Wikiprojekt:Rocznice/przegląd/październik
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Rocznice
1 października 2023
1 października: imieniny obchodzą m.in.: Ariel, Danuta i Teresa; dzień niepodległości Cypru, Nigerii i Tuvalu
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1273 – wybór Rudolfa z rodu Habsburgów na króla niemieckiego zakończył, trwające ćwierć wieku, „wielkie bezkrólewie”
- 1633 – zmarł patriarcha Moskwy i wszech Rusi Filaret (na ilustracji z XVII wieku) – de facto koregent swego syna Michała, pierwszego cara z dynastii Romanowów
- 1843 – ukazał się pierwszy numer brytyjskiego tygodnika „News of the World”; pismo – kupione przez Ruperta Murdocha w 1969 r. – zostało w 2011 r. zamknięte w wyniku afery podsłuchowej
- 1903 – urodził się, pochodzący z Berdyczowa, światowej sławy żydowski pianista Vladimir Horowitz (na fotografii)
- 1993 – opuszczone przez Armię Radziecką Borne Sulinowo uzyskało prawa miejskie
- 2003 – zmarł polski plastyk i scenograf Zbigniew Lengren, grafik i karykaturzysta rysujący m.in. dla krakowskiego tygodnika „Przekrój”, jako ilustrator książek dla dzieci odznaczony Orderem Uśmiechu
- 2013 – zmarł historyk Holokaustu Israel Gutman, członek Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestnik powstania w getcie warszawskim
3 października 2023
3 października: imieniny obchodzą m.in.: Irmgarda, Ewalda i Ewald
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1373 – najwcześniejsza data, kiedy mogła urodzić się Jadwiga Andegaweńska, koronowana na króla Polski w 1384
- 1863 – urodził się polski matematyk Stanisław Zaremba, jeden z czołowych przedstawicieli krakowskiej szkoły matematycznej
- 1958 – premiera polskiego dramatu Popiół i diament, jednego z najważniejszych filmów polskiej szkoły filmowej
- 1973 – przewodniczącym Rady Państwa NRD został dotychczasowy premier Willi Stoph (na fotografii)
- 1993 – wojna domowa w Somalii: rozpoczęła się bitwa w Mogadiszu, operacja miejska, której przebieg został opisany w książce Helikopter w ogniu i następnie na jej podstawie zekranizowany
- 2003 – zmarł amerykański rysownik i ilustrator polsko-żydowskiego pochodzenia William Steig, autor książek dla dzieci, znany z m.in. książki Shrek!, która była inspiracją dla twórców filmu Shrek
5 października 2023
5 października: imieniny obchodzą m.in.: Apolinary, Faustyna i Placyd
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1713 – urodził się Denis Diderot, główny twórca Encyklopedii, francuski pisarz i filozof, autor powiastki filozoficznej Kubuś Fatalista i jego pan
- 1763 – zmarł, wybrany w 1733 r. pod moskiewskimi bagnetami na króla Polski, elektor saski Fryderyk August; w Rzeczypospolitej panował jako August III
- 1813 – w bitwie pod Moraviantown w trakcie wojny brytyjsko-amerykańskiej poległ wódz Szaunisów Tecumseh (na portrecie)
- 1913 – urodził się varsavianista Stanisław Żaryn, historyk literatury, architekt i urbanista, konserwator zabytków (m.in. odbudowa zniszczonej przez Niemców Kolumny Zygmunta i kamienic na warszawskiej Starówce)
- 1953 – Earl Warren został przewodniczącym Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych; 10 lat później przewodniczył komisji śledczej mającej za zadanie zbadać okoliczności zamachu w Dallas
- 1963 – urodził się Krzysztof Król, działacz opozycji demokratycznej w epoce PRL, członek Konfederacji Polski Niepodległej i poseł na Sejm RP z jej listy
- 1983 – Norweski Komitet Noblowski ogłosił decyzję o przyznaniu Lechowi Wałęsie (na fotografii z roku 1980) Pokojowej Nagrody Nobla
7 października 2023
7 października: imieniny obchodzą m.in.: Justyna, Marek i Maria
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.svg)
- 1573 – urodził się William Laud, arcybiskup Canterbury i anglikański prymas Anglii
- 1683 – wojna polsko-turecka: rozpoczęła się bitwa pod Parkanami
- 1918 – proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: Rada Regencyjna Królestwa Polskiego powołując się na trzynasty punkt deklaracji prezydenta Wilsona proklamowała niepodległość Polski (na ilustracji)
- 1943 – w łagrze pod Archangielskiem zmarł Eugeniusz Bodo, polski aktor, piosenkarz, producent filmowy
- 1963 – dokonano oblotu amerykańskiego samolotu pasażerskiego Learjet 23
- 2013 – zmarła Joanna Chmielewska, polska pisarka, autorka powieści sensacyjnych, kryminalnych, komedii obyczajowych, a także książek dla dzieci i młodzieży
9 października 2023
9 października: imieniny obchodzą m.in.: Aaron, Ginter i Sybilla; Światowy Dzień Poczty
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1633 – na gdańskim Długim Targu uruchomiono Fontannę Neptuna
- 1683 – dowodzone przez króla Jana Sobieskiego wojska koalicji odniosły w drugiej bitwie pod Parkanami strategiczne zwycięstwo nad armią Imperium Osmańskiego
- 1873 – urodził się Karl Schwarzschild, niemiecki pionier astrofizyki (na ilustracji symulacja czarnej dziury)
- 1888 – w stolicy USA odsłonięto Pomnik Waszyngtona, upamiętniający pierwszego prezydenta federacji
- 1948 – kurier i organizator przerzutów z kraju na Zachód osób ściganych przez służby bezpieczeństwa i rodzin pozostających za granicą oficerów 2. Korpusu gen. Władysława Andersa, Tadeusz Bejt, został porwany ze swego mieszkania w Berlinie, przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim
- 1963 – osunięcie się brzegów sztucznego jeziora, spiętrzonego przez zaporę Vajont we włoskich Dolomitach, spowodowało przelanie się przez nią 50 mln m³ wody; wywołana tym fala powodziowa przyniosła śmierć dwu tysiącom mieszkańców położonych poniżej tamy miejscowości
- 1978 – zmarł belgijski bard – kompozytor, poeta i pieśniarz (La valse en mille temps, Amsterdam, Ne me quitte pas) – Jacques Brel (na fotografii z 1963 r.)
11 października 2023
11 października: imieniny obchodzą m.in.: Aldona, Aleksander i Zenaida
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
_gets_underway_for_her_seventh_war_patrol_after_refueling_at_Midway_Island_Sept._13,_1943.jpg){kind=small}
- 1758 – urodził się niemiecki astronom, lekarz i fizyk Heinrich Wilhelm Olbers, odkrywca drugiej i czwartej planetoidy, a także twórca paradoksu nazwanego jego imieniem
- 1903 – urodził się polski astronom Kazimierz Kordylewski (na fotografii na tarasie Obserwatorium Astronomicznego UJ w Krakowie), twórca prostej graficznej metody wyznaczania momentu minimum jasności gwiazd zmiennych (metoda kalkowa) oraz odkrywca pyłowych księżyców Ziemi nazwanych później jego imieniem
- 1938 – dokonano oblotu brytyjskiego myśliwca Westland Whirlwind
- 1943 – podczas siódmego patrolu został zaatakowany i zatopiony amerykański okręt podwodny USS „Wahoo” (na fotografii); tegoż dnia w KL Auschwitz, w masowej egzekucji 54 działaczy wojskowych i politycznych, zostali rozstrzelani m.in. podpułkownicy: Mieczysław Dobrzański, dowódca 6 Pułku Strzelców Podhalańskich, szef sztabu Komendy Obszaru Lwów ZWZ-AK, oraz Kazimierz Stamirowski, adiutant Naczelnika Państwa, oficer Oddziału II Sztabu Generalnego, prezes Polskiego Związku Zachodniego – podejrzani o przynależność do konspiracji obozowej
- 1963 – zmarł francuski dramatopisarz i poeta, reżyser filmowy i scenarzysta Jean Cocteau
- 1973 – wyburzona została wieża widokowa na Śnieżniku
13 października 2023
13 października: imieniny obchodzą m.in.: Teofil, Wacława i Wenanty
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1773 – Charles Messier w gwiazdozbiorze Psów Gończych odkrył galaktykę spiralną M51, zwaną Wirem: była to pierwsza galaktyka, w której zauważono spiralną strukturę (na współczesnej fotografii z Teleskopu Hubble’a)
- 1843 – powstała najstarsza nieprzerwanie działająca żydowska organizacja B’nai B’rith
- 1923 – stolicę Turcji przeniesiono ze Stambułu do Ankary
- 1928 – urodziła się historyk literatury Alina Witkowska, znawczyni towianizmu
- 1943 – II wojna światowa: włoski rząd Pietro Badoglio wypowiedział wojnę Niemcom
- 1968 – zmarł historyk-mediewista Kazimierz Tymieniecki
- 1973 – zmarł lekkoatleta Witold Gerutto, wielokrotny mistrz Polski (skok wzwyż, pchnięcie kulą, rzut dyskiem, rzut oszczepem, dziesięciobój), jeden z organizatorów i szkoleniowców Wunderteamu
15 października 2023
15 października: imieniny obchodzą m.in.: Filipa, Roger i Teresa
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1783 – odbył się pierwszy lot balonem z udziałem człowieka
- 1833 – zmarł podskarbi wielki litewski Michał Kleofas Ogiński, uczestnik powstania 1794 r. na Litwie, kompozytor mazurków i polonezów
- 1918 – zmarł Shirdi Sai Baba, indyjski hinduistyczny i muzułmański święty, mistrz duchowy
- 1923 – urodził się włoski pisarz Italo Calvino (na fotografii), autor m.in. powieści fantastycznych Wicehrabia przepołowiony, Baron drzewołaz i Rycerz nieistniejący
- 1978 – Marek Kotański założył w Głoskowie pierwsze centrum Monaru
- 1993 – Norweski Komitet Noblowski przyznał – za zniesienie apartheidu – Pokojową Nagrodę Nobla Nelsonowi Mandeli (na fotografii), przywódcy Afrykańskiego Kongresu Narodowego, i Frederikowi Willemowi De Klerkowi, prezydentowi Południowej Afryki
- 2003 – pierwszy lot załogowy w chińskim programie kosmicznym: wystrzelona z kosmodromu Jiuquan rakieta nośna Długi marsz 2F wyniosła na orbitę statek Shenzhou 5; na pokładzie znajdował się pilot wojskowy Yang Liwei, pierwszy „taikonauta” – po wypełnieniu misji awansowany na stopień pułkownika
17 października 2023
17 października: imieniny obchodzą m.in.: Andrzej, Ignacy i Seweryna
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1813 – urodził się niemiecki rewolucjonista, przyrodnik i pisarz okresu „Młodych Niemiec” Georg Büchner
- 1838 – zmarł wileński drukarz, wydawca i księgarz Józef Zawadzki
- 1863 – Romuald Traugutt (na fotografii) został dyktatorem powstania styczniowego
- 1923 – urodził się kardynał Henryk Gulbinowicz (na fotografii podczas uroczystości odznaczenia Orderem Orła Białego), emerytowany arcybiskup metropolita wrocławski
- 1938 – urodził się informatyk Władysław Marek Turski, pierwszy prezes PTI
- 1973 – podczas agresji Egiptu i Syrii na Izrael, znanej jako „wojna Jom Kippur”, państwa członkowskie OAPEC wprowadziły embargo na eksport ropy naftowej na Zachód, co wywołało pierwszy kryzys naftowy
- 1983 – zmarł francuski filozof, socjolog i politolog Raymond Aron
19 października 2023
19 października: imieniny obchodzą m.in.: Izaak, Jan i Paweł
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1813 – w nurtach Elstery, osłaniając odwrót sił Napoleona – pokonanych w czterodniowej bitwie pod Lipskiem przez wojska VI koalicji – zginął książę Józef Poniatowski
- 1918 – urodził się rosyjski bard Aleksandr Galicz; ukraińscy posłowie do austriackiej Rady Państwa i Izby Panów oraz Sejmów Krajowych Galicji i Bukowiny sformowali Ukraińską Radę Narodową; tegoż dnia powstała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego
- 1943 – zmarła francuska rzeźbiarka Camille Claudel (na fotografii); tegoż dnia amerykański mikrobiolog Albert Schatz odkrył streptomycynę, pierwszy antybiotyk skuteczny w leczeniu gruźlicy, w 1952 Nagrodę Nobla za to odkrycie otrzymał jego szef Selman Waksman (Schatz, który był i czuł się prawowitym odkrywcą, został zignorowany)
- 2003 – beatyfikacja Matki Teresy z Kalkuty (na fotografii)
21 października 2023
21 października: imieniny obchodzą m.in.: Celina, Jakub i Urszula
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1833 – urodził się szwedzki chemik i przemysłowiec Alfred Nobel (na fotografii), wynalazca dynamitu; w akcie filantropii ufundował testamentem przyznawaną do dziś nagrodę swego imienia
- 1893 – w Krakowie, przy placu św. Ducha, w miejscu zburzonego (przy użyciu dynamitu) Kościoła Ducha Świętego otwarto Teatr Miejski (na fotografii); podczas inauguracyjnego przedstawienia dano Prolog Adama Asnyka oraz fragmenty Konfederatów barskich Adama Mickiewicza, Balladyny Juliusza Słowackiego i Zemsty Aleksandra Fredry; eklektyczny budynek teatru – wzorowany na gmachu opery paryskiej – zaprojektował Jan Zawiejski, a pierwszym dyrektorem tej instytucji został Tadeusz Pawlikowski
- 1963 – w obławie SB i ZOMO zginął Józef Franczak ps. Lalek, ostatni żołnierz polskiego podziemia
- 1983 – w Łodzi, w obecności premiera PRL gen. Wojciecha Jaruzelskiego, położono kamień węgielny pod budowę Centrum Zdrowia Matki Polki
- 2003 – została odkryta (136199) Eris, planeta karłowata, której rozmiary początkowo wydawały się być większe od Plutona
- 2013 – zmarł Piotr Orawski, dziennikarz programu II Polskiego Radia, muzykolog, pedagog, autor książek dotyczących muzyki
23 października 2023
23 października: imieniny obchodzą m.in.: Gracjan, Gracjana i Klotylda
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1813 – urodził się pruski przyrodnik i odkrywca Ludwig Leichhardt, badacz kontynentu australijskiego
- 1823 – urodził się dziennikarz i pisarz Antoni Pietkiewicz (ps. Adam Pług), redaktor naczelny Wielkiej Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej, autor biografii i wydawca utworów Władysława Syrokomli, biograf Kraszewskiego
- 1913 – otwarty został pierwszy odcinek Ełckiej Kolei Wąskotorowej (na fotografii z 2011 r. tabor)
- 1943 – urodził się czeski aktor i piosenkarz Václav Neckář, odtwórca głównej roli w filmie Pociągi pod specjalnym nadzorem, nakręconym przez Jiřiego Menzla na podstawie opowiadania Bohumila Hrabala a w 1968 r. nagrodzonym Oscarem
- 1993 – zmarł historyk Wacław Felczak, w czasie wojny emisariusz Rządu na uchodźstwie, po wojnie więziony; pracownik dydaktyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego (dopiero przed śmiercią doczekał się profesury), autor Historii Węgier i Historii Jugosławii
- 2003 – w wieku 105 lat zmarła Song Meiling, wdowa po generalissimusie Czang Kaj-szeku, w okresie prezydentury męża czynna w życiu politycznym i społecznym Republiki Chińskiej (oboje na fotografii ślubnej z 1927 r.)
25 października 2023
25 października: imieniny obchodzą m.in.: Daria, Kryspin i Tadea
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1853 – król Bawarii Ludwik I założył w Monachium Nową Pinakotekę (na fotografii pierwotna siedziba, zniszczona w II wojnie światowej), jedno z najważniejszych obecnie muzeów sztuki XIX wieku
- 1873 – urodził się ksiądz Stanisław Trzeciak, uczestnik akcji przeciw ubojowi rytualnemu
- 1943 – urodził się psychiatra i psychoterapeuta Zbigniew Lew-Starowicz, autor wielu pozycji z dziedziny seksuologii
- 1973 – zawieszeniem broni zakończyła się wojna Jom Kipur, co dało początek rozmowom pokojowym pomiędzy Egiptem a Izraelem
- 1983 – Stany Zjednoczone dokonały inwazji na Grenadę po wojskowym zamachu stanu i przejęciu władzy przez komunistów w tym państwie, była to pierwsza poważna operacja armii amerykańskiej od czasu wojny wietnamskiej
- 2003 – zmarła tłumaczka literatury francuskiej Jadwiga Dackiewicz, eseistka i pisarka, autorka biografii historycznych; tegoż dnia na lotnisku Nowosybirsk-Tołmaczowo został aresztowany rosyjski przedsiębiorca Michaił Chodorkowski
27 października 2023
27 października: imieniny obchodzą m.in.: Frumencjusz, Kapitolina i Manfred
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1863 – urodził się żydowski pisarz i folklorysta Szymon An-ski (na fotografii), autor sztuki teatralnej Na pograniczu dwóch światów – wystawianej pod tytułem Dybuk i pod tymże sfilmowanej – oraz Di Szwue, hymnu lewicowej partii Bund
- 1913 – urodzili się: literat Andrzej Bobkowski – czynny na emigracji pisarz i eseista związany ze środowiskiem paryskiej Kultury, popularyzator modelarstwa lotniczego, oraz literat Kornel Filipowicz – poeta, powieściopisarz i scenarzysta, partner życiowy Wisławy Szymborskiej
- 1933 – urodził się polski grafik Andrzej Czeczot
- 1953 – zmarł krakowski historyk muzyki Zdzisław Jachimecki (na fotografii), profesor UJ
- 1963 – urodził się polityk PiS Aleksander Szczygło, minister obrony, szef Kancelarii Prezydenta i szef BBN
- 2013 – zmarł amerykański wokalista rockowy, gitarzysta, autor tekstów i kompozytor Lou Reed,
29 października 2023
29 października: imieniny obchodzą m.in.: Wioleta, Felicjan i Zenobiusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1783 – zmarł francuski filozof, matematyk i fizyk, encyklopedysta Jean le Rond d’Alembert (portret, Maurice Quentin de La Tour, 1753 r., pastel na papierze)
- 1903 – urodził się polski poeta, eseista i tłumacz Mieczysław Jastrun, sygnatariusz Listu 34
- 1923 – obradujące w Ankarze – nowej stolicy – Wielkie Zgromadzenie Narodowe proklamowało Turcję republiką; pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal Paşa, a premierem İsmet İnönü
- 1933 – syn byłego dyktatora Hiszpanii José Antonio Primo de Rivera założył Falangę
- 1938 – urodziła się prezydent Liberii Ellen Johnson-Sirleaf, laureatka Pokojowej Nagrody Nobla
- 1993 – zmarł narciarz Stanisław Marusarz, legenda polskiego sportu, wielokrotny mistrz Polski w skokach narciarskich, zjeździe, kombinacji klasycznej i alpejskiej oraz w sztafetach biegowych; podporucznik AK, patron skoczni narciarskiej Wielka Krokiew w Zakopanem
- 2008 – zmarł amerykański pisarz i malarz William Wharton, którego twórczość zdobyła niespotykaną popularność w Polsce
31 października 2023
31 października: imieniny obchodzą m.in.: Krzysztofa, Krzysztof i Wolfgang; w Kościołach protestanckich Święto Reformacji
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1918 – zwycięstwo „rewolucji astrów” na Węgrzech: arcyksiążę Józef August Habsburg zrzekł się władzy, premier Sándor Wekerle złożył urząd, obwiniany o wciągnięcie państwa do wojny były premier István Tisza został zamordowany; na czele nowego rządu stanął (mianowany telefonicznie przez cesarza Karola I) przywódca Węgierskiej Rady Narodowej Mihály Károlyi
- 1918 – proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: Tarnów stał się pierwszym oswobodzonym miastem w Polsce porozbiorowej: Polacy rozbroili tam oddziały wojsk austriackich i przejęli władzę, komendantem polskiej załogi został pułkownik Kajetan Amirowicz; tegoż dnia kilka godzin później sytuacja powtórzyła się w Krakowie: rozbrojeni przez poruczników Antoniego Stawarza i Ludwika Iwaszkę Austriacy przekazali władzę w mieście i twierdzy w ręce pułkownika Bolesława Roi, mianowanego komendantem wojska polskiego
- 1918 – zmarł austriacki malarz i grafik Egon Schiele, oskarżany o pornografię autor ekspresyjnych aktów, autoportretów, portretów i pejzaży (na autoportrecie); tegoż dnia Węgry proklamowały niepodległość od Austro-Węgier
- 1933 – wysoki komisarz Palestyny generał Arthur Grenfell Wauchope dokonał oficjalnego otwarcia portu w Hajfie
- 1943 – na wygnaniu zmarł, pochodzący z Austrii a czynny w Berlinie, reformator teatru Max Reinhardt
- 1993 – zmarł włoski reżyser filmowy (La strada, Noce Cabirii, Słodkie życie, 8½, Amarcord) i scenarzysta Federico Fellini (na fotografii odbiera nagrodę David di Donatello z rąk prezydenta Sandro Pertiniego)
2 października 2023
2 października: imieniny obchodzą m.in.: Berengaria, Stanimir i Teofil; Międzynarodowy Dzień bez Przemocy
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1413 – w Horodle nad Bugiem Jagiełło i Witold oraz panowie polscy i bojarzy litewscy odnowili unię pomiędzy Polską a Litwą; wydane przez nich akty, określane wspólnie mianem Unii horodelskiej, wywarły wielki wpływ na rozwój (odrębnej) państwowości litewskiej i modernizację litewskiego społeczeństwa – m.in. utworzono województwa trockie i wileńskie, a 47 rodów litewskich i żmudzkich zostało przyjętych do rodów polskich, które użyczyły im swych herbów
- 1493 – król Jan Olbracht doprowadził do wyboru swego brata, biskupa krakowskiego Fryderyka, na arcybiskupstwo gnieźnieńskie
- 1873 – w Berlinie odsłonięto Kolumnę Zwycięstwa, upamiętniającą pruskie sukcesy wojenne (fotografia)
- 1943 – urodził się polski poeta i autor tekstów piosenek Andrzej Kuryło; jego utwory wykonywali m.in. Skaldowie, Partita i Homo Homini; tegoż dnia gubernator Hans Frank wydał rozporządzenie o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie
- 1973 – zmarł fiński długodystansowiec Paavo Nurmi (na fotografii), dziewięciokrotny mistrz olimpijski (w tym pięć złotych medali na igrzyskach w Paryżu w 1924)
4 października 2023
4 października: imieniny obchodzą m.in.: Dobromiła, Franciszek i Petroniusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1853 – początek wojny krymskiej: po licznych antecedencjach
, Turcja wypowiedziała wojnę carskiej Rosji - 1883 – pierwszy Orient Express wyruszył z Paryża do Konstantynopola; przez Dunaj, znaczący granicę Rumunii i Bułgarii, pasażerowie pociągu musieli przedostać się promem
- 1903 – urodził się SS-Obergruppenführer Ernst Kaltenbrunner, szef RSHA, sądzony w Norymberdze i stracony
- 1968 – oblot radzieckiego samolotu pasażerskiego Tu-154 (na fotografii)
- 1993 – zmarł polski pisarz Jerzy Broszkiewicz, autor m.in. zaliczanych do nurtu science-fiction powieści dla młodzieży Wielka, większa i największa i Ci z Dziesiątego Tysiąca
- 2013 – zmarł wietnamski generał Võ Nguyên Giáp, zwycięzca spod Dien Bien Phu, uważany za mistrza wojny partyzanckiej (na fotografii)
6 października 2023
6 października: imieniny obchodzą m.in.: Alberta, Brunon i Renat; o zachodzie słońca rozpoczyna się Szmini Aceret, kończące Święto Namiotów
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1773 – urodził się król Francuzów Ludwik Filip, ostatni monarcha Francji z dynastii Burbonów (na portrecie)
- 1788 – marszałkowie Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha dokonali otwarcia Sejmu Czteroletniego zwanego Wielkim; jego obrady trwały do 29 maja 1792 i zaowocowały reformami państwa polskiego, m.in. Konstytucją 3 maja
- 1873 – zmarł polski szlachcic Paweł Edmund Strzelecki, podróżnik, geolog, etnograf, wybitny badacz Australii
- 1888 – urodził się francuski lotnik i wynalazca Roland Garros – pilot myśliwski okresu I wojny światowej, którego nazwiskiem zostały nazwane korty tenisowe w Paryżu
- 1893 – urodził się inżynier budownictwa Bronisław Bukowski, twórca polskiej szkoły technologii betonu, działacz społeczny i polonijny w Wolnym Mieście Gdańsku, profesor Politechniki Gdańskiej
- 1953 – urodził się Jerzy Owsiak (na fotografii), założyciel i prezes zarządu Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, główny pomysłodawca i realizator corocznego Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, twórca Przystanku Woodstock
- 1973 – wojny izraelsko-arabskie: rozpoczęła się wojna Jom Kipur
8 października 2023
8 października: imieniny obchodzą m.in.: Laurencja, Pelagia i Taida; dzień niepodległości Chorwacji
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1893 – zmarł marszałek Francji Patrice Mac-Mahon – monarchista, pełniący w latach 1873–1879 urząd Prezydenta Republiki
- 1918 – I wojna światowa: w ramach ofensywy stu dni rozpoczęła się Bitwa pod Cambrai
- 1923 – wyznaczone zostało lotnisko Tempelhof, popularny kierunek docelowy porywanych samolotów w okresie zimnej wojny m.in. lotu 762
- 1943 – urodził się polski dziennikarz i aktor Bronisław Cieślak, odtwórca głównej roli porucznika Borewicza w serialu telewizyjnym 07 zgłoś się, poseł na Sejmy RP; tegoż dnia na północnym Atlantyku zatonął polski niszczyciel ORP „Orkan”, trafiony naprowadzaną akustycznie torpedą wystrzeloną przez niemiecki okręt podwodny U-378; uratowano 44 ludzi z liczącej ok. 220 załogi
- 1993 – zmarł urbanista, planista i samorządowiec Piotr Zaremba, pierwszy polski prezydent Szczecina
10 października 2023
10 października: imieniny obchodzą m.in.: Leon, Tomiła i Zbigniew
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1813 – urodził się włoski kompozytor Giuseppe Verdi (na portrecie), autor m.in. oper: Rigoletto (ze znaną tenorową arią La donna è mobile), La Traviata (do libretta według Damy kameliowej Aleksandra Dumasa syna), Aidy (wykonanej na otwarciu Kanału Sueskiego), Nabucco (z inspirowaną psalmem „Nad rzekami Babilonu” pieśnią Va, pensiero śpiewaną przez chór niewolników żydowskich, która stała się nieoficjalnym włoskim hymnem), czy wreszcie Trubadura z „Chórem Cyganów” (Coro di zingari)
- 1963 – zmarła francuska pieśniarka Édith Piaf (La vie en rose, Hymne à l'amour i Non, je ne regrette rien)
- 1968 – zmarł łemkowski malarz prymitywista Nikifor Krynicki, którego talent po raz pierwszy odkrył lwowski malarz Roman Turyn, zaś jego twórczość spopularyzowali Ella i Andrzej Banachowie; tegoż dnia odbyły się: premiera filmu Barbarella i emisja pierwszego odcinka serialu Stawka większa niż życie
- 1973 – zmarł austriacki ekonomista Ludwig von Mises; tegoż dnia oskarżony o korupcję wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Spiro Agnew złożył dymisję
- 2003 – zmarł działacz na rzecz praw człowieka Marek Nowicki, współtwórca Komitetu Helsińskiego, prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
12 października 2023
12 października: imieniny obchodzą m.in.: Edwin, Maksymilian i Serafin
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1923 – zmarł wielkopolski działacz społeczny Heliodor Święcicki, lekarz, prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego
- 1943 – front wschodni: rozpoczęła się bitwa pod Lenino (na planie), w której porażkę odniosły wojska polsko-radzieckie (z udziałem I Dywizji gen. Zygmunta Berlinga)
- 1953 – zmarł warszawski fizyk i astrofizyk Czesław Białobrzeski, przedwojenny prezes Polskiego Towarzystwa Fizycznego, podczas niemieckiej okupacji czynny w tajnym nauczaniu, członek PAU i PAN
- 1963 – urodził się polski pianista i kompozytor Sławomir Zubrzycki, który zrekonstruował instrument viola organista wymyślony przez Leonarda da Vinci; tegoż dnia w 20. rocznicę bitwy pod Lenino odsłonięto pomnik Żołnierza 1 Armii Wojska Polskiego (na fotografii) w Warszawie
- 1973 – powróciwszy z trwającego od 1955 wygnania, Juan Perón po raz 3. objął urząd prezydenta Argentyny
14 października 2023
14 października: imieniny obchodzą m.in.: Paraskewa, Bernard i Kalikst
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1773 – powstała Komisja Edukacji Narodowej – pierwsze ministerstwo edukacji w Polsce i Europie
- 1803 – zmarł szwajcarski fizyk i chemik Ami Argand, konstruktor palnika nazwanego jego imieniem
- 1888 – urodziła się angielska pisarka Katherine Mansfield, autorka psychologicznych powieści i opowiadań; tegoż dnia premiera filmu krótkometrażowego Scenka ogrodu z Roundhay – najstarszego znanego filmu w historii
- 1913 – urodził się historyk i prozaik Józef Garliński, w czasie wojny żołnierz AK i więzień Auschwitz, po wojnie działacz emigracyjny w Wielkiej Brytanii, członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie
- 1943 – powstanie więźniów w niemieckim nazistowskim obozie zagłady w Sobiborze zorganizowane przez Aleksandra Peczerskiego i Leona Feldhendlera; w czasie buntu z obozu uciekło ok. 300 więźniów
- 1978 – po nagłej śmierci Jana Pawła I ropoczęło się konklawe, na którym na nowego papieża wybrano Karola Wojtyłę
16 października 2023
16 października: imieniny obchodzą m.in.: Gaweł, Jadwiga i Małgorzata; Światowy Dzień Żywności
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1793 – zdetronizowana królowa Francji Maria Antonina została zgilotynowana na paryskim Place de la Révolution
- 1813 – w okolicach Lipska rozpoczęła się czterodniowa bitwa pomiędzy wojskami VI koalicji a armią Napoleona, zwana „Bitwą Narodów” (na obrazie Władimira Moszkowa)
- 1843 – irlandzki matematyk William Rowan Hamilton odkrył podstawowy wzór opisujący własności kwaternionów: i² = j² = k² = ijk = -1
- 1863 – urodził się brytyjski polityk torysowski Austen Chamberlain, współarchitekt traktatów lokarneńskich i przyjęcia Niemiec weimarskich do Ligi Narodów
- 1958 – Telewizja Polska nadała pierwszy odcinek Kabaretu Starszych Panów (tablica pamiątkowa na budynku TVP w Warszawie)
- 1978 – wybrany na papieża arcybiskup metropolita krakowski kardynał Karol Wojtyła przybrał imię Jan Paweł II
- 2003 – tablice zawierające 21 postulatów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z sierpnia 1980 zostały umieszczone na Światowej Liście Dziedzictwa Kulturowego UNESCO
18 października 2023
18 października: imieniny obchodzą m.in.: Bratumił, Siemowit i Łukasz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 33 – zagłodziła się, wygnana przez swego ojczyma Tyberiusza na Pandeterię, wnuczka Augusta i wdowa po Germaniku Agrypina – matka Kaliguli i babka Nerona
- 1503 – zmarł papież Pius III, zadeklarowany wróg symonii
- 1523 – urodziła się królewna Anna, córka Zygmunta Starego i Bony, od 1576 – u boku małżonka, Stefana Batorego – współwładczyni Rzeczypospolitej (w stroju koronacyjnym na portrecie pędzla Marcina Kobera); ostatnia z Jagiellonów, zmarła w roku 1596
- 1558 – przyjęty do stanu rycerskiego włoski przedsiębiorca Prospero Provana otrzymał od Zygmunta Augusta przywilej na prowadzenie poczty królewskiej, kursującej pomiędzy Krakowem a Wenecją
- 1748 – pokój w Akwizgranie zakończył wojnę o sukcesję austriacką; Austria utraciła Śląsk na rzecz Prus
- 1913 – w Lipsku odsłonięto Pomnik Bitwy Narodów (na fotografii), upamiętniający jej setną rocznicę
- 1958 – w Brookhaven National Laboratory udostępniono Tennis for Two – jedną z pierwszych gier video
20 października 2023
20 października: imieniny obchodzą m.in.: Irena, Jan Kanty i Witalis
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
_in_flight_060728-F-1234S-037.jpg)
- 1728 – wybuchł największy pożar w historii Kopenhagi. Spłonęło około 28% zabudowy, a 20% mieszkańców straciło dach nad głową
- 1733 – urodził się jezuita, historyk i publicysta Adam Naruszewicz, nadworny poeta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, uczestnik obiadów czwartkowych
- 1803 – Senat Stanów Zjednoczonych ratyfikował traktat dotyczący zakupu Luizjany od Francji; 24 senatorów głosowało za, siedmiu – przeciw, a zakupione wówczas ziemie niemal podwoiły powierzchnię ówczesnych Stanów Zjednoczonych, czyniąc z nich jedno z największych państw na świecie
- 1923 – urodził się polski chemik Jerzy Stefan Kowalczyk, twórca szkoły naukowej HPLC
- 1943 – dokonano oblotu samolotu dalekiego zasięgu Junkers Ju 390 (na zdjęciu)
- 1948 – dokonano oblotu amerykańskiego myśliwca McDonnell XF-88 Voodoo (na zdjęciu)
- 1973 – w Sydney uroczyście otwarto gmach opery (na fotografii); utrzymany w stylu nowoczesnego ekspresjonizmu budynek projektu duńskiego architekta Jørna Utzona wpisano w 2003 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO
22 października 2023
22 października: imieniny obchodzą m.in.: Filip, Kordian i Salomea
Okrągłe, dziesięcioletnie rocznice:
- 1303 – zwołane po śmierci Bonifacego VIII konklawe obrało dominikanina Niccolo Boccasiniego (na ilustracji), który przyjął imię Benedykt XI; był to jedyny współczesny Dantemu papież nie potępiony przezeń w Boskiej komedii
- 1873 – podpisano Sojusz Trzech Cesarzy, porozumienie między Franciszkiem Józefem, Aleksandrem II I Wilhelmem I, w którym zobowiązali się oni do wzajemnych konsultacji w przypadku rozbieżności interesów, zachowania pokoju w Europie oraz szukania wspólnego rozwiązania w przypadku agresji państw trzecich
- 1923 – urodził się żeglarz Henryk Jaskuła – pierwszy Polak, który samotnie, bez zawijania do portów opłynął kulę ziemską
- 1943 – urodziła się francuska aktorka filmowa Catherine Deneuve
- 1963 – państwa członkowskie RWPG powołały Międzynarodowy Bank Współpracy Gospodarczej; walutą rozliczeniową został rubel transferowy
- 1973 – zmarł kataloński wiolonczelista, dyrygent i kompozytor Pau Casals (na zdjęciu)
- 1993 – zmarł czechosłowacki polityk Jiří Hájek, minister spraw zagranicznych w rządzie Oldřicha Černíka w okresie „praskiej wiosny”, współzałożyciel Karty 77
24 października 2023
24 października: imieniny obchodzą m.in.: Areta, Marcin i Walentyna; Dzień Narodów Zjednoczonych
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1558 – urodził się polski poeta i humanista renesansowy Szymon Szymonowic (Sielanki), organizator Akademii Zamojskiej
- 1648 – zawarto pokój westfalski (na obrazie podpisanie traktatu) kończący wojnę trzydziestoletnią, traktat pokojowy zapewnił wolność wyznania luteranom i kalwinistom w Rzeszy Niemieckiej, uznał niepodległość Szwajcarii, Francji przyznawał m.in. Alzację, Szwecji – część Pomorza
- 1743 – urodził się lekarz Rafał Józef Czerwiakowski, uznany za „ojca chirurgii polskiej”
- 1843 – urodził się polski malarz Henryk Siemiradzki (na nieukończonym autoportrecie), przedstawiciel akademizmu, autor wielu obrazów (Pochodnie Nerona), a także kurtyn teatrów (w Krakowie i we Lwowie)
- 1938 – urodził się rosyjski pisarz Wieniedikt Jerofiejew (proza poetycka Moskwa-Pietuszki); tegoż dnia Joachim von Ribbentrop przedstawił niemieckie żądania wobec Polski, w tym żądanie eksterytorialnego korytarza do Prus Wschodnich
- 1948 – zmarł węgierski kompozytor Ferenc Lehár, główny przedstawiciel operetki wiedeńskiej XX wieku (Wesoła wdówka)
26 października 2023
26 października: imieniny obchodzą m.in.: Ewaryst, Leonarda i Lucjan
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.jpg)
- 1768 – urodził się polski generał, pamiętnikarz i poeta Eustachy Erazm Sanguszko (na portrecie)
- 1938 – szef RSHA Reinhard Heydrich zarządził „Polenaktion”: deportację nieposiadających niemieckiego obywatelstwa polskich Żydów
- 1953 – urodził się polski skrzypek jazzowy i kompozytor Krzesimir Dębski
- 1958 – zmarł polski architekt Jan Witkiewicz, projektant m.in. Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie
- 1973 – zmarł marszałek Związku Radzieckiego Siemion Budionny, dowódca 1 Armii Konnej w czasie wojny domowej; tegoż dnia dokonano oblotu francusko-niemieckiego samolotu Dassault/Dornier Alpha Jet (na fotografii w użyciu przez Patrouille de France)
- 1983 – zmarł polski matematyk, logik i filozof Alfred Tarski
28 października 2023
28 października: imieniny obchodzą m.in.: Cyryla, Szymon i Tadeusz
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
- 1138 – zmarł Bolesław Krzywousty, książę z dynastii Piastów (przedstawiony na portrecie Aleksandra Lessera); aby zapobiec walkom między synami ustanowił statut dziedziczenia, tzw. testament Krzywoustego, według którego władzę zwierzchnią miał sprawować najstarszy z Piastowiczów
- 1423 – król Władysław II Jagiełło wydał statut warcki
- 1903 – urodził się angielski powieściopisarz Evelyn Waugh
- 1918 – w Pradze niepodległość od Austro-Węgier ogłosiła Pierwsza Republika Czechosłowacka (na ilustracji, używana wówczas, tymczasowa flaga Czechosłowacji)
- 1958 – wybrany na papieża włoski kardynał Angelo Giuseppe Roncalli przyjął imię Jan XXIII
- 2003 – zmarł polski artysta fotografik Edward Hartwig, współzałożyciel Związku Polskich Artystów Fotografików, członek międzynarodowej organizacji artystów-fotografików FIAP
- 2013 – zmarł pierwszy premier III Rzeczypospoltej Polskiej Tadeusz Mazowiecki
30 października 2023
30 października: imieniny obchodzą m.in.: Anioł, Przemysław i Zenobia
Okrągłe, pięcioletnie rocznice:
.svg){kind=link}
_gets_underway_for_her_seventh_war_patrol_after_refueling_at_Midway_Island_Sept._13,_1943.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_in_flight_060728-F-1234S-037.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
- 1728 – urodził się jezuita, matematyk, astronom Marcin Poczobutt-Odlanicki, profesor i rektor Akademii Wileńskiej oraz dyrektor jej obserwatorium astronomicznego
- 1918 – proces odzyskiwania niepodległości przez Polskę: pierwszy skrawek Polski uzyskał niezależność od władz zaborczych – było to tatrzańskie uzdrowisko Zakopane; niepodległość oficjalnie ogłosiło epizodyczne państewko o nazwie Rzeczpospolita Zakopiańska (w którym funkcję prezydenta sprawował pisarz Stefan Żeromski), Polacy przejęli tam władzę zbrojną i rozbroili wojska austriackie; zaś następnego dnia spod władzy austriackiej wyzwolił się Kraków
- 1933 – urodził się piosenkarz, kompozytor i gitarzysta Tadeusz Chyła, wykonawca m.in. ballad okraszonych humorem i satyrą, przywódca Silnej Grupy pod Wezwaniem
- 1938 – Orson Welles nadał w radiu Wojnę światów, wywołując panikę wśród słuchaczy
- 1943 – przyjęto Deklarację Moskiewską
- 1953 – zmarł węgierski kompozytor Imre Kálmán, przedstawiciel operetki wiedeńskiej (Księżniczka czardasza, Hrabina Marica)
- 1973 – w Stambule otwarto most nad Bosforem (na zdjęciu z lotu ptaka), pierwszy stały most łączący Azję z Europą