Wieża (pojazd pancerny)
Wieża (wieża czołgowa) – element konstrukcji opancerzonych pojazdów bojowych, wystający ponad dach kadłuba, służący do instalowania uzbrojenia pojazdu i ochrony uzbrojenia oraz jego obsługi przed rażeniem odłamkami lub pociskami. Wieża stosowana jest i była powszechnie w konstrukcji czołgów, samochodów pancernych, bojowych wozów piechoty, niektórych dział samobieżnych, wagonów pancernych i innych pojazdów. Z zasady jest obrotowa, dzięki czemu uzbrojenie montowane w wieży posiada kąt ostrzału w poziomie do 360° (rzadko posiada mniejszy kąt ostrzału). Wieżami nazywane są także czasami nieruchome nadbudówki, w których mocowane jest uzbrojenie (zwłaszcza w działach samobieżnych).
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Wieża jest osłonięta dookoła oraz od góry pancerzem, rzadko stosowane są wieże odkryte od góry. Grubość i odporność pancerza waha się w zależności od rodzaju pojazdu, zwykle chroni on przynajmniej przed pociskami broni strzeleckiej i odłamkami, lecz w cięższych pojazdach, zwłaszcza czołgach, chroni także przed pociskami dział. Najgrubszy pancerz umiejscowiony jest z przodu wieży. W nowoczesnych czołgach budowanych od lat 80. jego grubość sięga od kilkudziesięciu centymetrów do około metra, a wykonywany jest jako pancerz warstwowy (kompozytowy) ze stali pancernej przekładanej innymi metalami i elementami niemetalowymi (np. ceramicznymi). Wieże niemal wszystkich czołgów III i IV generacji wzmocnione są ekranami przeciwkumulacyjnymi (najczęściej z tyłu). Technologia wykonania wież czołgowych opiera się głównie na odlewaniu i spawaniu, dawniej na nitowaniu. Wieża mocowana jest nad kadłubem pojazdu bojowego, w jego dachu, na kulkowym łożysku wieńcowym o dużej średnicy. Wieża obraca się za pomocą napędów elektrycznych, hydraulicznych lub ręcznych (który wykorzystywany jest jako napęd pomocniczy).
Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]
W wieży montowane jest zwykle działo lub karabin maszynowy. W czołgach najpowszechniej stosowane jest działo sprzężone współosiowo z karabinem maszynowym, zamontowane w jarzmie w przedniej ścianie wieży (do okresu II wojny światowej stosowano rzadziej wieże z kilkoma broniami montowanymi w różnych ściankach wieży, strzelającymi w różne strony). Broń ma możliwość zmiany kąta podniesienia lufy w pewnych granicach, zależnie od konstrukcji wieży i przeznaczenia pojazdu. W samobieżnych działach przeciwlotniczych montowane jest w wieży od 2 do 4 działek przeciwlotniczych. Na wieżach mocowane są też wyrzutnie przeciwpancernych lub przeciwlotniczych pocisków rakietowych. Na wieżach samobieżnych zestawów przeciwlotniczych, oprócz działek lub pocisków rakietowych, instalowane są również anteny radarów.
Oprzyrządowanie[edytuj | edytuj kod]
Oprócz uzbrojenia wieża pojazdów pancernych wyposażona jest przeważnie we włazy, przyrządy celownicze, peryskopy, zasobniki z amunicją, urządzenie stabilizujące, wyrzutniki granatów dymnych oraz siedziska załogi.
Załoga[edytuj | edytuj kod]
W wieży ma stanowiska część załogi pojazdu. W większości konstrukcji załoga siedzi na siedzeniach obracających się razem z wieżą lub stoi na podłodze obracającej się z wieżą, rzadziej stoi lub siedzi na siedzeniu nieruchomym w przedziale bojowym. Załoga wież może być jednoosobowa lub kilkuosobowa. Czołgi okresu II wojny światowej i wcześniejsze zwykle miały dwuosobową załogę wieży, rzadziej jednoosobową. Począwszy od końcowego okresu wojny, większość czołgów ma trzyosobową załogę w wieży (dowódca - celowniczy - ładowniczy), rzadziej dwuosobową (pojazdy z automatem ładowania, np. T-72). Bojowe wozy piechoty mają jedno- lub dwuosobową załogę wieży. Pojazdy z lekkim uzbrojeniem w postaci karabinów maszynowych posiadają z reguły wieże jednoosobowe (np. transportery opancerzone). Od lat 80. XX wieku popularność zyskują wieże bezzałogowe, w których operator uzbrojenia siedzi w kadłubie pod wieżą (ewentualnie jego głowa znajduje się w niskiej wieży), natomiast uzbrojenie montowane jest nad wieżą (zwykle w postaci szybkostrzelnych działek małego kalibru). W niektórych działach samobieżnych stosowane są wieże z większą załogą.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy wieże obrotowe, uzbrojone w karabiny maszynowe, zostały zastosowane w samochodach pancernych przed I wojną światową (m.in. francuski Charron z 1902). Pierwszym czołgiem z wieżą obrotową był Renault FT-17. Po raz pierwszy zastosowano działo sprzężone w jarzmie z karabinem maszynowym w czołgu Vickers E. Większość pojazdów posiada jedną wieżę z możliwością obrotu okrężnego, lecz w okresie przed II wojną światową pewną popularność miały pojazdy dwuwieżowe, z wieżami obok siebie, lub kilkuwieżowe. Największą liczbę wież miał radziecki pięciowieżowy czołg ciężki T-35 (zbudowany na wzór konstrukcji angielskiej; 4 z jego wież miały ograniczone kąty ostrzału).
Inne wieże[edytuj | edytuj kod]
Zbliżone do wieży czołgowej są wieże pancerne stosowane w fortyfikacjach oraz wieże artyleryjskie na okrętach wojennych. Czasami wieże czołgowe były wręcz instalowane na elementach fortyfikacji w roli wież pancernych, czasami instalowano je także na mniejszych okrętach (zwłaszcza rzecznych).
