Wielkoszczur gambijski
| ||
| Cricetomys gambianus[1] | ||
| Waterhouse, 1840[2] | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | gryzonie | |
| Podrząd | Supramyomorpha | |
| Infrarząd | myszokształtne | |
| Nadrodzina | myszowe | |
| Rodzina | malgaszomyszowate | |
| Podrodzina | wielkoszczury | |
| Rodzaj | wielkoszczur | |
| Gatunek | wielkoszczur gambijski | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | ||
 | ||
Wielkoszczur gambijski[12], dawniej: wielkoszczur[13] (Cricetomys gambianus) – gatunek ssaka z podrodziny wielkoszczurów (Cricetomyinae) w obrębie rodziny malgaszomyszowatych (Nesomyidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wielkoszczur gambijski występuje w sposób ciągły przez Senegal na wschód do Sudanu Południowego i Ugandy oraz na południe do rzeki Kongo w Demokratycznej Republice Konga[14].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1840 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse nadając mu nazwę Cricetomys gambianus[2]. Holotyp pochodził z rzeki Gambia, w Gambii[15].
C. ansorgei bywa uznawany za synonim C. gambianus[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[14].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cricetomys: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[16].
- gambianus: rzeka Gambia, Afryka Zachodnia[2].
Nazwa zwyczajowa[edytuj | edytuj kod]
W polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku Cricetomys gambianus używana była nazwa „wielkoszczur”[13]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie wielkoszczur gambijski, rezerwując nazwę „wielkoszczur” dla rodzaju Cricetomys[12].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 284–386 mm, długość ogona 247–405 mm, długość ucha 35–40 mm, długość tylnej stopy 62–73 mm; masa ciała 0,5–1,5 kg[17]. Kształtem łudząco przypomina szczura wędrownego, jest szarobrązowy o krótkiej sierści, na grzbiecie szarobrunatny, spód biały, ogon nagi pokryty łuskami. W odróżnieniu od europejskich szczurów, wielkoszczur (podobnie jak chomiki) ma worki policzkowe, w których przenosi pożywienie.
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Aktywny nocą, żyje pojedynczo w norach wyposażonych w komory – mieszkalną i gniazdową oraz spiżarnię. Żywi się nasionami, ziarnem zbóż, orzechami, zielonymi częściami roślin, owocami, również drobnymi owadami.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Zdolność do rozrodu osiąga w wieku 5-7 miesięcy. Ciąża trwa 30-36 dni, samica rodzi 1-5 młodych.
Związki z człowiekiem[edytuj | edytuj kod]
Bywa przedmiotem polowań dla doskonałego mięsa. Po odpowiedniej tresurze odnajdują niektóre materiały wybuchowe, zakopane miny lądowe i inne niebezpieczeństwa (reagują na zapach trotylu). Znalezienie miny sygnalizują drapaniem w ziemię. Nie wyzwalają wybuchu, gdyż przy masie ciała wynoszącej ok. 1 kg, nie są w stanie uruchomić zapalnika.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cricetomys gambianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c G.R. Waterhouse. On a new Genus of the Family Muridæ and Order Rodentia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 8, s. 2, 1840 (ang.).
- ↑ E. Rüppell. Säugethiere aus der Ordnung der Nager, beobachtet im nordöstlichen Africa. „Museum Senckenbergianum”. 3, s. 114, 1845 (niem.).
- ↑ C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. Ie partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 168. (fr.)
- ↑ W.H. Osgood. Eight new African Rodents. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 280, 1910 (ang.).
- ↑ G. Dollman. New West-African rodents. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 258, 1911 (ang.).
- ↑ Hinton 1919 ↓, s. 283.
- ↑ Hinton 1919 ↓, s. 288.
- ↑ O. Thomas & M.A.C. Hinton. Captain Angus Buchanan’s Aïr Expedition. II. On the mammals (other than ruminants) obtained during the expedition to Aïr (Asben). „Novitates zoologicae”. 28 (1), s. 7, 1921 (ang.).
- ↑ R.T. Hatt. Fourteen hitherto unrecognized African rodents. „American Museum novitates”. 708, s. 5, 1934 (ang.).
- ↑ a b R. Kennerley, Cricetomys gambianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-07] (ang.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 336. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cricetomys gambianus. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-07].
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904 (ang.).
- ↑ S. Goodman & A. Monadjem: Family Nesomyidae (Pouched Rats, Climbing Mice and Fat Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 196. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- M.A.C. Hinton. Notes on the genus Cricetomys, with descriptions of four new forms. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 4, s. 282–289, 1919 (ang.).