Wolf Wiener
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
zamordowany w hitlerowskim obozie koncentracyjnym |
| Zawód, zajęcie |
dziennikarz żydowski w Łodzi |
Wolf Wiener (Zeew) (ur. 13 maja 1893 w Łodzi, zm. w 1942 w obozie zagłady Chełmno nad Nerem) – dziennikarz i pisarz, łódzki działacz oświatowy pochodzenia żydowskiego, działacz syjonistyczny.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z pobożnej rodziny żydowskiej. Uczył się w chederze, później w gimnazjum.
Był współzałożycielem żydowskiego „Domu Ludowego” („Bejt Haam”), który prowadził do września 1939 r. Kierował siecią szkół syjonistycznych „Tarbut” z językiem wykładowym hebrajskim. Działał w łódzkim związku oświatowym „Szul Kult” i „Hechaluc” (pionier, osadnik), organizacji syjonistycznej dla młodzieży żydowskiej powyżej 18 lat. Wraz z dyrektorem szkoły „Jabne”[1] Jehudą Chuwenem prowadził w języku hebrajskim kursy nauczania historii Żydów.
Pisał utwory poetyckie w języku hebrajskim i jidysz, i publikował je w warszawskim czasopiśmie syjonistycznym „Wajs Bloj”. Do łódzkich dzienników „Lodzer Tageblat” i „Fołksblat” pisał eseje i artykuły na tematy aktualne. W latach 1918–1922 był korespondentem warszawskiego czasopisma „Befrajung” oraz łódzkiego „Fołk un Łand”. Wydał trzy książki na temat historii Żydów.
Już we wczesnej młodości czynnie uczestniczył w ruchu syjonistycznym w łódzkiej filii „Cejirej Syjon”. Był sekretarzem, a potem wiceprzewodniczącym łódzkiego oddziału syjonistycznej partii pracy „Hitachdut”[2].
W 1937 r. mieszkał przy ul. R. Traugutta 14[3].
Jako wiceprzewodniczący zarządu „Hitachdut”, został 25 września 1939 r. aresztowany przez gestapo, 27 października 1939 r. przetransportowany do obozu przejściowego w więzieniu w Rawiczu, skąd wrócił do Łodzi. Osadzony został w getcie[4].
Zginął w 1942 r. w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Od nazwy miasteczka, w którym po zburzeniu Jerozolimy powstała z inicjatywy Jochanana Ben Zakaja słynna uczelnia i synagoga. W Łodzi szkoła mieściła się przy ul. Cegielnianej (obecnie ul. Stefana Jaracza) 75.
- ↑ Założonej w 1929 r. w Palestynie przez pisarza i robotnika Aharona Dawida Gordona. Hitachdut i Gordonia miały swych zwolenników wśród inteligencji żydowskiej (Gordonia).
- ↑ Księga adresowa miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego (…). Rocznik 1937-1939, Zarząd Miejski w Łodzi, Łódź 1937 (?), strona 458 Dział II Wykaz mieszkańców m. Łodzi.
- ↑ Po napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę, zaczynającej II wojnę światową i zajęciu Łodzi 8 września 1939 r., hitlerowcy w najbiedniejszej dzielnicy Łodzi – Bałuty dla ponad 200 tys. Żydów z Łodzi i wielu innych miast Polski i Europy zorganizowali 8 lutego 1940 r. i szczelnie odizolowali od miasta 30 kwietnia 1940 getto, które było ogromnym obozem przymusowej pracy, ale i eksterminacji. Julian Baranowski Łódzkie getto 1940–1944 Vademecum, Archiwum Państwowe w Łodzi, Studio Bilbo Łódź 1999, ISBN 83-904646-8-3.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Szukalak, Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych seria II tom 3 od A do Z, Łódź: Oficyna Bibliofilów Łódź, 2012, s. 120, ISBN 978-83-61743-56-9, OCLC 823617032..
- Eksterminacja inteligencji Łodzi i okręgu łódzkiego 1939–1940, pod redakcją Antoniego Galińskiego OKBZPNP-IPN, Łódź 1992, s. 120.
- Ośrodek zagłady Żydów w Chełmnie nad Nerem w świetle najnowszych badań. Materiały z sesji naukowej 6–7 września 2004, Muzeum Okręgowe w Koninie, 2004.