53°55′05″N 18°51′07″E/53,918056 18,851944Wielkie Walichnowy
| Artykuł | 53°55′5″N 18°51′7″E |
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°51'N, 18°55'E, 53°55'0.41"N, 18°51'8.82"E |
| - błąd | 20805 m |
| Odległość | 6 m |
| ||||
| ||||
.JPG)
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  pomorskie
| |||
| Powiat | tczewski | |||
| Gmina | Gniew | |||
| Wysokość | 10[1] m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2011) | 460[2] | |||
| Strefa numeracyjna | 58 | |||
| Tablice rejestracyjne | GTC | |||
| SIMC | 0161625 | |||
Położenie na mapie gminy Gniew   Wielkie Walichnowy | ||||
Położenie na mapie Polski  Wielkie Walichnowy | ||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  Wielkie Walichnowy | ||||
Położenie na mapie powiatu tczewskiego  Wielkie Walichnowy | ||||
| 53°55′05″N 18°51′07″E/53,918056 18,851944
| ||||
Wielkie Walichnowy (niem. Gross Falkenau) – wieś kociewska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Gniew przy drodze wojewódzkiej nr 229.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś lokowana przez Krzyżaków na prawie chełmińskim jako typowa ulicówka z zabudowaniami po obu stronach głównej ulicy, po raz pierwszy wzmiankowana w 1379 roku. Do wojny trzynastoletniej wchodziła w skład komturstwa gniewskiego. W dniu 24 kwietnia 1458 r. na Wiśle na wysokości wsi doszło do potyczki między uzbrojonymi załogami statków obu walczących stron - polskiej (eskorta konwoju z Torunia) i krzyżackiej (z załogi twierdzy w Gniewie)[3]. 24 lipca 1590 roku z inicjatywy osadników holenderskich powstała Wspólnota Wałowa Niziny Walichnowskiej, 4 sierpnia 1854 przekształcona w Związek Wałowy Niziny Walichnowskiej. Organizacja ta przyczyniła się między innymi do podwyższenia korony wału chroniącego Nizinę Walichnowską przed wodami Wisły, budowy Nowego Wału z Walichnów do Międzyłęża, budowy kolejki wąskotorowej oraz przebudowy i modernizacji stacji pomp „Nadzieja” i„Pokój” w Rybakach oraz „Zgoda” w Międzyłężu[4].
W roku 1626 nieopodal wsi rozegrała się Bitwa Dwóch Wazów: Zygmunta III Wazy oraz Gustawa II Adolfa.
W 1786 roku wieś i okoliczne miejscowości, w odstępie tygodnia, nawiedziły dwie wielkie powodzie. W Wielkich Walichnowach zginęły dwie osoby. Ksiądz proboszcz Walerian Pernarewski opisał to całe zdarzenie w księgach parafii. Kolejna wielka powódź miała miejsce w 1855[5].
W okresie międzywojennym ulokowana była tu placówka Straży Celnej „Walichnowy”.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
W centrum wsi znajduje się pochodzący z przełomu XIV/XV w. kościół św. Jana Chrzciciela, wielokrotnie zalewany przez powodziowe wody Wisły. Posiada barokowy ołtarz główny i boczny, ambonę oraz rokokową chrzcielnicę. W XVI w. podczas powodzi starosta międzyłęski wykorzystał nieobecność ówczesnego katolickiego proboszcza parafii, który schronił się w Klonówce, osadzając na jego miejsce pastora. Doprowadziło to do przejęcia przez protestantów kościoła na 30 lat. Niedaleko świątyni, tuż przy drodze, znajduje się bielona kuźnia z podcieniem (z końca XIX wieku), nieco dalej stacja dawnej kolejki wąskotorowej[6].
Na XIX-wiecznym cmentarzu mennonickim mieści się obszerna kwatera, otoczona ażurowym ogrodzeniem z kutego żelaza, w której zachowało się kilka nagrobków. Jest nagrobek ze sztucznego kamienia w formie dębu opasającego płytę. Cmentarz jest położony na sztucznym wzniesieniu[6].
W latach 1945-1998 miejscowość należała do województwa gdańskiego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ geoportal.gov.pl
- ↑ Wieś Wielkie Walichnowy w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2019-11-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Józef Wiesław Dyskant: Zatoka Świeża 1463. Warszawa: Bellona, 2009, s. 121. ISBN 978-83-11-11571-2.
- ↑ W krainie deszczowców
- ↑ Historia Związku Wałowego Niziny Walichnowskiej
- ↑ a b Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych - przewodnik przyrodniczo-turystyczny, pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Wyd. TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Walichnowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 910.
| |||||||||||||||
