Wojciech Iwulski
 Wojciech Iwulski podczas pracy | |
| Data i miejsce urodzenia |
27 stycznia 1915 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 grudnia 1990 |
| Zawód, zajęcie |
fotograf |
| Odznaczenia | |
   
| |
Wojciech Iwulski (ur. 27 stycznia 1915 w Bełżcu, zm. 2 grudnia 1990 w Braniewie) – polski fotograf, uczestnik kampanii wrześniowej 1939, członek wywiadu Armii Krajowej oraz działacz społeczny. Autor zdjęć przedwojennego i okupacyjnego Bełżca oraz powojennych zdjęć zniszczonego Braniewa. Dokumentował zbrodnie UPA[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Przed wybuchem II wojny światowej mieszkał i uczył się rodzinnym Bełżcu. Następnie pracował w Warszawie, gdzie ukończył kurs fotograficzny. W 1938 r. rozpoczął służbę zasadniczą w 40 pułku piechoty Dzieci Lwowskich we Lwowie. Podczas kampanii wrześniowej 1939 z pułkiem wziął udział w obronie Warszawy, jako żołnierz 4 kompanii w II batalionie. Podczas zaciętych walk został ranny. Po kapitulacji Warszawy trafił do niemieckiego szpitala jenieckiego, skąd został zwolniony 30 października 1939 r. Powrócił do rodzinnego Bełżca, gdzie rozpoczął pracę jako kelner w bufecie na stacji kolejowej. Tam nawiązał z nim współpracę Związek Walki Zbrojnej. W 1940 na rozkaz organizacji podziemnej rozpoczął nową pracę w utworzonym przez siebie zakładzie fotograficznym. Wiosną 1941 r. został zaprzysiężony i przyjęty w szeregi Związku Walki Zbrojnej pod pseudonimem „Kazik”. Na polecenie AK i z jej pomocą otworzył vis-à-vis stacji w Bełżcu zakład fotograficzny. Oddał cenne usługi organizacji wykonując zdjęcia i dostarczając kopie zdjęć przynoszonych przez niemieckich żołnierzy do wywołania w zakładzie. W październiku 1941 r. Wojciech Iwulski został aresztowany przez SS-manów z obsługi organizowanego od niedawna w Bełżcu obozu koncentracyjnego z zarzutem podejrzenia współpracy z podziemiem. Początkowo przez dwa tygodnie przebywał w tym obozie, następnie został przekazany do placówki gestapo w Tomaszowie Lubelskim, gdzie był przesłuchiwany i torturowany. Organizacja uwolniła go z aresztu pod koniec listopada 1941 r. dzięki przekupieniu szefa miejscowej placówki gestapo. Po uwolnieniu kontynuował pracę dla Armii Krajowej, m.in. dokumentując zbrodnie UPA, w tym m.in. mord podczas napadu na pociąg osobowy na trasie Bełżec-Rawa Ruska (dokumentację przekazał dalej cichociemnemu por. Tadeuszowi Żelechowskiemu)[2][3] oraz podobną zbrodnię ukraińskich oprawców na rodzinie we wsi Szalenik[4].
Po wyzwoleniu Bełżca jeszcze w 1945 r. wyjechał na ziemie odzyskane do Braniewa, gdzie założył pierwszy zakład fotograficzny. Jednocześnie tworzył dokumentację fotograficzną zniszczonego miasta. Był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (1946-1948), z której został wydalony za przynależność do „byłej AK”, a następnie był represjonowany przez Urząd Bezpieczeństwa. Od 1952 r. członek Stronnictwa Demokratycznego. Był też wieloletnim radnym Powiatowej Rady Narodowej oraz członkiem Frontu Jedności Narodu. Od 1962 r. został członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Działał też w Polskim Związku Filatelistycznym oraz był piłkarzem i działaczem klubu sportowego Zatoka Braniewo. Od 1965 r. był też członkiem Cechu Rzemiosł Różnych w Braniewie.
W 1941 ożenił się z Anną Pępiak[4], miał pięcioro dzieci. W 1981 roku przeszedł na emeryturę. Zakład fotograficzny przekazał najmłodszemu synowi Jackowi, który kontynuuje tradycję rodzinną, prowadząc zakład fotograficzny, jest też autorem wielu opracowań i wystaw fotograficznych.
Wojciech Iwulski zmarł 2 grudnia 1990 roku, został pochowany w Braniewie, na cmentarzu przy ul. Morskiej.
21 października 2020 roku został mu nadany tytuł Honorowego Obywatela Miasta Braniewa oraz została odsłonięta przy ul. Kościuszki, przy zakładzie fotograficznym prowadzonym przez syna, tablica upamiętniająca Wojciecha Iwulskiego[5].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (14.01.1981)
- Srebrny Krzyż Zasługi (26.06.1969)
- Srebrna Odznaka Zasłużony dla Warmii i Mazur (27.03.1965)
- Odznaka „Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu”
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
- Odznaka „Zasłużony Działacz Rzemiosła”
Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]
Spotkanie Jana Karskiego z Wojciechem Iwulskim na stacji w Beżcu zostało opisane w książce Waldemara Piaseckiego Jan Karski. Jedno życie, tom II „Inferno” (Rozdział XXXIV Nad granicą)[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Małgorzata Mazur. Wojenne fotografie Bełżca Wojciecha Iwulskiego. „Tygodnik Zamojski”. 2014, 15 lipca 2014. Wydawnictwo Zamojskie sp. z o.o.. ISSN 0138-0729. [dostęp 2019-11-26]. (pol.).
- ↑ Nieznany Tomaszów Lub Bełżec i okolice - zdjęcia Wojciecha Iwulskiego „Tygodnik Zamojski”. Zamość, Biłgoraj, Tomaszów [online], www.tygodnikzamojski.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
- ↑ Autentyczne zdjęcia z rzezi wołyńskiej mogą trafić do filmu Wojciecha Smarzowskiego. „Dziennik Wschodni” [online], www.dziennikwschodni.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
- ↑ a b Unikatowe zdjęcia odnalezione po latach, onet.pl. [dostęp 2017-06-17].
- ↑ Inf prasowa UM w Braniewie, Żołnierz AK i powojenny fotograf honorowym obywatelem [online], Portal Braniewo, 21 października 2020 [dostęp 2020-10-24] (pol.).
- ↑ Waldemar Piasecki, Jan Karski. Jedno życie. Tom II. Inferno, Insignis, 31 lipca 2017, ISBN 978-83-65743-38-1 [dostęp 2020-10-24] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Honorowi obywatele Braniewa
- Ludzie urodzeni w Bełżcu
- Odznaczeni Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Warmii i Mazur”
- Odznaczeni odznaką „Zasłużony Działacz Frontu Jedności Narodu”
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa)
- Polscy fotografowie
- Obrońcy Warszawy (1939)
- Urodzeni w 1915
- Zmarli w 1990
- Żołnierze Armii Krajowej
- Pochowani na cmentarzu przy ulicy Morskiej w Braniewie