Wojskowy Instytut Geograficzny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojskowy Instytut Geograficzny
Ilustracja
Siedziba Wojskowego Instytutu Geograficznego przy Al. Jerozolimskich 97 w Warszawie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Data utworzenia

1919

Data likwidacji

1949

Adres
Al. Jerozolimskie 97
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Wojskowy Instytut Geograficzny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wojskowy Instytut Geograficzny”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wojskowy Instytut Geograficzny”
Ziemia52°13′35,328″N 20°59′53,333″E/52,226480 20,998148
Multimedia w Wikimedia Commons

Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) – polska wojskowa instytucja geograficzna działająca w latach 1919–1949.

Mapa Mierzęcic i okolic sporządzona w 1933 przez WIG na podstawie rosyjskiego zdjęcia topograficznego z 1881
Redakcyjna wersja mapy Kielce − przydział Władysław Deszczka, 10 grudnia 1934

Dzieje Instytutu[edytuj | edytuj kod]

Przykładowa mapa topograficzna w skali 1:100.000 wydawana przez WIG

Odzyskanie niepodległości przez Polskę postawiło wyzwanie przygotowania aktualnych map dla nowego państwa. Po zaborcach pozostało bowiem 9 układów triangulacyjnych z 8 różnymi punktami odniesienia. Pierwszymi instytucjami topograficznymi był Oddział Geograficzny w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego oraz sekcja topograficzna w Departamencie Technicznym Ministerstwa Spraw Wojskowych.

Ujednoliceniem działań miał się zająć powołany w 1919 Wojskowy Instytut Geograficzny (początkowo pod nazwą Instytut Wojskowo-Geograficzny) z siedzibą w Warszawie. Rozpoczął on swoją działalność od standaryzacji i aktualizacji map zaborczych (pruskich, rosyjskich i austro-węgierskich). Mapy te, wydawane w różnych skalach, służyły za podstawę map w skali 1:100 000[1]. Do 1926 wydano w ten sposób mapy pokrywające 40% kraju.

Od 1927 WIG przystąpił do sporządzania jednolitej sieci triangulacyjnej i wykonywania własnych oryginalnych arkuszy w skali 1:100 000, znanych jako typ drugi. Wydawane one były w manierze dwubarwnej (elementy topograficzne czarne, warstwice brązowe), w niektórych przypadkach poprzez nadruk dodawano dwa inne kolory. Od 1929 zaczął zaś ukazywać się tzw. typ trzeci - mapy wydawane były w wersji dwu- i czterobarwnej. W 1931 przystąpiono do publikacji mapy taktycznej w wersji czterobarwnej, znanej jako typ normalny. Do 1939 udało się wydać wszystkie arkusze (było ich łącznie 482), choć duża część Kresów Wschodnich nie doczekała się najnowszej wersji mapy. Polskie mapy topograficzne wydawane przez WIG były bardzo cenione w całej Europie i w podstawowych skalach kopiowane, zarówno przez Niemców, jak i aliantów. Obecnie są one bardzo wartościowym dokumentem dla historyków.

Instytut wydawał wspólnie z sekcją Geograficzną Towarzystwa Wiedzy Wojskowej kwartalnik „Wiadomości Służby Geograficznej”, który ukazywał się w latach 1927−1939.

W latach 1933−1934 przy Alejach Jerozolimskich 97 wzniesiono siedzibę WIG zaprojektowaną przez Antoniego Dygata[2].

Po wybuchu kampanii wrześniowej Instytut ewakuował się poprzez Lwów do Francji, gdzie został reaktywowany, a po jej upadku do Wielkiej Brytanii. Początkowo mieścił się w Londynie, a następnie przeniesiony został do Edynburga, w Szkocji, gdzie istniał do 1946. Oficerowie WIG-u sporządzali mapy dla wojska polskiego walczącego na Zachodzie oraz dla wywiadu brytyjskiego (mapy miast polskich). Część z nich, wzięta do niewoli po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939, została zamordowana w Katyniu, a część trafiła do ludowego Wojska Polskiego.

Do tej pory nie została wyjaśniona rola kilku pracowników Instytutu, którzy po klęsce wrześniowej powrócili do okupowanej przez Niemców Polski i podjęli pracę dla okupanta. Prawdopodobne jest, że kilka osób podjęło współpracę z Niemcami, faktem jednak jest, że wśród polskich pracowników, mimo ścisłego dozoru, istniała komórka ruchu oporu, uczestnicy której wprowadzali celowe błędy do opracowywanych bieżąco map, oraz przemycali mapy na zewnątrz.

Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 141/0rg. oddział topograficzny Sztabu Głównego Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego został rozformowany. W jego miejsce utworzono Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG) – (etat nr 29/1) o składzie osobowym 332 ludzi. Podlegał szefowi Sztabu Głównego.

W takim składzie funkcjonował do 1949, kiedy na fali czystek stalinowskich aresztowano większość przedwojennych oficerów i Instytut rozformowano. Na jego miejsce utworzono Oddział IX - Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego oraz Wojskowe Zakłady Kartograficzne.

Struktura w 1919 r.[edytuj | edytuj kod]

  • I Sekcja Geodezyjna
  • II Sekcja Topograficzna
  • III Sekcja Kartograficzna
  • IV Sekcja Techniczna
  • V Sekcja Administracyjna

Korpus oficerów geografów[edytuj | edytuj kod]

Godło topografów i geodetów.png

Oficerowie pełniący służbę w instytucie stanowili korpus oficerów geografów.

Szefowie instytutu
Zastępcy szefa instytutu
Oficerowie geografowie
Obsada personalna i struktura Instytutu w marcu 1939 roku[8][a]:
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Komenda
komendant płk dypl. piech. Tadeusz Zieleniewski
zastępca komendanta ppłk geogr. Jerzy Lewakowski
kierownik Samodzielnego Referatu Ogólno-Mobilizacyjnego ppłk geogr. Tadeusz Antoni Krzanowski
referent kpt. geogr. Piotr Przemysław Zwierzyński
referent kpt. geogr. Leonard Jan Szymkiewicz
referent kpt. geogr. Józef Alfons Filip Woydyno
Wydział Administracyjny
szef Wydziału Administracyjnego mjr int. Tadeusz Sambor
Wydział Triangulacyjny
szef Wydziału Triangulacyjnego ppłk geogr. inż. Wiktor Plesner
kierownik referatu obliczeniowego ppłk geogr. inż. Stanisław Lechner
kierownik referatu technicznego mjr geogr. Józef Borysowski
kierownik grupy triangulacyjnej ppłk geogr. Władysław Stanisław Leśniak
kierownik grupy triangulacyjnej mjr geogr. Jan Okupski
kierownik grupy triangulacyjnej mjr geogr. inż. Paweł Duljan
kierownik grupy triangulacyjnej mjr geogr. Sylweriusz Zagrajski
kierownik grupy triangulacyjnej mjr geogr. Felicjan Karol Serafin
kierownik grupy triangulacyjnej kpt. geogr. inż. Bronisław Dzikiewicz
kierownik grupy triangulacyjnej kpt. geogr. inż. Henryk Kamiński †1940 Charków
kierownik grupy triangulacyjnej kpt. geogr. inż. Jan Teofil Janicki †1940 Katyń
kierownik grupy triangulacyjnej kpt. geogr. inż. Zenon Michał Michalski
kierownik grupy triangulacyjnej kpt. geogr. Mieczysław Tomaszczyk †1940 Charków
Wydział Opisowy
p.o. szefa Wydziału Opisowego ppłk geogr. Adam Pieńkowski
Wydział Topograficzny
szef Wydziału Topograficznego ppłk geogr. Stefan Gąsiewicz
kierownik grupy topograficznej mjr geogr. Stanisław Adamski
Samodzielny Referat Fotogrametryczny
kierownik ppłk geogr. Tadeusz Herfurt
kierownik działu autogrametrii mjr geogr. Zygmunt Paluch †1940 Charków
kierownik działu aerofotograficznego mjr geogr. Adam Lipko
kierownik działu terrofotograficznego mjr geogr. Antoni Rudolf Zawadzki
kierownik działu ewidencji przygotowań i reambulacji mjr geogr. Józef Rössler †1940 Charków
fotogrametra kpt. geogr. Eugeniusz Eljasiński †1940 Charków
fotogrametra kpt. geogr. Stanisław Franciszek Wojciech Dąbrowski †1940 Charków
fotogrametra kpt. geogr. Stanisław IV Szulc
fotogrametra kpt. geogr. Witold Antoni Żarski †1940 Charków
fotogrametra kpt. geogr. Romuald Soroko
fotogrametra kpt. kontr. geogr. Michał Rusjaszwili
oficer przydzielony por. geogr. Julian Ostapski
praktykant kpt. geogr. Stefan Fus
praktykant kpt. geogr. Bronisław Max
Wydział Kartograficzny
szef Wydziału Kartograficznego mjr geogr. Wiktor Brunon Brenneisen
kierownik referatu map taktycznych mjr geogr. Józef Edmund Stankiewicz
kierownik referatu przygotowań mjr geogr. Franciszek Biernacki
Składnica Map
kierownik mjr geogr. Kamil Tadeusz Strażyc
referent mjr geogr. Adam Bronisław Skoczycki
referent kpt. geogr. Józef Jan Scheffer
Oficerska Szkoła Topograficzna WIG
komendant ppłk geogr. Mieczysław Szumański
Żołnierze Instytutu – ofiary zbrodni katyńskiej
Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[10]
 Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).
Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Adamski Stanisław major żołnierz zawodowy Katyń
Czeremski Stanisław[11] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Drozdowski Romuald kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Dworakowski Kazimierz[12] podporucznik rezerwy historyk WIG Katyń
Dwornik Kazimierz[13] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Dymitrów Narcyz Piotr[14] major żołnierz zawodowy Katyń
Gosiewski Zygmunt Jan[15] kapitan żołnierz zawodowy, topograf Katyń
Janicki Jan Teofil kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Krzanowski Walerian podporucznik rezerwy urzędnik Wolne Miasto Gdańsk Katyń
Lewakowski Jerzy podpułkownik żołnierz zawodowy Katyń
Leytner Kazimierz[16] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Moszkowicz Jan[17] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Myśliwski Hieronim[18] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Okupski Jan major żołnierz zawodowy Katyń
Perzyński Józef[19] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Rajewski Teodor[20] porucznik żołnierz zawodowy Katyń
Sarnowski Stefan[21] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Siemek Władysław[22] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Skoczycki Adam[23] major żołnierz zawodowy Katyń
Skrzywan Jerzy[24] major żołnierz zawodowy Katyń
Szkup Kazimierz[25] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Trzaskowski Witold[26] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Trzebiński Tadeusz[27] podporucznik rezerwy historyk, mgr Katyń
Werner Jan Marian[28] kapitan żołnierz zawodowy Katyń
Wołągiewicz Antoni podporucznik rezerwy WIG Katyń
Biały Tadeusz Janusz[29] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Bobrowicz Longin[30] kapitan inż. żołnierz zawodowy Charków
Dąbrowski Stanisław[31] kapitan żołnierz zawodowy (e) Charków
Dobek Klaus Werner[32] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Eljasiński Eugeniusz[33] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Gąsiorowski Zygmunt[34] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Głuchowski Tadeusz porucznik rezerwy WIG Charków
Gostyński Stefan[35] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Jakubiszyn Dominik podporucznik rezerwy geodeta Urząd Ziemski w Wilnie Charków
Jakubowski Olgierd[36] kapitan żołnierz zawodowy (e) Charków
Jóźwicki Jan Tadeusz[37] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Kamiński Henryk[38] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Kamiński Józef Jerzy[39] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Kamiński Stanisław podporucznik rezerwy mierniczy Charków
Kapuściński Ludwik[40] podporucznik żołnierz zawodowy Charków
Katral Włodzimierz[41] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Kenner Edward Mikołaj podporucznik rezerwy nauczyciel Charków
Kerth Henryk Wiktor[42] kapitan żołnierz zawodowy inżynier geodeta Charków
Krzanowski Tadeusz[43] podpułkownik żołnierz zawodowy (e) Charków
Kwiecień Leon porucznik rezerwy inżynier geodeta Charków
Lasota Władysław podporucznik rezerwy mierniczy Charków
Leśniak Władysław podpułkownik żołnierz zawodowy Charków
Lis Józef[44] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Łaski Wacław[45] kapitan żołnierz zawodowy (e) Charków
Łyżwa Stefan Marian podporucznik rezerwy mierniczy pracował w Sarnach Charków
Maciejski Leon[46] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Mentrak Bolesław[47] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Mikucki Władysław porucznik rezerwy mierniczy pracował we Włodzimierzu Woł. Charków
Niedek Franciszek kapitan rezerwy inżynier geodeta Charków
Ostabski Julian porucznik rezerwy Charków
Paluch Zygmunt[48] major żołnierz zawodowy Charków
Potera Władysław[49] porucznik inżynier żołnierz zawodowy Charków
Rössler Józef[50] major żołnierz zawodowy Charków
Ryś Wacław[51] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Sikora Bronisław[52] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Sobieszczuk Jan[53] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Szewczyk Ignacy podporucznik rezerwy mierniczy pracował w Siedlcach Charków
Sztorc Tadeusz Antoni[54] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Tomaszczyk Mieczysław[55] kapitan żołnierz zawodowy Charków
Turek Czesław[56] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Woźniak Lucjusz[57] major w st. sp. urzędnik GUS w Warszawie (e) Charków
Zagrzejewski Marian porucznik rezerwy inżynier geodeta pracował w Piotrkowie Trybunalskim Charków
Zarzycki Mieczysław[58] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Zieliński Feliks porucznik rezerwy mierniczy Zarząd Miejski Bydgoszcz Charków
Żarski Witold Antoni[59] kapitan żołnierz zawodowy (e) Charków
Żelazowski Franciszek[60] porucznik żołnierz zawodowy Charków
Żukowski Ryszard[61] kapitan żołnierz zawodowy Charków

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[9].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Skale map wydawanych przez WIG. [w:] Zecernia. Składnica tekstów wszelakich [on-line]. [dostęp 2011-11-16].
  2. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 971. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ „Dziennik Personalny” (R. I, nr 4), Warszawa: MSWojsk., 7 lutego 1920, s. 52.
  4. ↑ WIG. pism.co.uk/. s. 206. [dostęp 2018-04-29].
  5. ↑ Szefowie WIG. zecernia.com. [dostęp 2018-04-29].
  6. ↑ Wojna obronna 1939 r. III. geoforum.pl. [dostęp 2018-04-29].
  7. ↑ Rybarski Piotr Aleksander (1879–1959). Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2021-01-12]..
  8. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 495-498.
  9. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  10. ↑ Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  11. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 550.
  12. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 725.
  13. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 730.
  14. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 740.
  15. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 1042.
  16. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2043.
  17. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2451.
  18. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2486.
  19. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 2795.
  20. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3067.
  21. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3264.
  22. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3315.
  23. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3355.
  24. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3379.
  25. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3643.
  26. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3866.
  27. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 3867.
  28. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4007.
  29. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4567.
  30. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4614.
  31. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4928.
  32. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 4956.
  33. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5037.
  34. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5170.
  35. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5257.
  36. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5471.
  37. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5577.
  38. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5632.
  39. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5635.
  40. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5653.
  41. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5696.
  42. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5716.
  43. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 5997.
  44. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6199.
  45. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6244.
  46. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6294.
  47. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6432.
  48. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6754.
  49. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 6962.
  50. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7119.
  51. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7157.
  52. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7264.
  53. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7355.
  54. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7606.
  55. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 7729.
  56. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14060.
  57. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14305.
  58. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14408.
  59. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14480.
  60. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14486.
  61. ↑ Księgi Cmentarne – wpis 14502.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bogusław Krassowski: Polska kartografia wojskowa (1919-45). Warszawa: 1974.
  • Bogusław Krassowski, Małgorzata Tomaszewska: Mapy topograficzne ziem polskich: 1971-1945. T. 1: Polskie mapy topograficzne wydane w latach 1918-1945. Warszawa: 1979.
  • Dzieje polskiej kartografii wojskowej i myśli strategicznej. W: materiały z konferencji Białystok, 5 i 6 maja 1980 r.. Bogusław Krassowski, Jadwiga Madej (opr.). Warszawa: 1982.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Eugeniusz Sobczyński: Historia Służby Geograficznej i Topograficznej Wojska Polskiego. Warszawa: 2000.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojskowy_Instytut_Geograficzny&oldid=70004039”