Wojak pampasowy

Wojak pampasowy
	Leistes defilippii
	(Bonaparte, 1850)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	kacykowate
Podrodzina	wojaki
Rodzaj	Leistes
Gatunek	wojak pampasowy
Synonimy
	Trupialis defiilippii Bonaparte 1850; Sturnella defillippi (Bonaparte 1850); Pezites defillippi (Bonaparte 1850); Pezites militaris defilippii (Bonaparte 1850);
	Trupialis defiilippii Bonaparte 1850; Sturnella defillippi (Bonaparte 1850); Pezites defillippi (Bonaparte 1850); Pezites militaris defilippii (Bonaparte 1850);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wojak pampasowy^[4]^[5] (Leistes defilippii) – gatunek małego ptaka z rodziny kacykowatych (Icteridae). Występuje w Argentynie i Urugwaju. Jest uznawany za gatunek narażony.

Systematyka

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Karol Lucjan Bonaparte, nadając mu nazwę Trupialis defiilippii. Opis ukazał się w 1850 roku w książce Conspectus generum avium. Jako miejsce typowe autor wskazał ex Bras., Parag., Montevideo, w 1937 roku Hellmayr sprecyzował miejsce typowe do Montevideo w Urugwaju^[2]^[6]. Nie wyróżnia się podgatunków^[7]^[8]^[9]. Dawniej bywał czasami uznawany za podgatunek wojaka krawatowego (Leistes militaris)^[2]^[10].

Etymologia

Leistes: gr. λῃστης lēistēs – złodziej, od λῃστευω lēisteuō – kraść (por. λῃζομαι lēizomai – grabić)^[11].
defilippii: na cześć Filippo De Filippi^[12].

Morfologia

Nieduży ptak ze średnim, dosyć grubym u nasady, szpiczastym, srebrnoszarym dziobem, którego górna część jest ciemniejsza. Nogi ciemnobrązowe. Tęczówki ciemne, dolna powieka biała. Samce mają przeważnie ciemnobrązowe ubarwienie. Głowa i boki szyi czarne z długim szerokim białym paskiem brwiowym, który u nasady dzioba, przed okiem, ma czerwono-rudą plamkę. Krótki biały pasek podwąsowy. Podgardle, gardło, szyja, pierś i górna część brzucha różowoczerwone. Samice są zdecydowanie bledsze i mniej brązowe od samców, z białym gardłem i rdzawym brzuchem. Młode osobniki podobne do samicy, ale bez czerwieni na brzuchu i o dziobach w kolorze rogowym. Samica nieco mniejsza od samca. Długość ciała z ogonem 21 cm; masa ciała: samiec 73,6 g, samica 67,5 g^[7]^[9].

Zasięg występowania

Wojak pampasowy występuje na pampach środkowej części Ameryki Południowej – w północnym i środkowym Urugwaju (departamenty Salto i Flores) i w środkowo-wschodniej Argentynie (prowincje Buenos Aires, La Pampa i Río Negro). Dawniej stwierdzany bywał także w skrajnie południowej Brazylii (w stanie Rio Grande do Sul). Do niedawna uważany był za gatunek migrujący, ale ostatnie badania nad populacją Argentyny sugerują, że jest raczej gatunkiem osiadłym^[7]^[9]. Jego zasięg występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje 127 tys. km² (obszary lęgowe) i 270 tys. km² (całkowity obszar występowania)^[13].

Ekologia

Głównymi habitatami wojaka pampasowego są naturalne łąki i pastwiska występujące w formacji roślinnej pampa. Sporadycznie występuje na terenach rolniczych. Na terenie Argentyny preferuje obszary z roślinami z rodzaju Baccharis (astrowate) i trawami z rodzajów ostnica (Stipa) i Piptochaetium, a populacja urugwajska preferuje naturalne obszary trawiaste z domieszką Baccharis trimera. Gnieździ się także na terenach porolniczych, jednak dopiero po kilku latach od zaprzestania ich użytkowania przez człowieka. Zazwyczaj występuje na wysokościach do 900 m n.p.m.^[7]

Dieta wojaka pampasowego składa się z owadów i nasion. Żeruje w niewielkich grupach, poza sezonem lęgowym w dużych stadach obecnie liczących do kilkuset osobników^[7].

Rozmnażanie

Okres lęgowy w Argentynie trwa od października do listopada. Gniazduje w koloniach, w Argentynie w grupach od 2 do 66 samców, a w Urugwaju od 3 do 25. Gniazda budowane są z roślin i zagłębione są w ziemi. Zewnętrzna średnica około 9,5 cm, mogą mieć korytarze wejściowe o długości około 8 cm. Zgrupowane są blisko siebie, nawet do 23 cm. W lęgu samica składa od 3 do 5 płowo-szarych z ciemniejszymi plamami i liniami jaj o średnich wymiarach 25,8×18,3 mm. Nie wiadomo ile trwa inkubacja, ale pisklęta przebywają w gnieździe około 10 dni, a ich karmieniem zajmuje się głównie samica. Kolonie wojaka pampasowego są narażone na drapieżnictwo ze strony m.in. starzyka granatowego^[7].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN wojak pampasowy klasyfikowany jest jako gatunek narażony (VU – Vulnerable). Liczebność populacji jest szacowana na 4000–6000 dorosłych osobników, zaś jej trend oceniany jest jako spadkowy ze względu na przekształcanie obszarów jego występowania w tereny rolnicze^[13]. Gatunek opisywany jest jako rzadki lub lokalnie niepospolity^[3]^[7]^[14].

Przypisy

↑ Sturnella defilippii, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-09-19] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Denis Lepage: Pampas Meadowlark Leistes defilippii (Bonaparte, CLJL 1850). Avibase. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).
↑ ^a ^b Leistes defilippii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 406, 1999.
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Icteridae Vigors, 1825 – kacykowate – New World Blackbirds (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-09-19].
↑ William Bonaparte: Conspectus generum avium. Lugduni Batavorum, Apud E.J. Brill, 1850, s. 429. [dostęp 2022-09-18]. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Rosendo Fraga: Pampas Meadowlark Leistes defilippii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Oropendolas, orioles, blackbirds. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-09-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 805. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
↑ Lester L. Short. Sympatry of red-breasted meadowlarks in Argentina, and the taxonomy of meadowlarks (Aves, Leistes, Pezites, and Sturnella). „American Museum novitates”. 2349, s. 1–30, 1968. (ang.).
↑ Leistes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-18] (ang.).
↑ defilippii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-18] (ang.).
↑ ^a ^b Species factsheet: Leistes defilippii, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).
↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-09-08] .

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].

[itis-1] Sturnella defilippii, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2022-09-19] (ang.).

[AviBase-2] Denis Lepage: Pampas Meadowlark Leistes defilippii (Bonaparte, CLJL 1850). Avibase. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).

[iucn-3] Leistes defilippii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mc-4] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 406, 1999.

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Icteridae Vigors, 1825 – kacykowate – New World Blackbirds (wersja: 2021-05-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-09-19].

[oryg-6] William Bonaparte: Conspectus generum avium. Lugduni Batavorum, Apud E.J. Brill, 1850, s. 429. [dostęp 2022-09-18]. (łac.).

[botw-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Rosendo Fraga: Pampas Meadowlark Leistes defilippii, version 1.0. [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Oropendolas, orioles, blackbirds. IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-09-10]. (ang.).

[HBW_16-9] Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 805. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

[short-10] Lester L. Short. Sympatry of red-breasted meadowlarks in Argentina, and the taxonomy of meadowlarks (Aves, Leistes, Pezites, and Sturnella). „American Museum novitates”. 2349, s. 1–30, 1968. (ang.).

[11] Leistes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-18] (ang.).

[12] defilippii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-09-18] (ang.).

[birdlife-13] Species factsheet: Leistes defilippii, Data table and detailed info. BirdLife International, 2022. [dostęp 2022-09-18]. (ang.).

[hbwcheck6-14] HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 6 [online], grudzień 2021 [dostęp 2022-09-08] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]