Wierzenica

Wierzenica
	wieś
	; Centrum wsi
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Swarzędz
Liczba ludności (2007)	261
Strefa numeracyjna	61
Kod pocztowy	62-006
Tablice rejestracyjne	PZ, POZ
SIMC	0595648
	Położenie na mapie gminy Swarzędz Wierzenica
	Położenie na mapie Polski Wierzenica
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Wierzenica
	Położenie na mapie powiatu poznańskiego Wierzenica
	52°27′45″N 17°04′10″E/52,462500 17,069444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Hasło w Wikisłowniku

Wierzenica – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, powiecie poznańskim, gminie Swarzędz^[3]^[4], na prawym brzegu rzeki Głównej.

Wieś szlachecka, własność wojewody płockiego Piotra Potulickiego, około 1580 leżała w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[5]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Nazwa

Miejscowość pod zlatynizowaną staropolską nazwą Verenicza wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Poznaniu w 1280 sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II^[6].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Wierzenica^[3]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
1061535	Augustówka	przysiółek
0595654	Mechowo	część wsi

Historia i zabytki

Historia

Pierwsza wzmianka o Wierzenicy pojawiła się w dokumencie z 1154 Zbiluta (z rodu Pałuków) obywatela polskiego (“Poloniae civis”), w którym zanotowana została jako Vereniz^[7]. Wieś została osadzona na prawie średzkim i często zmieniała właścicieli.

W 1932 r. w Wierzenicy zmarł August Adolf Cieszkowski, właściciel tutejszego majątku, mecenas nauki i senator II RP^[8].

Zabytki^[9]

We wsi znajdują się:

drewniany kościół św. Mikołaja z kaplicą grobową rodziny Cieszkowskich
dwór rodu Cieszkowskich
drewniana karczma

Na wschód od wsi w 1918 profesor Józef Kostrzewski odkrył cmentarzysko popielnicowe z epoki brązu^[10]. We wsi odkryto również stanowiska kultury pucharów lejkowatych.

Warunki przyrodnicze i rolnicze

Wierzenica wraz z Janikowem są w gminie Swarzędz miejscem najbardziej wyniesionym i miejscem o największych nachyleniach terenu^[11]. Wieś leży na pagórkach morenowych wyniesionych do około 115 m n.p.m.

Przez wieś w wąskiej dolinie przepływa rzeka Główna. Pomiar wykonany we wsi ok. 2000 wykazał, że ciek ten ma 4,8 m szerokości i 0,4 m głębokości, wysokość brzegu wynosi ok. 0,6 m. W przeszłości na rzece w Wierzenicy czynny był młyn. Niewielkie zbiorniki wodne w okolicy wsi pełnią funkcję stawów hodowlanych.

Wierzenica leży w otulinie Puszczy Zielonki. Na Wzgórzu Krasińskiego znajdują się: rząd starych białodrzewów, aleja kasztanowcowa i uschnięta sosna, pod którą przesiadywał Krasiński. Cztery drzewa na terenie wsi objęte są szczególną ochroną prawną jako pomniki przyrody:

dąb szypułkowy: obwód pierścienia 470, nr w rejestrze 916/295
dąb szypułkowy: obwód pierścienia 580, nr w rejestrze 915/294
dąb szypułkowy: obwód pierścienia 450, nr w rejestrze 914/293
sosna zwyczajna: obwód pierścienia 360, nr w rejestrze 912/292

Okolice Wierzenicy należą w gminie Swarzędz do obszarów z glebami najlepszej jakości, należącymi do klasy III i IV, stąd też największe w gminie areały użytków rolnych – od 500 do 700 ha.

Ludność

Zmiany zaludnienia w ostatnich latach przedstawiają się następująco:

Rok	Liczba mieszkańców
1988	254
1990	257
1999	200
2008	294^[10]
2009	305^[10]

Komunikacja i turystyka

Wierzenica posiada połączenie autobusowe ze Swarzędzem (linia 493)^[12].

Przez wieś przebiegają:

Wielkopolska Droga św. Jakuba – odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii
droga rowerowa R-1 Owińska-Mielno-Wierzonka-Wierzenica-Kobylnica^[13]
pieszy żółty szlak turystyczny prowadzący ze stacji kolejowej w Kobylnicy na Dziewiczą Górę^[14].

Przez Wierzenicę przebiega droga powiatowa i drogi gminne.

Związki

Walory pobytu w Wierzenicy opiewał Zygmunt Krasiński, który w swoich listach do Augusta Cieszkowskiego używał stworzonych przez siebie neologizmów "powierzeniczyć", "wierzeniczenie", określających czas spędzany w Wierzenicy. Zalety miejscowości opisywała również w swojej twórczości Kazimiera Iłłakowiczówna^[10].

Na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy funkcjonuje Klub Profesorów "Wierzenica".

Młyn wodny

Młyn na Głównej istniał we wsi już kilka wieków temu, jednak ostatnią budowlę wzniesiono w XIX wieku. August Cieszkowski sprzedał go Janowi Chmielarzowi, ojcu Kazimierza Chmielarza – ostatniego wierzenickiego młynarza. Podczas II wojny światowej Niemcy ograniczyli produkcję tylko do śrutowania, a następnie całkowicie zamknęli młyn. Uruchomiono go ponownie w 1946, jedynie jako śrutownik. Początkowo wykonywał nawet usługi dla gospodarstw państwowych, a potem tylko dla rolników indywidualnych. Z uwagi na konkurencję nowocześniejszych zakładów produkcję zakończył w 1966 (w 1969 zmarł ostatni młynarz). W okresie międzywojennym i po II wojnie światowej, oprócz koła młyńskiego, młyn posiadał niewielką turbinę elektryczną o napięciu 110 V, wytwarzającą prąd na potrzeby własne i miejscowej szkoły. Działała do 1955, kiedy to wieś zelektryfikowano. Oprócz tego, dzięki użyciu pasów transmisyjnych, młyn świadczył usługi sieczkarni. Na przełomie XIX i XX wieku w obrębie młyna funkcjonowała też fabryka musztardy A.Pawlaka, dla której młyn dokonywał przemiału gorczycy. W 1975 dwa młyńskie koła (nasiębierne) przeniesiono do Skansenu w Dziekanowicach, a w 1998 rozpoczęto tam rekonstrukcję zakładu. Kamienie młyńskie z piaskowca i betonu leżą na miejscu, przy kanale młyńskim^[15].

Cmentarz

Na cmentarzu w Wierzenicy spoczywają m.in.:

Kazimierz Chmielarz (1899-1969), powstaniec wielkopolski,
prof. Monika Hoffa, geograf (zm. 1977),
Stanisław Mierzejewski (1902-1984), powstaniec wielkopolski,
Adam Skonieczny (1901-1979), powstaniec wielkopolski.

Ponadto znajduje się tutaj grób nieznanego żołnierza polskiego z okresu II wojny światowej^[16].

Ludzie związani z Wierzenicą‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Wierzenicą‎.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 147195
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1452 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.
↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.465-66.
↑ Praca zbiorowa 1877 ↓, s. 23-24.
↑ August Adolf Józef hr. Cieszkowski z Cieszkowa v. Czeszkowa h. Dołęga [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-10-24] .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 191 [dostęp 2010-08-25] .
↑ ^a ^b ^c ^d Zeszyty Swarzędzkie. [dostęp 2010-08-23].
↑ Swarzędz. Informacje ogólne. [dostęp 2010-08-25].
↑ Schemat sieci komunikacji w Swarzędzu. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].
↑ Trasa rowerowa nr 1 (R-1). [dostęp 2010-08-25].
↑ Szlaki turystyczne. Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu. [dostęp 2019-03-01].
↑ tablica informacyjna przy młynie
↑ napisy in situ

Bibliografia

Praca zbiorowa: Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski. Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1877, s. 23-24.
Jacek Kowalski: Podróż do dwunastu drewnianych kościółków. Murowana Goślina: Związek Międzygminny "Puszcza Zielonka", 2008.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Swarzędz. Rada Miejska w Swarzędzu, 2001-03-28. [dostęp 2010-08-23].

Linki zewnętrzne

Legenda o Wierzenicy, opis zabytków. www.wierzeniczenia.republika.pl. [dostęp 2010-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-24)].

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 147195

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1452 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[R2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[5] Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 251.

[6] "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.465-66.

[CITEREFPraca_zbiorowa187723-24-7] Praca zbiorowa 1877 ↓, s. 23-24.

[8] August Adolf Józef hr. Cieszkowski z Cieszkowa v. Czeszkowa h. Dołęga [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2023-10-24] .

[9] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 191 [dostęp 2010-08-25] .

[zeszyty-10] Zeszyty Swarzędzkie. [dostęp 2010-08-23].

[11] Swarzędz. Informacje ogólne. [dostęp 2010-08-25].

[12] Schemat sieci komunikacji w Swarzędzu. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].

[13] Trasa rowerowa nr 1 (R-1). [dostęp 2010-08-25].

[14] Szlaki turystyczne. Oddział PTTK „Meblarz” w Swarzędzu. [dostęp 2019-03-01].

[15] tablica informacyjna przy młynie

[16] sy in situ

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Miasto	Swarzędz
Wsie	Bogucin Garby Gortatowo Gruszczyn Janikowo Jasin Karłowice Katarzynki Kobylnica Kruszewnia Łowęcin Paczkowo Puszczykowo-Zaborze Rabowice Sarbinowo Sokolniki Gwiazdowskie Uzarzewo Wierzenica Wierzonka Zalasewo
Osada	Święcinek
Osada leśna	Pawłówko
Część miasta	Nowa Wieś
Części wsi	Gortatowo-Huby Huby Ligowiec Mechowo Nowy Dwór
Przysiółek wsi	Augustówka
Inne części miasta	Swarzędz-Dwór Swarzędz-Wieś Zieleniec