Wiskacza
| Lagidium | |||
| Meyen, 1833[1] | |||
 Wiskacza górska (L. viscacia) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
wiskacza | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Lagidium peruanum Meyen, 1833 (= Lepus viscacia G.I. Molina, 1782) | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Wiskacza[6] (Lagidium) – rodzaj ssaków z rodziny szynszylowatych (Chinchillidae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Ekwador, Peru, Boliwia, Chile i Argentyna)[7][8][9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 295–475 mm, długość ogona 215–400 mm, długość ucha 60–82 mm, długość tylnej stopy 82–113 mm; masa ciała 0,75–2,1 kg[8][10].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1833 roku niemiecki botanik, lichenolog i zoolog Franz Meyen w artykule o tytule „Wkład do zoologii, zebrany podczas podróży dookoła świata”, opublikowanym w czasopiśmie Nova acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum[c][1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wiskacza górska (L. viscacia).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Viscaccia: hiszp. vizcacha ‘wiskacza’, od keczua wisk’acha ‘wiskacza’[12]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): kompozyt oparty na Lepus chilensis Oken, 1816 (= Dipus maximus Desmarest, 1817), „Le vizcache” Azara, [1801] i Mus laniger G.I. Molina, 1782.
- Lagidium: gr. λαγιδιον lagidion ‘zajączek’, zdrobnienie od λαγως lagōs ‘zając’[13].
- Lagotis: gr. λαγως lagōs ‘zając’; -ωτις ōtis ‘-uchy’, od ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lagotis cuvieri Bennett, 1833 (= Lepus viscacia Molina, 1782).
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniany takson L. peruanum nie jest akceptowany przez część ujęć systematycznych[8][7][15][16]. Do rodzaju należą następujące gatunki[17][10][7][6]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[6] | Podgatunki[8][7][10] | Rozmieszczenie geograficzne[8][7][10] | Podstawowe wymiary[8][10][d] | Status IUCN[18] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lagidium ahuacaense | Ledesma, Werner, Spotorno & L. Albuja, 2009 | wiskacza granitowa | gatunek monotypowy | endemit Ekwadoru: znany tylko z Cerro El Ahuaca (Loja; zakres wysokości: 2000–2480 m n.p.m. | DC: około 40 cm DO: około 40 cm MC: około 2 kg |
DD | |
 |
Lagidium viscacia | (G.I. Molina, 1782) | wiskacza górska | gatunek monotypowy | Andy w środkowym Peru, zachodnia Boliwia, północno-zachodnia Argentyna i środkowe Chile; zakres wysokości: 700–4800 m n.p.m. | DC: 29–46 cm DO: 21–38 cm MC: 0,75–2,1 kg |
LC |
| Lagidium moreni | O. Thomas, 1897 | gatunek monotypowy | zachodnia Argentyna i północne Chile | DC: około 48 cm[19] DO: brak danych MC: brak danych |
NE | ||
 |
Lagidium peruanum | Meyen, 1833 | wiskacza peruwiańska | gatunek monotypowy | endemit Peru: Andy w południowej części; zakres wysokości: 3000–5000 m n.p.m.[20] | DC: 30–45 cm[20] DO: 20–40 cm[20] MC: 0–9 1,6 kg[20] |
NE |
 |
Lagidium wolffsohni | (O. Thomas, 1907) | wiskacza skalna | gatunek monotypowy | południowo-zachodnia Argentyna (zachodnie Santa Cruz) i przyległe Chile (Magallanes, raportowany z Aysén); zakres wysokości: do 4000 m n.p.m. | DC: 47–48 cm DO: 30–31 cm MC: około 2 kg |
DD |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nomen nudum.
- ↑ Publikacja Okena Lehrbuch der Naturgeschichte została uznana za nieważną (z kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego[3].
- ↑ Nazwa zachowana, mająca pierwszeństwo przed Viscaccia Oken, 1816[11].
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b F. Meyen. Beiträge zur zoologie, gesammelt auf einer reise um die erde. „Nova acta physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosum”. 16 (2), s. 576, 1833. (niem.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
- ↑ ICZN. Opinion 417. Rejection for nomenclatorial purposes of volume 3 (Zoologie) of the work by Lorenz Oken entitled Okens Lehrbuch der Naturgeschichte published in 1815—1816. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 14, s. 1–42, 1956–1957. (ang.).
- ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 835. (niem.).
- ↑ E.T. Bennett. On the Family of Chinchillidae, and on a New Genus referrible to it. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1, s. 58, 1833. (ang.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 288. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 556. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e f A. Spotorno & P. Valladares: Family Chinchillidae (Viscachas and Chinchillas). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 479–481. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Lagidium. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-11-02].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 358. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Anonim, Opinion 110. Suspension of Rules for Lagidium 1833, [w:] ICZN, Opinions rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature. Opinions 105 to 114. Opinion 114. Under suspension Simia, Simia satyrus and Pithecus are suppressed, „Smithsonian miscellaneous collections”, 73 (6), 1929, s. 17 (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 707.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 360.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 362.
- ↑ N. Bernal, Lagidium viscacia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-3 [dostęp 2020-12-18] (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: Lagidium viscacia G. I. Molina, 1782. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-19]. (ang.).
- ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-19]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Lagidium – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-06]. (ang.).
- ↑ O. Thomas. On a new species of Lagidium from the eastern coast of Patagonia. „The Annals and magazine of natural history”. Sixth series. 19 (112), s. 467, 1897. (ang.).
- ↑ a b c d M. Wund: Lagidium viscacia northern viscacha. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. LSA Museum of Zoology. University of Michigan. [dostęp 2025-04-19]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).