
Wierzenica
Artykuł |
52°27′42″N 17°4′5″E |
---|---|
- błąd |
38 m |
WD |
52°29'N, 17°6'E, 52°27'42.88"N, 17°4'11.17"E |
- błąd |
20291 m |
Odległość |
5 m |
wieś | |
Centrum wsi | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2007) |
261 |
Strefa numeracyjna |
61 |
Kod pocztowy |
62-006[1] |
Tablice rejestracyjne |
PZ, POZ |
SIMC |
0595648 |
Położenie na mapie gminy Swarzędz ![]() | |
Położenie na mapie Polski ![]() | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ![]() | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego ![]() | |
![]() |
Wierzenica – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, powiecie poznańskim, gminie Swarzędz[2][3], na prawym brzegu rzeki Głównej.
Wieś szlachecka, własność wojewody płockiego Piotra Potulickiego, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pod zlatynizowaną staropolską nazwą Verenicza wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1280 sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[5].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1061535 | Augustówka | przysiółek |
0595654 | Mechowo | część wsi |
Historia i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Historia
Pierwsza wzmianka o Wierzenicy pojawiła się w dokumencie z 1154 Zbiluta (z rodu Pałuków) obywatela polskiego (“Poloniae civis”), w którym zanotowana została jako Vereniz[6]. Wieś została osadzona na prawie średzkim i często zmieniała właścicieli.
Zabytki[7]
We wsi znajdują się:
- drewniany kościół św. Mikołaja
- dwór rodu Cieszkowskich
- drewniana karczma
Na wschód od wsi w 1918 profesor Józef Kostrzewski odkrył cmentarzysko popielnicowe z epoki brązu[8]. We wsi odkryto również stanowiska kultury pucharów lejkowatych.
Warunki przyrodnicze i rolnicze[edytuj | edytuj kod]
Wierzenica wraz z Janikowem są w gminie Swarzędz miejscem najbardziej wyniesionym i miejscem o największych nachyleniach terenu[9]. Wieś leży na pagórkach morenowych wyniesionych do około 115 m n.p.m.
Przez wieś w wąskiej dolinie przepływa rzeka Główna. Pomiar wykonany we wsi ok. 2000 wykazał, że ciek ten ma 4,8 m szerokości i 0,4 m głębokości, wysokość brzegu wynosi ok. 0,6 m. W przeszłości na rzece w Wierzenicy czynny był młyn. Niewielkie zbiorniki wodne w okolicy wsi pełnią funkcję stawów hodowlanych.
Wierzenica leży w otulinie Puszczy Zielonki. Na Wzgórzu Krasińskiego znajdują się: rząd starych białodrzewów, aleja kasztanowcowa i uschnięta sosna, pod którą przesiadywał Krasiński. Cztery drzewa na terenie wsi objęte są szczególną ochroną prawną jako pomniki przyrody:
- dąb szypułkowy: obwód pierścienia 470, nr w rejestrze 916/295
- dąb szypułkowy: obwód pierścienia 580, nr w rejestrze 915/294
- dąb szypułkowy: obwód pierścienia 450, nr w rejestrze 914/293
- sosna zwyczajna: obwód pierścienia 360, nr w rejestrze 912/292
Okolice Wierzenicy należą w gminie Swarzędz do obszarów z glebami najlepszej jakości, należącymi do klasy III i IV, stąd też największe w gminie areały użytków rolnych – od 500 do 700 ha.
Ludność[edytuj | edytuj kod]
Zmiany zaludnienia w ostatnich latach przedstawiają się następująco:
Rok | Liczba mieszkańców |
---|---|
1988 | 254 |
1990 | 257 |
1999 | 200 |
2008 | 294[8] |
2009 | 305[8] |
Komunikacja i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Wierzenica posiada połączenie autobusowe ze Swarzędzem (linia 493)[10].
Przez wieś przebiegają:
- Wielkopolska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii
- droga rowerowa R-1 Owińska-Mielno-Wierzonka-Wierzenica-Kobylnica[11]
- pieszy żółty szlak turystyczny prowadzący ze stacji kolejowej w Kobylnicy na Dziewiczą Górę[12].
Przez Wierzenicę przebiega droga powiatowa i drogi gminne.
Związki[edytuj | edytuj kod]
Walory pobytu w Wierzenicy opiewał Zygmunt Krasiński, który w swoich listach do Augusta Cieszkowskiego używał stworzonych przez siebie neologizmów "powierzeniczyć", "wierzeniczenie", określających czas spędzany w Wierzenicy. Zalety miejscowości opisywała również w swojej twórczości Kazimiera Iłłakowiczówna[8].
Na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy funkcjonuje Klub Profesorów "Wierzenica".
Młyn wodny[edytuj | edytuj kod]
Młyn na Głównej istniał we wsi już kilka wieków temu, jednak ostatnią budowlę wzniesiono w XIX wieku. August Cieszkowski sprzedał go Janowi Chmielarzowi, ojcu Kazimierza Chmielarza – ostatniego wierzenickiego młynarza. Podczas II wojny światowej Niemcy ograniczyli produkcję tylko do śrutowania, a następnie całkowicie zamknęli młyn. Uruchomiono go ponownie w 1946, jedynie jako śrutownik. Początkowo wykonywał nawet usługi dla gospodarstw państwowych, a potem tylko dla rolników indywidualnych. Z uwagi na konkurencję nowocześniejszych zakładów produkcję zakończył w 1966 (w 1969 zmarł ostatni młynarz). W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, oprócz koła młyńskiego, młyn posiadał niewielką turbinę elektryczną o napięciu 110 V, wytwarzającą prąd na potrzeby własne i miejscowej szkoły. Działała do 1955, kiedy to wieś zelektryfikowano. Oprócz tego, dzięki użyciu pasów transmisyjnych, młyn świadczył usługi sieczkarni. Na przełomie XIX i XX wieku w obrębie młyna funkcjonowała też fabryka musztardy A.Pawlaka, dla której młyn dokonywał przemiału gorczycy. W 1975 dwa młyńskie koła (nasiębierne) przeniesiono do Skansenu w Dziekanowicach, a w 1998 rozpoczęto tam rekonstrukcję zakładu. Kamienie młyńskie z piaskowca i betonu leżą na miejscu, przy kanale młyńskim[13].
Cmentarz[edytuj | edytuj kod]
Na cmentarzu w Wierzenicy spoczywają m.in.:
- Kazimierz Chmielarz (1899-1969), powstaniec wielkopolski,
- prof. Monika Hoffa, geograf (zm. 1977),
- Stanisław Mierzejewski (1902-1984), powstaniec wielkopolski,
- Adam Skonieczny (1901-1979), powstaniec wielkopolski.
Ponadto znajduje się tutaj grób nieznanego żołnierza polskiego z okresu II wojny światowej[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1452 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.465-66.
- ↑ Praca zbiorowa 1877 ↓, s. 23-24.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023, s. 191 [dostęp 2010-08-25] .
- ↑ a b c d Zeszyty Swarzędzkie. [dostęp 2010-08-23].
- ↑ Swarzędz. Informacje ogólne. [dostęp 2010-08-25].
- ↑ Schemat sieci komunikacji w Swarzędzu. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].
- ↑ Trasa rowerowa nr 1 (R-1). [dostęp 2010-08-25].
- ↑ Szlaki turystyczne. Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu. [dostęp 2019-03-01].
- ↑ tablica informacyjna przy młynie
- ↑ napisy in situ
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Praca zbiorowa: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1877, s. 23-24.
- Jacek Kowalski: Podróż do dwunastu drewnianych kościółków. Murowana Goślina: Związek Międzygminny "Puszcza Zielonka", 2008.
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Swarzędz. Rada Miejska w Swarzędzu, 2001-03-28. [dostęp 2010-08-23].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Legenda o Wierzenicy, opis zabytków. www.wierzeniczenia.republika.pl. [dostęp 2010-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-24)].