Willa „Modrzejówka” w Krakowie
 nr rej. A-1113 z dnia 18 stycznia 2000[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku | |
| Kondygnacje |
1 |
| Ukończenie budowy |
1884 |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°04′23,1″N 19°55′41,0″E/50,073083 19,928056
| |
Willa „Modrzejówka” – willa znajdująca się w Krakowie przy ul. A. Grottgera 11/ ul. Mazowieckiej 14c[1], na Krowodrzy. Była własnością Heleny Modrzejewskiej.
W 1884 parcelowane tereny folwarczne (zlokalizowane w obecnej dzielnicy Krowodrza, w obszarze wyznaczanym przez dzisiejsze ulice Grottgera, Gzymsików, Mazowiecką i częściowo Sienkiewicza), które należały do krakowskiego szpitala św. Łazarza zakupiła Helena Modrzejewska z zamiarem wybudowania w tym miejscu nowego domu[2]. Willa „Modrzejówka” została zaprojektowana i budowana pod nadzorem przyrodniego brata Heleny Modrzejewskiej Adolfa Opida[3]. Budynek z oranżerią został wzniesiony pod ówczesnym adresem całej posesji – przy ul. Mazowieckiej 14c. Posiadłość została otoczona modrzewiowym parkiem i ogrodem[4]. Modrzejewska wraz z mężem wyposażali ją w meble, ale ostatecznie nigdy w tym domu nie zamieszkali[5].
[...] brat jej ś.p. Opid, budowniczy – donosiła krakowska prasa – zbudował tam pałacyk z wielką salą koncertową, lub też na popisy deklamatorskie przeznaczoną..
W 1895 Modrzejewska opisywała swoje plany w stosunku do tej willi[4]:
Na miesiące letnie 1885 r. pojechaliśmy do Zakopanego, a później do naszego nowego domu w Krakowie, zbudowanego z myślą, że w nim, po moim wycofaniu się ze sceny, zamieszkamy za dwa albo trzy lata[4].
W 1895 Modrzejewska uczestniczyła w światowym Kongresie Kobiet w Chicago, na którym wygłosiła patriotyczną propolską mowę. Osiadła w Stanach Zjednoczonych chcąc zrobić karierę w kraju anglosaskim, szlifując i testując daleko od Europy umiejętności językowe w celu spełnienia największego marzenia, jakim było zagranie Szekspira w Londynie. Poza tym w Europie nie chciała grać po niemiecku, a władze rosyjskie nałożyły na nią zakaz wjazdu na teren imperium (ukaz nie został nigdy uchylony)[3]. W 1897 „Modrzejówkę, tj. realność położoną przed rogatką Krowoderską, obejmującą prawie 3 morgi przestrzeni i dom mieszkalny”, czyli całą nieruchomość wraz willą, kupiło na własność Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolików w Krakowie powołane do życia w maju 1897 przez Henryka Jordana, jako pierwsze w Krakowie stowarzyszenie budowlane[6][2]. Celem działalności towarzystwa była budowa tanich domów dla robotników i ich rodzin, co miało przeciwdziałać pogłębianiu się katastrofalnej sytuacji mieszkaniowej ubogiej części społeczeństwa Krakowa. Prace projektowe dla tych domów prowadzili znani krakowscy architekci. Dwa pierwsze domy otwarto uroczyście 1 czerwca 1900, a w willi zorganizowane zostało miejsce noclegowe przeznaczone dla kawalerów znajdujących się pod opieką osób z Przytuliska dla Weteranów z 1863[6].
Z przyczyn formalno-prawnych Towarzystwo straciło możliwość funkcjonowania w 1937, zaś cały jego majątek przekazano krakowskiemu Arcybractwu Miłosierdzia[6][3].
W 2000 willa, wraz z dawnymi budynkami robotniczymi osiedla Modrzejówka, została wpisana do rejestru zabytków[1][4][3].
Arcybractwo Miłosierdzia zamierza udostępnić część nieruchomości Fundacji dla Modrzejewskiej z przeznaczeniem na rodzaj salonu aktorki[5], który dotychczas funkcjonuje w siedzibie arcybractwa[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b Renata Hołda. Modrzejówka – osiedle robotnicze w centrum Krakowa. „Journal of Urban Ethnology”. 13, s. 67-82, 2015. Instytut Archeologii i Etnologii PAN. ISSN 1429-0618. (pol.).
- ↑ a b c d e Alicja Kędziora, Emil Orzechowski. Zarządzanie pamięcią o artyście na przykładzie działalności Fundacji wspierania badań nad życiem i twórczością Heleny Modrzejewskiej w Krakowie. „Zarządzanie w kulturze”. 16, s. 187-203, 2015. Uniwersytet Jagielloński. DOI: 10.4467/20843976ZK.15.012.3047. ISSN 2084-3976. (pol.).
- ↑ a b c d Agnieszka Niemojewska: Helena Modrzejewska: Piękna, utalentowana, sławna. Rzeczpospolita, 2017-12-24. [dostęp 2022-10-31]. (pol.).
- ↑ a b Helena Modrzejewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2022-10-30].
- ↑ a b c Archiwum Narodowe w Krakowie: Towarzystwo Tanich Mieszkań dla robotników katolików w Krakowie. Archiwa Państwowe. [dostęp 2022-11-01]. (pol.).