires. Mamíferos colecionados na região do Rio Negro (Amazonas, Brasil). „Boletim do Museu Paraense Emílio Goeldi”. 42, s. 11, 1964. (hiszp.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 1–2. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d Podział systematyczny za: C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 42. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d D. Astúa: Family Didelphidae (Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 131–133. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b c d e Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 31. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Caluromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-19].
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 631.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 155.
- ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-22]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Caluromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-22]. (ang.).
- ↑ Francisco das Chagas Silva-Neto, Silvia E. Pavan, Diego Astúa, Evolution, divergence, and convergence in the mandibles of opossums (Didelphidae, Didelphimorphia), „Current Zoology”, 70 (4), 2024, s. 488–504, DOI: 10.1093/cz/zoad027 (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 71–718, seria: North American Fauna. (ang.).
- A. de Miranda-Ribeiro. Didelphia ou Mammalia-Ovovivipara. Marsupiaes, didelphos, pedimanos ou metatherios. „Revista do Museu Paulista”. 20, s. 245–427, 1936. (hiszp.).