Wielkouch mniejszy
| Macrotis leucura | |||
| (O. Thomas, 1887)[1] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wielkouch mniejszy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
Wielkouch mniejszy[6] (Macrotis leucura) – gatunek wymarłego ssaka z rodziny wielkouchowatych (Thylacomyidae). Występował w centralnej Australii, ostatni osobnik został zaobserwowany w 1931.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1887 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Perogale leucura[1]. Miejsce typowe jest nieokreślone; okaz typowy został wysłany przez taksydermistę z South Australian Museum do Londynu bez oznaczenia miejsca typowego, jednak Thomas sugerował że może pochodzić z okolic Adelajdy lub z północnej części Australii Południowej skąd pochodziły inne okazy z przysłanej kolekcji[7][1][8][9]. Holotyp to młody samiec zakonserwowany w spirytusie o sygnaturze BM 1883.10.19.17 z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[1][8].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[9].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Przed wyginięciem wielkouch mniejszy występował na centralnych pustyniach Australii w północnej Australii Zachodniej, południowym Terytorium Północnym i północnej Australii Południowej, co zostało udokumentowane okazami muzealnymi i znajomością gatunku przez Aborygenów[10][9][11].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) samic 20–24 cm, samców 24–27 cm, długość ogona samic 12–15 cm, samców 12,5–17 cm; masa ciała samic około 311 g, samców około 360 g[10]. Futro szare, brzuch biały. Ogon długi, biały z szarą kreską biegnącą od ciała ku końcowi. Jego długość wynosi 11,5-27,5 cm. Uszy długie, podobne do króliczych. Cechą charakterystyczną gatunku są palce łap. Przednie łapy posiadają pięć palców, z czego dwa są w zaniku. Tylne łapy są zaopatrzone w trzy palce, środkowy wyraźnie dłuższy od pozostałych.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Prowadziły nocny tryb życia, dnie spędzały w wykopanych przez siebie norach. Zwierzęta spały w charakterystyczny sposób – na siedząco, przykrywając uszami oczy. Żywiły się głównie niewielkimi owadami, owocami, ziarnem i grzybami. Wodę przyjmowały w pożywieniu.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy występował pomiędzy marcem a majem. Ciąża trwała 3 tygodnie i liczyła 1-3 młode. Po urodzeniu młode spędzały 70-75 dni w matczynej torbie.
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EX (ang. extinct „wymarły”)[5].
Przyczyny wymarcia[edytuj | edytuj kod]
Ostatnie żywe osobniki odłowiono w 1931 roku, a czaszka (mająca okołu 15 lat) znaleziona w 1967 roku w gnieździe ptaka drapieżnego, była ostatnim zebranym okazem tego gatunku[9][11]. Według doniesień Aborygenów wyginął prawdopodobnie w latach pięćdziesiątych lub sześćdziesiątych XX wieku[9][11]. Na przyczyny spadku populacji i wyginięcie M. leucura mogło mieć wpływ wiele czynników (np. zmiany w siedliskach i częstotliwości pożarów), chociaż wydaje się, że najbardziej znaczące było wprowadzenie lisów rudych (Vulpes vulpes) i kotów domowych (Felis catus)[9][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e O. Thomas. Description of a second species of rabbit-bandicoot (Peragale). „The Annals and Magazine of Natural History”. Fifth series. 19, s. 397, 1887. (ang.).
- ↑ B. Spencer. Description of two new species of marsupials from Central Australia. „Proceedings of the Royal Society of Victoria”. New series. 9, s. 6, ryc. 2, fig. 1–4, 1897. (ang.).
- ↑ H.H. Finlayson. Preliminary descriptions of two new Mammals from South Australia. „Transactions and proceedings of the Royal Society of South Australia”. 56, s. 168, 1932. (ang.).
- ↑ G.H.H. Tate. Results of the Archbold Expeditions. No. 60 Studies in the Peramelidae (Marsupialia). „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 92, s. 343, 1948. (ang.).
- ↑ a b Macrotis leucura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 9. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macrotis leucura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-28].
- ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macrotis leucura (O. Thomas, 1887). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-28]. (ang.).
- ↑ a b c d e f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b K. Helgen & E. Veatch: Recently Extinct Marsupials and Monotremes. W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 28. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b c d Appendix 1: Extinct species. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 697. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Singh: Macrotis leucura. Animal Diversity Web. [dostęp 2010-06-06]. (ang.).