Wgłębniczek jenajski
.JPG) Plecha z dojrzałymi apotecjami | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
wgłębniczek jenajski |
| Nazwa systematyczna | |
| Gyalecta jenensis (Batsch) Zahlbr. Cat. Lich. Univers. 2: 720 (1924) | |
.JPG)
Wgłębniczek jenajski (Gyalecta jenensis (Batsch) Zahlbr.) – gatunek grzybów należący do rodziny Gyalectaceae[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do grupy porostów[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gyalectaceae, Ostropales, Ostropomycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1786 August Johann Batsch nadając mu nazwę Peziza jenensis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1997 Alexander Zahlbruckner, przenosząc go do rodzaju Gyalecta. Wyróżnia się dwie odmiany[1]:
- Gyalecta jenensis var. jenensis (Batsch) Zahlbr. 1924
- Gyalecta jenensis var. macrospora Vězda 1969
Nazwa polska według W. Fałtynowicza[2].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Tworzy skorupiastą, jednolitą lub popękaną i cienką plechę, która może częściowo wnikać w skałę (jest endolityczna), lub tworzyć na niej zewnętrzna warstewkę. Jej powierzchnia jest gładka lub nierówna i ma barwę żółtą, zielonoszarą, czasami różowobiałą. Brak kory. Plecha zawiera glony z rodzaju Trentepohlia[3]. Hymenium ma grubość 110–150 μm, w górnej części jest bezbarwne, w dolnej różowawe z kroplą oleju. Są w nim wstawki (parafizy) o grubości 1,5–2 μm. Zazwyczaj są pojedyncze, czasami mają końce rozwidlone o szerokości do 3 μm. Hypotecjum bezbarwne[4].
Apotecja siedzące, dość liczne, skupione lub rozproszone. Mają okrągławy kształt, zazwyczaj zwężoną nasadę i średnicę 0,3–1,2 mm. Tarczki są wgłębione lub płaskie, o barwie cielistoczerwonawej, czerwonożółtej lub jasnobrunatnej. Brzeżek jest trwały, wyniesiony, szeroki, karbowany lub promieniście popękany. Ma barwę białawą lub jasnocielistą[3]. Niedojrzałe apotecja są kuliste, zamknięte i przypominają wyglądem perytecja. W jednym worku powstaje po 8, wyjątkowo po 4 zarodniki. Są one wrzecionowato-elipsoidalne, bezbarwne z 3-6 poprzecznymi przegrodami. Mają rozmiar (11-) 15-25 (-40) x 6-10 (-16) μm[4].
Reakcje barwne: plecha K-, C-, KC-, P-. Kwasów porostowych nie wykryto[4].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej i Europie oraz na Wyspach Kanaryjskich[5]. W Polsce jest dość częsty w górach i na wyżynach, na nizinach spotykany jest bardzo rzadko[3]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status NT – jego populacje są bliskie zakwalifikowania do kategorii gatunków narażonych na wyginięcie[6].
Rozwija się głównie na skałach wapiennych, wapnistych piaskowcach i na betonie, dużo rzadziej na skałach krzemianowych, na ziemi, drewnie i na mchach[3]. Występuje zwykle na podłożu wilgotnym, często na częściowo zacienionym[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-04-26].
- ↑ a b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
- ↑ a b c d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
- ↑ a b c d North American Lichen Herbaria [online] [dostęp 2015-02-08].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-02-08].
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.