Przejdź do zawartości

Wilejka (miasto)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wilejka
Вілейка
Ilustracja
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 miński

Zarządzający

Wiktar Kot

Populacja (2018)
• liczba ludności


26 760[1]

Nr kierunkowy

+375 1771

Kod pocztowy

222410

Tablice rejestracyjne

5

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Wilejka”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Wilejka”
Ziemia54°29′N 26°55′E/54,483333 26,916667
Strona internetowa

Wilejka[2][3] (biał. Вілейка) – miasto na Białorusi, w obwodzie mińskim, siedziba rejonu wilejskiego, do 1945[4] w Polsce, w województwie wileńskim, siedziba powiatu wilejskiego.

Wilejka leży nad Wilią, na historycznej Wileńszczyźnie.

Siedziba prawosławnego dekanatu wilejskiego i trzech parafii wchodzących w jego skład[5], a także rzymskokatolickiego dekanatu wilejskiego i należącej do niego parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1599. Wilejka otrzymała prawa miejskie w 1795. Po III rozbiorze Polski znalazła się w zaborze rosyjskim. 13 października 1920 zajęta przez 2 DP Legionów. W okresie międzywojennym ponownie znajdowała się w granicach Polski. W Wilejce siedzibę swą miał powiat oraz wiejska gmina Wilejka. Do 17 września 1939 mieściło się w mieście dowództwo pułku KOP „Wilejka”, batalion KOP „Wilejka” i placówka wywiadowcza KOP nr 4.

Wilejka w 1941

Od września 1939 roku do czerwca 1941 roku miasto znajdowało się pod sowiecką okupacją. W miejscowym więzieniu NKWD przeprowadzało liczne egzekucje[11]. Po rozpoczęciu niemieckiej inwazji ZSRR większość więźniów pognano pieszo do Borysowa, mordując po drodze od 500 do 800 osób[12]. W latach 1941–1944 Wilejka znajdowała się pod niemiecką okupacją.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w lecie 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 osób. W czerwcu 1944 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali[13].

W latach 1945–1991 należała do Białoruskiej SRR.

Znajduje się tu Centrum Łączności Marynarki Wojennej, podległe dowództwu Floty Bałtyckiej Federacji Rosyjskiej (54°27′50″N 26°46′40″E/54,463889 26,777778)

Przemysł spożywczy, metalowy, mineralny, meblarski; węzeł drogowy.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Nieistniejące

[edytuj | edytuj kod]

Parafia rzymskokatolicka

[edytuj | edytuj kod]

Parafia jest siedzibą dekanatu wilejskiego archidiecezji mińsko-mohylewskiej. Pierwsza drewniana kaplica w Wilejce spłonęła w 1810 r. W 1862 r. rozpoczęto budowę kościoła, który po powstaniu styczniowym przekształcono w cerkiew. Obecny kościół wybudowano w latach 1906–1913. Po II wojnie światowej świątynię zamknięto i przekształcono w magazyn. W 1990 r. została zwrócona wiernym[17].

Ludzie związani z miastem

[edytuj | edytuj kod]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-05].
  2. Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
  3. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1: Województwo wileńskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 57.
  4. Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
  5. Храмы Вилейского благочиния. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-14]. (ros.).
  6. a b c d e f g h i Вілейка // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, т.2, S. 267. ISBN 5-85700-142-0.
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 78.
  8. Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 25.
  9. Перепись населения – 2009. Минская область. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-30)]. Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (Narodowe centrum statystyczne Bialorusi).
  10. Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского т... [online], www.belstat.gov.by [dostęp 2019-03-07].
  11. Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZPNP-IPN, 1997, s. 95. ISBN 83-903356-6-2.
  12. Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD... op.cit., s. 96–98.
  13. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1301.
  14. Polacy z Mińska odnawiają kwaterę polskich żołnierzy, poległych w 1920 roku | [online], Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna [dostęp 2016-04-19] (pol.).
  15. [OSR] Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic (1918-21r.): Wilejka (Вялейка) [online], www.rowery.olsztyn.pl [dostęp 2016-04-24].
  16. K. Shastouski, Wilejka | zabytki | zdjęcia [online], www.radzima.org [dostęp 2016-04-19].
  17. Вілейка – парафія Узвышэння Святога Крыжа [online], catholic.by [dostęp 2020-04-21] (biał.).
  18. Karnicka Z., „Kalendarium życia i twórczości”, [w:] „Władysław Strzemiński 1893-1952. W setną rocznicę urodzin.”, Łódź 1994, s 65-84.