Wielka Teriańska Turnia
 Widok z Kolistej Turni | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
2375[1] m n.p.m. |
| Wybitność |
46 m |
| Pierwsze wejście |
22 lipca 1907 |
Położenie na mapie Tatr  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°10′24,6″N 20°01′09,2″E/49,173500 20,019222
| |
Wielka Teriańska Turnia (niem. Felsgartenturm, słow. Terianska veža, węg. Terianszko-torony[2]) – wybitna turnia znajdująca się w Grani Hrubego w słowackiej części Tatr Wysokich[3]. Jej wysokość według pomiarów lidarowych wynosi 2375 m[1]. Dawniej podawano wysokości 2374 m[4], 2370 m[3], około 2355 m[5]. Od Skrajnej Walowej Turni oddzielona jest siodłem Skrajnej Walowej Ławki, a od Skrajnej Teriańskiej Turni oddziela ją siodło Skrajnej Teriańskiej Szczerbiny[3]. Spośród 17 nazwanych turni w Grani Hrubego jest drugą pod względem wysokości (po Zadniej Teriańskiej Turni)[1][5] oraz wybitności (po Zadniej Garajowej Turni)[1].
Opadająca ku północy i północnemu wschodowi (stoki Doliny Hlińskiej) ściana Wielkiej Teriańskiej Turni ma wysokość do 600 m i tworzy jedną całość ze ścianą Skrajnej Teriańskiej Turni. Od zachodu ogranicza ją żleb opadający spod Teriańskiej Przełęczy Niżniej, a od wschodu depresja Skrajnej Walowej Ławki, Żleb Grosza, trawniki Wielkiego Ogrodu i Rynna Kurtyki. Największą i najniżej opadającą formacją tej ściany jest jej północno-wschodni filar. Jego lewa część (patrząc od dołu) tworzy ograniczenie Wielkiego Ogrodu. W najwyższej części tego filara wcina się w niego Teriańskie Siodełko oddzielające go od szczytu Wielkiej Teriańskiej Turni. Z siodełka tego opada do prawej górnej części Wielkiego Ogrodu Żleb Grosza. Zaraz po północnej stronie siodełka w filarze wznosi się Teriańska Turniczka. W ścianie turni wyróżnia się jeszcze olbrzymi, płytowy taras, któremu Władysław Cywiński nadał nazwę Teriańskiej Galerii[5].
Do Niewcyrki opada z Wielkiej Teriańskiej Turni ściana o wysokości około 200 m, ograniczona dwoma żlebami i kominami spadającymi z przełęczy po obu stronach szczytu. W środku między nimi znajduje się filar opadający ze skalnego zęba znajdującego się zaraz nad Skrajną Teriańską Szczerbiną. Od środkowej części ściany do Zadniej Walowej Ławki biegnie płytowo-trawiasty zachód[5].
Wielka Teriańska Turnia nazywana była niekiedy Teriańską Turnią[3]. Obie te nazwy wywodzą się od Teriańskich Stawów w Niewcyrce. Wprowadził je w 1956 r. Witold Henryk Paryski w 8. tomie przewodnika wspinaczkowego[5].
Taternictwo[edytuj | edytuj kod]
Wielka Teriańska Turnia nie jest dostępna żadnymi znakowanymi szlakami turystycznymi. Pierwszego wejścia na wierzchołek Wielkiej Teriańskiej Turni dokonał Ignacy Król, a było to 22 lipca 1907 r.[3]. Poprowadzono na nią kilka dróg wspinaczkowych, ale obecnie dozwolone jest tylko przejście granią lub wspinaczka od strony Doliny Hlińskiej. Niewcyrka jest obszarem ochrony ścisłej TANAP-u z zakazem wstępu[5].
- Drogi wspinaczkowe
- Południowym filarem; IV w skali tatrzańskiej, czas przejścia 2 godz.
- Przez prawą część ściany Teriańskiej Galeri na Teriańską Przełęcz Niżnią; V+, A1, 18 godz.
- Prawą częścią północnej ściany; V+, A0, 8-10 godz.
- Przez Nos (środkiem północnej ściany); VI-, miejsca lodowe o nachyleniu do 80 stopni, 21 wyciągów, efektywny czas pierwszego przejścia 20 godz.
- Lewą częścią północnej ściany; V, 5 godz.
- Północno-wschodnim filarem; V+ w dolnej części, IV w górnej, 4 godz. 30 min
- Przez północno-wschodnią ścianę Teriańskiej Turniczki; I, z Hrubej Buli 1 godz. 15 min
- Północno-wschodnią ścianą, z Wielkiego Ogrodu; I, miejsce III, 2 godz., deniwelacja ok. 320 m[5].
Droga nr 7 jest najłatwiejszym sposobem wejścia z północnej strony na Grań Hrubego, oraz najłatwiejszym sposobem zejścia z tej grani do Doliny Hlińskiej[5].
-
Widok z Zaworów -
Widok z południowego wschodu -
Widok z Doliny Hlińskiej
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
- ↑ Tatry Wysokie. Czterojęzyczny słownik nazw geograficznych [online] [dostęp 2021-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2006-09-24].
- ↑ a b c d e Witold Henryk Paryski. Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VIII. Młynicka Przełęcz – Krywań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956
- ↑ Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski: Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000. Warszawa: GEOSYSTEMS Polska Sp. z o.o., 2005, s. 138. ISBN 83-909352-2-8.
- ↑ a b c d e f g h Władysław Cywiński, Grań Hrubego. Przewodnik szczegółowy, tom 14, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 978-83-7104-039-9.