Wieża ciśnień w Katowicach-Giszowcu
 nr rej. A/1417/90 z 29 października 1990 roku[1]
| |
 Wieża ciśnień w Giszowcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
historyzm z elementami neomanieryzmu |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita |
33,5 m |
| Rozpoczęcie budowy |
1908 |
| Ukończenie budowy |
1909 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°13′01,3141″N 19°03′39,7170″E/50,217032 19,061032
| |
Wieża ciśnień w Katowicach-Giszowcu – wieża wodna, znajdująca się przy skrzyżowaniu ulicy Górniczego Stanu i ulicy Pszczyńskiej w Katowicach, na terenie dzielnicy Giszowiec.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieża ta została zbudowana w 1909 roku[2]. Powstała ona w najwyżej położonym punkcie osiedla patronackiego Giszowiec celem doprowadzenia bieżącej wody na teren całego osiedla[3]. Zaprojektowali ją architekci: Georg i Emil Zillmannowie z Charlottenburga twórcy zabudowy Giszowca i Nikiszowca[4], w stylu historyzmu z elementami neomanieryzmu[2]. Woda do wieży była początkowo doprowadzana za pomocą pompy elektrycznej znajdującej się w Zawodziu wraz z pompą tłoczącą, która znajdowała się w kotłowni na terenie Giszowca[5]. Z wieży wodnej zostały poprowadzone wodociągi wzdłuż wszystkich ulic osiedla. Wodociągów tych początkowo nie doprowadzono do domów robotniczych, natomiast co 100 metrów postawiono hydranty, z których mogli również korzystać strażacy[5]. Łączny koszt budowy wodociągów na terenie Giszowca wyniósł 150 tysięcy marek[5].
Ze względu na uruchomienie systemu przepompowni, wieża ciśnień przestała spełniać swą funkcję i przez wiele lat stała nieczynna. Z czasem popadała w ruinę. W latach 90. XX wieku firma telekomunikacyjna umieściła na wieży antenę telefonii komórkowej, i wyremontowała obiekt. Obok wieży znajdują się zabytkowe wille tzw. kolonii amerykańskiej, wybudowane w latach 30. XX wieku dla amerykańskich urzędników spółki Silesian-American Corporation[3]. Wieża została wpisana do rejestru zabytków dnia 29 października 1990 roku (nr rej.: A/1417/90)[1]. Ochroną objęta jest wieża wraz z otoczeniem[2].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Jest to budynek ceglany, wzniesiony z czerwonej cegły ceramicznej[5]. Powstała ona na solidnej kolistej podstawie[5]. Murowana konstrukcja tamburu została wzmocniona stalowym szkieletem. Wieża ta ma 33,5 metrów wysokości[4]. W architekturze budowli zastosowano detale zapożyczone ze średniowiecznych fortyfikacji, w tym kamienne konsole, niewielkie balkony oparte na kroksztynach czy obramowanie portalu[4]. Budowla obejmuje dwie części: trzon, w kształcie walca, zwężający się ku górze z balkonem i ośmiokątny tambur ze zbiornikiem wodnym, podtrzymywany przez konsole[5]. Sam zaś nitowany zbiornik wodny typu Barkhausen ma pojemność 152 m³[4] Całość budowli została zakończona ośmiokątnym namiotowym dachem pokrytym dachówką karpiówką. Na szczycie został umieszczony taras z latarnią[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2020-11-20].
- ↑ a b c Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. wkz.katowice.pl. [dostęp 2020-11-20]. (pol.).
- ↑ a b Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, s. 23, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
- ↑ a b c d Agnieszka Gryglewska, Architektura wież wodnych województwa katowickiego, „Ochrona Zabytków” (45/1-2 (176-177)), Narodowy Instytut Dziedzictwa, 1992, s. 48-58, ISSN 0029-8247 (pol.).
- ↑ a b c d e f g Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, s. 33-34, 70, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
