Wieża Kopernika we Fromborku
![]() | |
![]() Wieża Kopernika | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miejscowość | |
Położenie na mapie Fromborka ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu braniewskiego ![]() | |
Położenie na mapie gminy Frombork ![]() | |
![]() |
Wieża Kopernika we Fromborku – zabytkowa czterokondygnacyjna wieża na planie kwadratu w północno-zachodnim narożu Wzgórza Katedralnego we Fromborku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieża Kopernika powstała przed 1400 i jest najstarszym elementem fortyfikacji Wzgórza Katedralnego[2][3]. Wzmiankowana jest w 1499 jako wieża mieszkalna. W latach 1504–1543 należała do Mikołaja Kopernika, a od 1610[4][5] nazywana jest Wieżą Kopernika (Curia Copernicana)[6]. Wieża w swych wyższych kondygnacjach była wielokrotnie przebudowywana. Po zniszczeniu przez szwedzkie wojsko w wojnie 1626 była remontowana przez kolejnego jej właściciela Eustachego Nenchena. W 1738 gruntowny remont wieży przeprowadził kanonik Mikołaj Schulz, lecz w niecałe sto lat popadła ona ponownie w ruinę. W następstwie sekularyzacji części dóbr kościelnych, także Wieża Kopernika przekazana została przez władze pruskie braniewskiemu Gimnazjum Hozjanum. Władze tej uczelni zamierzały wieżę rozebrać, a cegłę sprzedać. Wskutek sprzeciwu kapituły, popartego opinią biskupa warmińskiego Josepha Geritza, Królewskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, decyzją z dnia 17 lipca 1816, zmieniło swoje poprzednie rozstrzygnięcie, przekazując wieżę na powrót warmińskiej kapitule. Wieżę, jako domniemane obserwatorium Mikołaja Kopernika, remontowano jeszcze w 1870.
We wnętrzu wieży powstała pierwsza izba muzealna dotycząca Mikołaja Kopernika na Wzgórzu Katedralnym. Została stworzona w 1912 przez kanonika Eugena Brachvogla[7]. Podczas tej adaptacji zniszczono jednak wiele elementów architektonicznych i dekoracyjnych, które na elewacji wieży przetrwały od czasów średniowiecza. Wyposażenie tej wystawy miało charakter eklektyczny. Z braku oryginalnych eksponatów i mebli, pochodzących z epoki, pokazywano tutaj głównie kopie i reprodukcje, a wśród mebli i obrazów zdarzały się eksponaty z epoki baroku i neogotyckie. Mimo tych niedoskonałości ekspozycja kopernikańska cieszyła się dużym zainteresowaniem wśród zwiedzających[8] (współcześnie na terenie Wzgórza Katedralnego funkcjonuje założone w 1948 samorządowe Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku oraz powstałe w 2016 kościelne Muzeum Pomnika Historii Frombork Zespół Katedralny).
Wieża została poważnie uszkodzona podczas ataku wojsk sowieckich w 1945. Decyzją Komitetu Fromborskiego z dnia 16 listopada 1947 włączona została do kompleksu Muzeum Mikołaja Kopernika. W 1948 wieżę odgruzowano, wykonano prowizorycznie stropy i schody oraz wykonano nowy dach namiotowy kryty dachówką ceramiczną. Po otwarciu muzeum w kanoniach Najświętszej Panny Marii i w Domu Kustosza prace remontowe przerwano do 1950. W wyniku prac badawczych przeprowadzonych w 1951 odsłonięto wiele interesujących elementów i detali architektonicznych. Po wykonaniu wstępnych prac porządkowych i oczyszczających podjęto prace rekonstrukcyjne, trwające do 1954. W tych latach wykonano zabezpieczenie murów obwodowych wieży i prowizorycznie przykryto stropami jej poszczególne kondygnacje. Przemurowane oraz wylicowane zostały mury obronne wieży. Latem 1962 rozpoczęto rozbiórkę prowizorycznych stropów i części murów wewnętrznych. W trakcie robót natrafiono na istotne zabytkowe detale architektoniczne oraz na polichromię w zamurowanych wnękach ściany wschodniej. W wyniku tych odkryć zdecydowano się wstrzymać rozpoczęte prace, a po szczegółowym ich zbadaniu zlecono wykonanie nowego projektu remontu wieży. Zadaniem nowego projektu miała być głównie odpowiednia ekspozycja tego, jak uważano, najbardziej cennego elementu zabudowy Wzgórza Katedralnego – miejsca pracy Mikołaja Kopernika. Prace konserwatorskie w Wieży Kopernika i w jej otoczeniu zakończono w sierpniu 1964. Od tego czasu przez kilkanaście lat wnętrze wieży było udostępnione zwiedzającym[4]. Obecnie turyści nie mogą wejść do środka wieży[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023, s. 14 [dostęp 2018-05-09] .
- ↑ Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku, Encyklopedia Warmii i Mazur [dostęp 2019-03-19] (pol.).
- ↑ Wzgórze Katedralne | Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku [dostęp 2019-03-19] (pol.).
- ↑ a b Problematyka historyczno-konserwatorska w 60-leciu Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, Tadeusz Piaskowski, Frombork 2008
- ↑ Tadeusz Piaskowski, Henryk Szkop Zabytki Fromborka, Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, Frombork 2003
- ↑ Stanisław Szymański Wieża Kopernika we Fromborku Ochrona Zabytków 6/1 (20), 57-63, 1953
- ↑ Historia Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku | Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku [dostęp 2019-03-19] (pol.).
- ↑ Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku, Tadeusz Piaskowski
- ↑ Frombork - zwiedzanie, atrakcje i informacje praktyczne, Podróże po Europie, 26 marca 2019 [dostęp 2019-04-04] (pol.).