Widzący (tytuł kościelny)

Dodaj linki
To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Russell M. Nelson, prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich od 2018, popierany przez wiernych między innymi jako obecny widzący

Widzący – tytuł kościelny używany w wyznaniach zaliczanych do ruchu świętych w dniach ostatnich[1]. Osadzony w mormońskich pismach świętych, ukształtował się również pod wpływem praktyk magicznych, którymi parała się rodzina twórcy mormonizmu. Odnosi się do osoby obdarzonej przez Boga szczególnym darem duchowego widzenia. Przyznawany różnym grupom i jednostkom, najczęściej wiązany jednak z Pierwszym Prezydium oraz Kworum Dwunastu Apostołów Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Zapisał się w mormońskim folklorze. Jako integralna część mormońskiej historii występuje w różnych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich.

Pochodzenie i ewolucja tytułu[edytuj | edytuj kod]

Wchodzi w skład szerszego, często używanego tytułu z tej samej tradycji religijnej, mianowicie tytułu proroka, widzącego i objawiciela, niemniej ma odrębne, samodzielne znaczenie[2], tak w mormońskiej teologii, jak i w mormońskiej historii. Odegrał szczególnie duże znaczenie w początkowej fazie rozwoju mormonizmu. Już w objawieniu odczytanym 6 kwietnia 1830, zatem w dniu formalnego utworzenia Kościoła, Joseph Smith został określony mianem widzącego[3]. Ponadto inne wczesne objawienia publikowane przez pierwszego mormońskiego przywódcę niekiedy rozpoczynały się słowami Joseph, widzący[3].

Jednocześnie przez kilka dekad po śmierci Smitha w 1844 tytuł ten był niezwykle rzadko używany wobec osoby żyjącej. Pierwsza konferencja generalna po wybuchu wojny w Utah poparła Brighama Younga jako widzącego oraz proroka i objawiciela 6 października 1857[4]. Był to jednak raczej wyjątek wymuszony przez napięcie wojenne, niźli celowe odejście od utartej praktyki. Dopiero od 1872 konferencje generalne Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich popierają regularnie osoby, którym przydaje się ten właśnie tytuł[a][5].

Tytuł wywodzi się z szeregu fragmentów pism świętych przynależnych do mormońskiego kanonu, w tym opiera się na interpretacji wersetu 9. dziewiątego rozdziału Pierwszej Księgi Samuela[6][7] oraz na wersetach od 15. do 17. ósmego rozdziału Księgi Mosjasza. Wzmianki bądź informacje na jego temat można znaleźć również w Naukach i Przymierzach i Perle Wielkiej Wartości. Zgodnie z Księgą Mormona ma szerszy zakres od tytułu czy też daru proroka[8][9][10]. W jego wykształceniu się pewne znaczenie mogły mieć praktyki magiczne, którymi zwykła się parać rodzina Smithów, w tym poszukiwanie skarbów za pomocą specjalnie przygotowanych do tego kamieni[11].

Zgodnie z wierzeniami świętych w dniach ostatnich starotestamentalni prorocy, tacy jak Izajasz czy Jeremiasz, zaliczają się do grona widzących[12]. Zapis w Księdze Mormona podaje, że Józef, również jako widzący, miał przewidzieć pojawienie się w czasach współczesnych kolejnego wybranego widzącego[12][13]. Bycie widzącym często wiązać się miało z użyciem przyrządów pośredniczących niejako w procesie objawienia[14]. W tym kontekście wspomina się zwłaszcza mające się znaleźć w posiadaniu Josepha Smitha Urim i Tummim[12][15], jak również inne przedmioty pełniące podobną funkcję[12]. Wszelkie tego typu pomoce określa się mianem kamieni widzącego[12].

W Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich[edytuj | edytuj kod]

We współczesnym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich używany jest w odniesieniu do posiadających kapłaństwo Melchizedeka mężczyzn, dzierżących wszystkie klucze kapłaństwa[2], wyświęconych również i ustanowionych[b][16] na urzędzie apostoła[2]. Zazwyczaj używa się go zarówno wobec członków Pierwszego Prezydium[2], jak i Kworum Dwunastu Apostołów[17][18][2]. Wszyscy noszący ten tytuł przywódcy są popierani przez wiernych w akcie publicznego głosowania[2] jako kierujący Kościołem na mocy Bożego objawienia[19]. Niemniej jedynie prezydentowi Kościoła przysługuje czynne użycie wszelkich kluczy[c][20][21] związanych z tym tytułem[22][23][19].

Odnosi się do osoby obdarzonej przez Boga szczególnym darem duchowego widzenia[24]. W zdolności tej zawiera się postrzeganie rzeczy przyszłych, a także przeszłych[25][26][19]. W tak rozumianej możliwości dostrzegania mieści się również rozjaśnione zrozumienie, zwłaszcza i szczególnie zrozumienie rzeczy Bożych[12]. Obdarzonych nim przywódców uznaje się za posiadających szczególny dar o charakterze duchowym[27]. Daje im to możliwość ogłaszania doktryny w stopniu niedostępnym dla innych mormońskich liderów. Łączy ich także z całą wspólnotą wiernych w wyjątkowy sposób[28]. Nie daje przy tym żadnemu z nich indywidualnie prawa do znaczącej modyfikacji mormońskich wierzeń[29].

W innych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich[edytuj | edytuj kod]

Jako integralna część historii mormonizmu tytuł ten przewija się w różnych organizmach religijnych wywodzących swój rodowód od Josepha Smitha. Wykorzystywany był we współcześnie już nieistniejącym Kościele Chrystusa, kierowanym pierwotnie przez Davida Whitmera, jednego z tak zwanych trzech świadków Księgi Mormona[30]. Używano go również w odniesieniu do Alpheusa Cutlera, głowy[d][31] innego odłamu mormońskiego, potocznie nazywanego kutlerytami[32]. Specyficzna struktura organizacyjna stworzona przez Cutlera i jego zwolenników, odmienna od przyjętych w mormonizmie wzorców[33], powoduje wszelako, iż umocowanie samego tytułu w kutleryckim Kościele Chrystusa jest niejasne[e][34].

Występuje też w Społeczności Chrystusa, do 2001 znanej jako Zreorganizowany Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Przywódcy tej wspólnoty religijnej wyrażają jednak niekiedy wobec niego pewien sceptycyzm. Wskazują, iż może się on kojarzyć z magią i folklorem i że jako taki nie służy dobrze wizerunkowi Kościoła[35]. Występuje jednocześnie w rozlicznych grupach łączonych z mormońskim fundamentalizmem, w tym w Prawdziwym i Żywym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Końca[36] oraz w Fundamentalistycznym Kościele Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich[37].

W mormońskim folklorze[edytuj | edytuj kod]

Tytuł znalazł znaczące odzwierciedlenie w folklorze świętych w dniach ostatnich, częściowo ze względu na swoje magiczne konotacje[38]. Obecność widzących w mormonizmie jest jednak zagadnieniem odrębnym, jedynie luźno związanym z samym tytułem oraz jego instytucjonalnym umocowaniem. Wzmianki dotyczące wiernych wykorzystujących umiejętności przypisywane widzącym pojawiają się niemniej nawet pod koniec lat 40. XX wieku, co wskazuje na trwałą obecność samego konceptu w mormońskiej świadomości zbiorowej[39][40].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Brigham Young, drugi prezydent Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich przejawiał pewną niechęć do stosowania tego tytułu wobec siebie. Swojej legitymizacji poszukiwał raczej w urzędzie apostolskim, nie w wizjonerskich darach łączonych z Josephem Smithem. Wielokrotnie podkreślał, że jest apostołem Jezusa Chrystusa i Josepha Smitha. Od 1849 używał tej właśnie formuły podczas wyświęcania nowych apostołów. Wzdragał się na sugestie jakoby był prawnym następcą Smitha jako prorok. Swoją rolę porównywał raczej do stróża pilnującego by do trzódki nie dostały się psy i wilki.
  2. ↑ Rozróżnienie między wyświęceniem na konkretny urząd w kapłaństwie a ustanowieniem do związanej z nim funkcji administracyjnej nie wykształciło się w mormońskiej myśli aż do końca XIX stulecia. Za życia Josepha Smitha powszechnie używanym terminem było jedynie wyświęcenie.
  3. ↑ Pod pojęciem kluczy czy też bardziej precyzyjnie kluczy kapłańskich rozumie się w mormońskiej kulturze prawo do sprawowania kontroli nad określoną jednostką administracji kościelnej, wykonywania określonego obrzędu czy użytkowania konkretnego aspektu kapłaństwa.
  4. ↑ W grupie kierowanej przez Cutlera stanowiska przywódcy Kościoła oraz jego prezydenta rozdzielono. Jakkolwiek decyzja ta ma pewne umocowanie w działaniach Josepha Smitha, jest niemniej posunięciem zaskakującym, jeśli weźmie się pod uwagę tradycję mormońską.
  5. ↑ W 1859, w rozmowie z jednym z przywódców Zreorganizowanego Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, Cutler przyznał, iż nie uznaje się za bożego proroka, widzącego i objawiciela.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Widzący. [w:] Przewodnik po pismach świętych [on-line]. churchofjesuschrist.org. [dostęp 2023-02-18]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1170. ISBN 978-0-02-904040-9.
  3. ↑ a b The Joseph Smith Papers: Seer. [w:] Glossary [on-line]. josephsmithpapers.org. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
  4. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 466.
  5. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 251.
  6. ↑ Tanner 2010 ↓, s. 153-154.
  7. ↑ Spencer 2017 ↓, s. 30.
  8. ↑ Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1292–1293. ISBN 978-0-02-904040-9.
  9. ↑ Book of Mormon Central: Why is a Seer Greater than a Prophet?. [w:] KnoWhy [on-line]. bookofmormoncentral.org, 2016-04-26. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
  10. ↑ Taves 2014 ↓, s. 199.
  11. ↑ Richard L. Bushman: Joseph Smith: Rough Stone Rolling: A Cultural Biography of Mormonism's Founder. New York: Alfred A. Knopf, 2005, s. 50. ISBN 1-4000-4270-4. (ang.).
  12. ↑ a b c d e f Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1293. ISBN 978-0-02-904040-9.
  13. ↑ Seer, [w:] Hoyt W. Brewster, Jr., Doctrine & Covenants Encyclopedia Revised Edition [e-book], Salt Lake City: Deseret Book Company, 2012, lokalizacja 4997, ISBN 978-1-60907-141-7.
  14. ↑ Spencer 2017 ↓, s. 31.
  15. ↑ Tanner 2010 ↓, s. 154.
  16. ↑ Chapter 15 "Who Shall Lead the Church?", [w:] Glen M. Leonard, Nauvoo: A Place of Peace, a People of Promise [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2002, lokalizacja 9739, ISBN 978-1-57008-746-2.
  17. ↑ Seer, [w:] Hoyt W. Brewster, Jr., Doctrine & Covenants Encyclopedia Revised Edition [e-book], Salt Lake City: Deseret Book Company, 2012, lokalizacja 4999-5000, ISBN 978-1-60907-141-7.
  18. ↑ Seer, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 8142, ISBN 1-57345-822-8.
  19. ↑ a b c Daniel H. Ludlow (red.): Encyclopedia of Mormonism. New York: Macmillan Publishing, 1992, s. 1292. ISBN 978-0-02-904040-9.
  20. ↑ Bruce R. McConkie: Mormon Doctrine. Salt Lake City: Bookcraft, 1966, s. 410.
  21. ↑ Brigham Young University: Glossary. [w:] Encyclopedia of Mormonism [on-line]. byu.edu. [dostęp 2022-06-19]. (ang.).
  22. ↑ Davis Bitton, Thomas G. Alexander: Historical Dictionary of Mormonism Third Edition Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements, No. 89. Lanham, Maryland • Toronto • Plymouth, UK: The Scarecrow Press, Inc., 2008, s. 186-187. ISBN 978-0-8108-6251-7.
  23. ↑ Seer, [w:] Hoyt W. Brewster, Jr., Doctrine & Covenants Encyclopedia Revised Edition [e-book], Salt Lake City: Deseret Book Company, 2012, lokalizacja 5000, ISBN 978-1-60907-141-7.
  24. ↑ Seer, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 4042, ISBN 1-60908-059-9.
  25. ↑ Seer, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 4043, ISBN 1-60908-059-9.
  26. ↑ Seer, [w:] Arnold K. Garr, Richard O. Cowan, Donald Q. Cannon (red.), Encyclopedia of Latter-day Saint History [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2000, lokalizacja 8140-8141, ISBN 1-57345-822-8.
  27. ↑ Prophet, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3588, ISBN 1-60908-059-9.
  28. ↑ Prophet, [w:] Camille Fronk Olson i inni, LDS Beliefs: A Doctrinal Reference [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2011, lokalizacja 3588-3589, ISBN 1-60908-059-9.
  29. ↑ Boyce 2015 ↓, s. xx.
  30. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 188.
  31. ↑ Blythe 2009 ↓, s. 87.
  32. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 204.
  33. ↑ Blythe 2009 ↓, s. 91.
  34. ↑ Quinn 1994 ↓, s. 209.
  35. ↑ Russell 2006 ↓, s. 44.
  36. ↑ Modern Polygamy and Mormon Fundamentalism: Independent Polygamists and Fundamentalists. [w:] Polygamous Groups [on-line]. mormonfundamentalism.com. [dostęp 2021-03-06]. (ang.).
  37. ↑ Jim Forsyth: Texas trial of alleged polygamist leader to start this week. [w:] Reuters [on-line]. reuters.com, 2011-07-24. [dostęp 2023-02-17]. (ang.).
  38. ↑ Quinn 1998 ↓, s. 39-40.
  39. ↑ Quinn 1998 ↓, s. 255.
  40. ↑ Eliason 2016 ↓, s. 83.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Widzący_(tytuł_kościelny)&oldid=72229514”