Wielka Synagoga w Białymstoku
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Budulec |
murowana |
| Architekt |
Samuel Rabinowicz |
| Data budowy | |
| Data zburzenia | |
| Tradycja |
ortodoksyjna |
Położenie na mapie Białegostoku  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
| 53°07′50″N 23°09′26″E/53,130556 23,157222 | |
Wielka Synagoga w Białymstoku – synagoga w Białymstoku znajdująca się przy ulicy Suraskiej. Spalona w 1941 roku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Synagoga została zbudowana w latach 1909–1913 według projektu Samuela J. Rabinowicza. Stanęła na miejscu starej synagogi. Środki na budowę zebrano ze sprzedaży mięsa koszernego oraz z prywatnych darowizn.
Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 Białystok został zajęty przez Związek Radziecki. 22 czerwca 1941 Niemcy zaatakowały ZSRR i 27 czerwca w godzinach porannych zajęły miasto. Tego samego dnia niemieccy policjanci z 309. batalionu policji i pododdział żołnierzy Wehrmachtu z 350. pułku piechoty zapędzili do synagogi 800 Żydów i podpalili budynek[1]. Do próbujących ratować się ucieczką strzelano z broni maszynowej, a ogień z płonącej synagogi przeniósł się również na sąsiednie budynki[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Murowany gmach synagogi wzniesiono na planie kwadratu. Najbardziej charakterystycznym elementem była wielka kopuła (o średnicy około 10 m) z iglicą oraz neobizantyjskie dwie mniejsze kopuły znajdujące się w alkierzach. Wszystkie kopuły pokryte były blachą, największa z nich posiadała 8 okienek. Na piętrze znajdowały się neogotyckie półokrągłe zakończone okna. Galeria dla kobiet znajdowała się na piętrze z trzech stron. W bożnicy znajdował się chór z organami.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na miejscu spalonej synagogi postawiono pomnik – zniszczoną kopułę synagogi oraz tablicę pamiątkową o treści: „Święty nasz wspaniały przybytek stał się pastwą ognia, 27 czerwca 1941 r. 2 000 Żydów niemieccy mordercy spalili w nim żywcem” ufundowany w 1995 roku przez Żydów białostockich z całego świata oraz miasto Białystok.[3] Pomnik powstał według koncepcji Michała Flikiera, projekt oraz realizację wykonali artyści plastycy: Maria Dżugała-Sobocińska, Stanisław Ostaszewski, Dariusz Sobociński.
Pomnik Wielkiej Synagogi jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów Uniwersytetu w Białymstoku – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Główne wejścia do synagogi.
W tle synagoga Nomer Tamid -
Wielka Synagoga po zniszczeniu, 1941 -
Kopuła synagogi jako pomnik wydarzeń z 1941 roku. -
Pomnik obok kopuły Wielkiej Synagogi. -
Tablica upamiętniająca Wielką Synagogę. -
Tablica pamiątkowa w trzech językach. -
Tablica pamiątkowa (z 1958 roku) w miejscu gdzie stała Synagoga
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 198. ISBN 83-85888-55-1.
- ↑ Andrzej Żbikowski: U genezy Jedwabnego. Żydzi na Kresach Północno-Wschodnich II Rzeczypospolitej wrzesień 1939-lipiec 1941. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2006, s. 197. ISBN 83-85888-55-1.
- ↑ Białystok, ul. Suraska - Pomnik Wielkiej Synagogi
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Film z 1939 roku przedstawiający między innymi Wielką Synagogę
- Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Wirtualny Sztetl
- Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Polin - Dziedzictwo Polskich Żydów
.svg){kind=small}