Wikipedia:Pisownia nazw własnych

Skocz poniżej nawigacji.

Nazwy polskojęzyczne

• Nazwiska złożone podajemy złączone dywizem, i jeśli wśród członów jest nazwisko rodowe (panieńskie u kobiet), to występuje ono jako pierwsze. Regułę taką stosuje Rada Języka Polskiego.
• Posługujemy się najbardziej znanym określeniem danej osoby, często będzie to pseudonim artystyczny czy literacki – tytuł strony brzmi „Bolesław Prus”, nie „Aleksander Głowacki” (chociaż może być przekierowanie z „Aleksandra Głowackiego” do „Bolesława Prusa”).
• Alternatywne pisownie, imiona, przydomki, pseudonimy i tytuły podajemy tylko w treści hasła, nigdy w nazwie hasła.
• Tytuły książek, utworów, wierszy, dzieł itp. wpisujemy kursywą za pomocą ''słowo'', np. De revolutionibus orbium coelestium. Wyjątkiem są tytuły czasopism, wpisywane w cudzysłowach.
• Posługujemy się polskim brzmieniem (egzonimami) nazw geograficznych miejsc poza granicami Polski w przypadku trwałego uzusu historycznego, czyli np. Brześć – nie Brest, Londyn – nie London, Paryż – nie Paris itd., natomiast ogólnie należy stosować zalecenia podane w następnym punkcie.

Nazwy obcojęzyczne

Poniższe zalecenia dotyczą zarówno nazw stron, jak i użycia nazw w samym tekście.

• Nazwy obcojęzyczne, pochodzące z języków używających alfabetów opartych na alfabecie łacińskim, piszemy w pisowni oryginalnej i ze wszystkimi znakami diakrytycznymi. Dotyczy to również nazw pochodzących z języków słowiańskich zapisywanych w alfabecie łacińskim. Piszemy więc np. „Slobodan Milošević”, nie: „Slobodan Miloszewić”.
• Nazwy nieprzyjęte za oficjalne w języku polskim (oboczne lub związane z nieścisłościami w transliteracji nazw obcych), które mogą z różnych względów być użyte w wyszukiwaniu na Wikipedii, mogą być przekierowaniami do nazwy oficjalnej.
• Nazwiska Rosjan w tytule hasła wpisujemy bez patronimikum.
• Dla obcych nazw geograficznych stosujemy ustalenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych, a w razie ich braku endonimy. Stosowanie egzonimów omówiono powyżej.

Wyjątki

Wyjątkami od tych reguł są nazwy obce, które mają popularną i utrwaloną inną pisownię i wymowę w języku polskim. Stosowane kryteria trwałości i popularności opierają się na: ustaleniach Rady Języka Polskiego, ustaleniach Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych (tylko w odniesieniu do nazw geograficznych), słownikach języka polskiego, literaturze fachowej, literaturze popularnej, prasie i innych mediach (w tej kolejności). Zawsze jednak w artykule musi być podana pisownia oryginalna.

W przypadkach, gdy istnieje kilka popularnych, zalecanych pisowni (w szczególności różnych od pisowni proponowanej przez Wikipedię), tworzone są strony przekierowujące na hasło o nazwie ustalonej zgodnie z powyższymi regułami.

Nazwy z języków używających alfabetów niełacińskich

• Jeśli dany język używa innego rodzaju pisma, piszemy w zalecanej w języku polskim latynizacji, a w artykule podajemy oryginalną pisownię (używając oryginalnego pisma).
• Jeśli nie ma w języku polskim zalecanej latynizacji, stosujemy latynizację oficjalną, tzn. uznaną przez państwa, w których dany język jest językiem urzędowym lub najpopularniejszą w środowiskach filologów i lingwistów w skali ogólnoświatowej społeczności fachowców, a nie tylko w środowiskach polskich. Zalecenia dotyczące latynizacji są podane poniżej.
• Podajemy wymowę, np. w alfabecie IPA, z tym że w polskojęzycznej Wikipedii co do tego alfabetu nie wypracowano jeszcze ostatecznej decyzji.
• Podajemy w nawiasie oryginalną pisownię, w lokalnej wersji alfabetu łacińskiego, kanji, cyrylicy, po hebrajsku itp. właściwym dla danego języka. Nazwy te należy ujmować w nawiasy, gdyż mogą być czytelnicy nieposiadający odpowiednich fontów.

Metody latynizacji

• dla języka arabskiego – brak oficjalnych zaleceń, de facto przyjęta jest uproszczona transkrypcja polska
• dla języka chińskiego i nazw własnych z obszaru Chin kontynentalnych i Tajwanu lub stamtąd pochodzących jest to transkrypcja hanyu pinyin (w nazwach haseł bez oznaczania tonów);
  zalecany w języku polskim, także zalecany przez Chińską Republikę Ludową (Chiny kontynentalne) i od 2008 przez władze tajwańskie, transkrypcja Wade-Giles nie jest zalecana.
• dla języka japońskiego jest to transkrypcja Hepburna, nieoficjalna, ale najczęściej używana – transkrypcja Kunrei nie jest zalecana
• dla języka koreańskiego: nazwy geograficzne według oficjalnej w Polsce transkrypcji McCune’a-Reischauera; nazwy pospolite zasadniczo według romanizacji poprawionej, chyba że tradycyjnie utrwalona jest inna pisownia (np. taekwondo). W przypadku nazw jednoznacznie związanych z KRLD stosujemy północnokoreański wariant McCune’a-Reischauera.
• dla języków używających alfabetu dewanagari, np. sanskrytu, hindi – brak konsensusu co do zasad
• dla języka rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego, bułgarskiego, serbskiego, macedońskiego – polska transkrypcja zgodnie z polskimi zasadami ortograficznymi
  • zasady transkrypcji (błędnie określonej w nazwie wskazanego dalej aktu prawnego jako „transliteracja”) imion i nazwisk z alfabetów: rosyjskiego, ukraińskiego, białoruskiego, łemkowskiego, hebrajskiego, jidysz i ormiańskiego normuje rozporządzenie MSWiA z 30 maja 2005 roku
  • końcówki niektórych nazwisk rosyjskich przyjmują formę nieco odmienną od standardowej transkrypcji; m.in. nazwiska zakończone na -ский, -цкий, -ий, -ый zapisuje się bez końcowego „j”: -ski, -cki, -i, -y
• dla języka tybetańskiego uproszczona transkrypcja polska oraz transliteracja Wyliego (najpopularniejsza w środowisku tybetologów)

Odmiana nazw obcych z lub bez apostrofu

Znakiem ’ (apostrofem) poprzedzamy w języku polskim końcówkę fleksyjną, jeśli dołączamy ją do formy mianownikowej odmienianego wyrazu, której końcowe litery nie zaliczają się do tematu fleksyjnego. Dzieje się tak zasadniczo w dwóch przypadkach:

1. Na końcu wyrazu występuje niewymawiane -e, – (e)s lub – (e)x (gł. w nazwach francuskich i angielskich). Przykładowo:

Mike [wym.: majk], Mike’a, Mike’owi, z Mikiem, o Mike’u.

Odmiana jest analogiczna jak rzeczowników męskich zakończonych na spółgłoskę -k, np. wnuk, wnuka, wnukowi, z wnukiem, o wnuku; nieme końcowe -e nie jest traktowane jak część tematu fleksyjnego – i ten właśnie fakt podkreśla apostrof – pozostawiamy je jednak w przypadkach zależnych dla odróżnienia od ewentualnej analogicznej nazwy bez końcówki (odmienianej według tego samego wzorca). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy temat ulega zmianie (najczęściej zmiękczeniu przez końcówkę zaczynającą się na -i) – wówczas w formie odmienionej opuszczamy końcówkę mianownika (a zatem apostrof jest zbędny), stąd forma: z Mikiem. Inny przykład:

Robespierre [wym.: robespier], Robespierre’a, Robespierre’owi, z Robespierre’em, o Robespierze.

Podobnie traktujemy występującą w nazwach francuskich niewymawianą końcówkę -es (a także -ex):

Combes [wym.: kąb], Combes’a, Combes’owi, z Combes’em, o Combie;

Charles [wym.: szarl], Charles’a, Charles’owi, z Charles’em, o Charles’u,

jak również nieme -s (lub -x), przed którym następuje samogłoska wymawiana jako [e]:

Rabelais [wym.: rable], Rabelais’go, Rabelais’mu, z Rabelais’m, o Rabelais’m (odmiana przymiotnikowa, jak w przypadku nazwisk zakończonych na wymawiane -e).

UWAGA. Należy odróżnić francuskie imię Charles, wymawiane [szarl], od angielskiego imienia Charles [wym.: czarls], gdzie końcowe -es nie jest nieme i stanowi pełnoprawny składnik tematu fleksyjnego:

Charles [wym.: czarls], Charlesa, Charlesowi, z Charlesem, o Charlesie.

UWAGA 2. Litery e będącej składnikiem dwuznaku samogłoskowego, np. częstego w języku angielskim połączenia ie, wymawianego jako [i], nie uważamy za nieme e, lecz za składnik dwuznaku (w angielszczyźnie samodzielne i ma zwykle inną wartość fonetyczną). Stąd nazwy zakończone na -ie odmieniamy bez apostrofu:

Charlie, Charliego, Charliemu, z Charliem, o Charliem.

2. Wyraz zakończony jest na -y wymawiane jako [y] lub [i]. Stosujemy wówczas odmianę przymiotnikową, pozostawiając w przypadkach zależnych końcowe -y dla odróżnienia od ewentualnych analogicznie odmienianych nazw zakończonych na (wymawiane) -e. Przykładowo:

Kennedy, Kennedy’ego, Kennedy’emu, z Kennedym, o Kennedym;

Valéry, Valéry’ego, Valéry’emu, z Valérym, o Valérym.

Wyjątek stanowią nazwiska węgierskie, w których nie należy stosować apostrofu mimo nieopuszczania końcowego -y w odmianie:

Ormandy, Ormandyego, Ormandyemu, z Ormandym, o Ormandym.

Nazwiska pochodzenia słowiańskiego zakończone na -sky, -cky itp. odmieniają się tak jak polskie nazwiska zakończone na -ski, -cki, ze zmiękczeniem, a zatem w odmianie nie występuje końcówka mianownika ani apostrof:

Kowalsky, Kowalskiego, Kowalskiemu, z Kowalskim, o Kowalskim;

Radetzky, Radetzkiego, Radetzkiemu, z Radetzkim, o Radetzkim.

UWAGA. W języku węgierskim występują dwuznaki gy, ly, ny o wartości fonetycznej odpowiednio [d'], [j], [ń]. Nazwiska zakończone na te dwuznaki odmieniają się rzeczownikowo, zgodnie z wymową:

Nagy [wym.: nod'], Nagya, Nagyowi, z Nagyem, o Nagyu;

Kodaly [wym.: kodaj], Kodalya, Kodalyowi, z Kodalyem, o Kodalyu;

Arany [wym.: arań], Aranya, Aranyowi, z Aranyem, o Aranyu.

Nie należy stosować apostrofu:

1. W odmianie nazw, których temat fleksyjny stanowi całą formę mianownikową:

Bush, Busha, Bushowi, z Bushem, o Bushu;

Blériot, Blériota, Blériotowi, z Blériotem, o Blériocie;

Nicolas, Nicolasa, Nicolasowi, z Nicolasem, o Nicolasie.

Choć w ostatnich dwóch przykładach końcowa spółgłoska mianownika nie jest wymawiana, wchodzi ona w skład tematu, o czym świadczy wzór odmiany (jak rzeczowników zakończonych na spółgłoskę). W przypadkach zależnych zwykle wymawia się tę spółgłoskę.

Szczególny nacisk należy tu położyć na nazwy zakończone na -y wymawiane jako [j] lub jako dyftong, którego drugim (niezgłoskotwórczym) składnikiem jest [j], albo będące składnikiem dwuznaku wymawianego jako [i] (typowym przykładem będzie angielskie -ey w niektórych wyrazach). Odmieniają się one jak polskie rzeczowniki zakończone na -j, a więc zakończenie wchodzi w skład tematu i apostrofu nie stosujemy:

McCartney, McCartneya, McCartneyowi, z McCartneyem, o McCartneyu;

(Karol) May, Maya, Mayowi, z Mayem, o Mayu;

Dewey, Deweya, Deweyowi, z Deweyem, o Deweyu.

2. W odmianie nazw zakończonych na -a, -o i wymawiane -e:

Derrida, Derridy, Derridzie, z Derridą, o Derridzie;

Picasso, Picassa, Picassowi, z Picassem, o Picassie;

Dante, Dantego, Dantemu, z Dantem, o Dantem;

Poincaré, Poincarégo, Poincarému, z Poincarém, o Poincarém.

Apostrof tzw. prosty i typograficzny

Apostrof prosty, dostępny jako znak pisarski wprost z klawiatury komputerowej, jest w polskiej Wikipedii na podstawie uzusu zamieniany na apostrof typograficzny, który wprost z szeroko obecnie rozpowszechnionej klawiatury komputerowej typu AT używanej z systemem Windows nie może być uzyskany. Tę niejawną zasadę podano w niniejszym miejscu w grudniu 2019 r. w związku z dyskusją, potwierdzającą praktyczny (niepełny) konsensus dla tej ujawnionej zasady.