Przejdź do zawartości

Wolica Pierwsza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wolica Pierwsza
wieś
Ilustracja
Szkoła
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

janowski

Gmina

Modliborzyce

Liczba ludności (2021)

710[2][3]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

23-310[4]

Tablice rejestracyjne

LJA

SIMC

0799925[5]

Położenie na mapie gminy Modliborzyce
Mapa konturowa gminy Modliborzyce, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wolica Pierwsza”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wolica Pierwsza”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wolica Pierwsza”
Położenie na mapie powiatu janowskiego
Mapa konturowa powiatu janowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Wolica Pierwsza”
Ziemia50°45′52″N 22°22′12″E/50,764444 22,370000[1]

Wolica Pierwsza – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie janowskim, w gminie Modliborzyce[5][6].

Krótki opis

[edytuj | edytuj kod]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 760 mieszkańców[7] i była trzecią co do wielkości miejscowością gminy Modliborzyce. Miejscowa ludność wyznania katolickiego przynależy do Parafii św. Stanisława w Modliborzycach[8]. Główne obiekty użyteczności publicznej znajdujące się w miejscowości to:

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wskazuje pochodzenie wsi na koniec XIV i początek XV wieku. Powstała w okresie kolonizacji na prawie niemieckim, a jej etymologia wiąże się z tzw. wolnizną. Były to wolne lata – określona liczba lat, w czasie których nowi osadnicy byli zwolnieni od opłat i czynszów na rzecz pana. Ułatwiała zagospodarowanie nowych terenów. Wolniznę przyznawano chłopom osadnikom w momencie osiedlenia się we wsi nowo lokowanej[14]. Ziemię pustą – pisze K. Myśliński – oddaną osadnikom z uwolnieniem ich na pewną liczbę lat od wszelkich służb, powinności i czynszów dla dziedzica, nazywano wolą. Od nazwy dóbr, w których wola została założona, otrzymała właściwą swą nazwę w formie przymiotnikowej[14].

Takie Wole i Wólki zaczęły powstawać w XIII wieku, ale najwięcej założono ich w XIV wieku. W dokumentach spotyka się pod koniec roku 1254 po raz pierwszy nazwę Wola. W królestwie Kongresowym istniało 301 wsi o nazwą Wola, 257 z nazwą Wólka, 30 z nazwa Wolica, oprócz tego były Wolnice, Wólczyna, Wolna, Woleń[15]. W archiwum parafialnym w Modliborzycach istnieją źródła pisane z XVII wieku, w których oprócz nazw Wola, Słupia wymieniana jest Wolica jako wchodząca w skład parafii w Modliborzycach[16].

Ciekawa jest legenda nazwy wsi krążąca wśród jej mieszkańców. Uważają oni, że powstała z połączenia dwóch wyrazów: woły i lejce. To drugie słowo gwarowo wymawiano "lice". Zgodnie z legendą chłopi w tej okolicy wcześniej niż gdziekolwiek wprowadzili do zaprzęgu lejce. Od tej pory nie był potrzebny człowiek prowadzący woły podczas pracy w polu, bowiem zastępowały go lejce. Wynalazek ten przypisują mieszkańcy swoim praprzodkom[17].

Położenie i ukształtowanie

[edytuj | edytuj kod]

Wolica położona jest na Roztoczu Zachodnim. Leży na wierzchowinie biegnącej wzdłuż biegu rzeki Sanny, równolegle do szosy wspinającej się w górę w kierunku Wierzchowisk. O okolicy tej pisze Chlebowski[18]: Leżą tu gospodarstwa Wolicy I wzdłuż drogi biegnącej dolina Sanny oraz gospodarstwa Wolicy II rozłożone na wierzchowinie nad Sanną. Wzniesienia nad Sanną w większości są użytkowane jako pastwiska. Część mieszkańcy przeznaczyli i przeznaczają na grunty orne[19]. Obszar łąk między Wolicą Pierwszą i Wolicą drugą, przez który przepływa rzeka Sanna określany jest jako Błonie[17]. Na roztoczu Zachodnim przeważa na powierzchni less. Bardzo rzadko ukazują się spod niego skały trzeciorzędowe i kredowe. Less pokrywa najwyższe szczyty wyżyny od 550–1131 m n.p.m. Poniżej 550 stóp zmyły go zalewy późniejsze, które obnażyły jego wapienne podłoże. Zdaniem geografów, w okresie lodowców, kiedy nieomal całe stoki północne Karpat były dnem Morza Północnego, wyłaniała się zeń lessowa wyżyna niby wyspa. Największa z tych wysp ciągnie się od Modliborzyc i wierzchowisk na zachodzie do Tomaszowa i Huczwy na wschodzie[20][17]. Na tym obszarze leży Wolica. Posiada pokłady wapnia i opoki-kamienia. Teren Wolicy nie przekracza wysokości 300 m n.p.m. Obszar, po którym płynie Sanna, pokryty jest glebami lessowymi. Występują tu również gleby ciężkie i iły silnie nawodnione i przewarstwione pyłami z domieszką substancji organicznych oraz piasku. Pod względem rolniczym należą do gleb średnich. Obszar ten charakteryzuje się ciepłym latem (temp. średnia w lipcu wynosi od +16 do +18 °C, temp. średnia w styczniu wynosi -4 °C) i wysoką roczną temperaturą wynoszącą około +8 °C. Opady w rejonach tych są stosunkowo wysokie. Wynoszą około 600-650 mm. Liczba dni z mrozem wynosi 55. Czas trwania pokrywy śnieżnej około 50 dni, a czas trwania wegetacji 210 dni.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy raz Wolica była wzmiankowana w roku 1412, kiedy to Jan Dłuto nadał kościołowi w Słupiu 7 łanów pola. Wieś nosiła początkowo nazwy: Wola Dłutowska, Lasocina, Słupska i Goworkowska. Nazwa Wolica utrwaliła się w XVI w. Na przestrzeni XV i XVI w. miejscowość często zmieniała właścicieli, byli nimi Dłutowie, Lasotowie, Łopienniccy. W I połowie XVI w. istniał dwór i młyn. Pod koniec XVI w. właścicielami wsi zostali bracia Stoińscy. W połowie XVII w. właścicielami Wolicy byli: Wioteski, Gorajski, Stoiński i Zielińska, a na początku XVIII w. Zamojscy. W II połowie XVIII w. w miejscowości była kaplica dworska. W XIX w. kolejnymi właścicielami wsi byli: Łaziński, Wybranowski, Kurzątkowski, Moczulski, a od 1861 r. Ignacy Solman. W 1863 r. sformował on własny oddział powstańczy, który szybko został rozbity. Ukrywającego się Solmana zabili Kozacy. W 1905 r. na rozparcelowanych gruntach folwarków Wolica i Helenów powstała Kolonia Wolica. Według spisu powszechnego z 1921 r. Wolica liczyła 95 domów i 629 mieszkańców. W 1920 r. powstała szkoła powszechna, w 1927 r. straż pożarna, w 1929 r. Koło Młodzieży Polskiej, a rok później koło Związku Strzeleckiego.

Podczas II wojny światowej spłonęło 29 budynków. W 1942 r. Niemcy rozstrzelali Żydów wolickich. W egzekucji 7 lipca 1943 r. śmierć poniosło 12 osób. Wolica stanowiła ośrodek silnego ruchu partyzanckiego, działały tutaj oddziały BCh, AK i NSZ. W latach 1955–1960 Wolica była siedzibą gromady.

Ochotnicza Straż Pożarna w Wolicy Pierwszej

[edytuj | edytuj kod]
Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej w Wolicy Pierwszej. Współrzędne geograficzne budynku: 50°45′47,6″N 22°22′11,6″E/50,763222 22,369889

Stowarzyszenie OSP w Wolicy Pierwszej zostało założone w 1927[21] r. Dokonano tego na zebraniu wiejskim mieszkańców wsi w domu Jana Lenarta w Wolicy Pierwszej. Następnie rozpoczęto werbowanie członków, których początkowo było 24. Do pierwszego zarządu weszli: Paweł Łukasik (prezes), Adam Zarzycki (naczelnik), Ludwik Ciołek (skarbnik), Szczepan Duda (sekretarz). W roku 1928 wójt Gminy Modliborzyce zakupił umundurowanie dla druhów, dwa lata później zakupiono sikawkę ręczną i beczkowóz. W roku 1932 Wolica Pierwsza zajęła I miejsce w zawodach powiatowych w Kraśniku. Trzy lata później, tj. w 1935 r. przystąpiono do budowy remizy drewnianej. Budowa trwała dwa lata i w 1937 r. oddano budynek do użytku. Niestety na skutek wybuchu II Wojny światowej we wrześniu 1939 r. ustała działalności OSP w Wolicy Pierwszej. Po wojnie powołano nowy zarząd i ponownie OSP podjęła swoją służbę.

W roku 1967 w wyniku konkursu ogłoszonego przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie pt. "Zmieniamy Oblicze Lubelskiej Wsi" Wolica Pierwsza otrzymała drugą nagrodę w wysokości 150 tys. zł. Nagrodę tę przekazano OSP z przeznaczeniem na budowę nowej remizy. Dokonano też zakupu działki od Edwarda Gąsiorowskiego. Kierownikiem budowy był murarz Józef Golec. W roku 1974 była uroczystość przekazania kluczy i otwarcia nowej remizy. W roku 1977 jednostka OSP otrzymała sztandar. W czasie budowy remizy prezesem był Józef Lenart, a naczelnikiem Edward Bolibrzuch. W latach 1980–2000 jednostka OSP brała udział w wielu akcjach przeciwpożarowych, likwidowaniu miejscowych zagrożeń, uczestniczyła w wielu uroczystościach i organizowała także liczne festyny Ludowe. Po roku 2000 prowadzone zostały na szeroką skalę prace remontowo-budowlane przy budynku OSP, między innymi: remonty sal, ułożenie kostki, wymiana okien i wykonanie elewacji budynku.

Filia Gminnej Biblioteki

[edytuj | edytuj kod]
Filia Gminnej Biblioteki w Wolicy Pierwszej

Filia Biblioteczna w Wolicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Modliborzycach została powołana do istnienia w maju 1967 roku. Powstała głównie z inicjatywy Dyrektora Powiatowej Biblioteki Publicznej w Janowie Lubelskim – Zbigniewa Siedlaczka oraz ówczesnego Kierownik Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej – Bolesława Drzazgi. Pierwszą bibliotekarką prowadzącą Filię przez 25 lat była Kazimiera Piech. Natomiast od 1992 r. do chwili obecnej Biblioteką kieruje Jadwiga Piech[22][23]. Placówka posiada około 5 tysięcy woluminów. Od roku 2004 siedziba filii znajduje się w budynku Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolicy Pierwszej[24]. 12 czerwca 2006 biblioteka obchodziła jubileusz 40-lecia istnienia.

Znane osoby

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 150514
  2. Wieś Wolica Pierwsza w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-13], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-13].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1489 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  8. Strona internetowa Diecezji Sandomierskiej. diecezjasandomierska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-15)]..
  9. Kościoły i kaplice na terenie parafii pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Modliborzycach HTML
  10. 80-lecie OSP w Wolicy pierwszej
  11. Publiczna Szkoła w Wolicy Pierwszej w Katalogu szkół w serwisie eszkola.pl
  12. Lista placówek oświatowych podległych Starostwu Powiatowemu w Janowie Lubelskim [1]
  13. Gminna biblioteka Publiczna w Modliborzycach – Historia biblioteki HTML
  14. a b Myśliński K.: W monarchii Jagiellońskiej [w:] Dzieje Lubelszczyzny pod red. T. Mencla, tom I, Warszawa 1974, str. 197.
  15. Gloger Z.: Encyklopedia Staropolska, Warszawa 1974, str. 463.
  16. Archiwum Parafialne w Modliborzycach, wizytacje.
  17. a b c Olszówka Lucyna: Warunki egzystencji ludności wsi Wolica w latach 1939-1944, Praca magisterska napisana w Zakładzie Historii Najnowszej UMCS pod kierunkiem dr. J. Marszałka, Lublin 1977.
  18. Chlebowski B.: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, tom VII, Warszawa 1889, str. 567.
  19. Urząd Gminy Modliborzyce, Dokumentacja techniczna opracowana przez Biuro Projektów Melioracji w Lublinie 1996.
  20. Izdebski K., Grądziel T.: Roztocze, Warszawa 1971, str. 13.
  21. Zenon Baranowski Rys Historyczny miejscowości powiatu janowskiego.
  22. Dostrzegacz Biblioteczny nr 2(46)30.06.2007 .PDF
  23. Synowa poprzedniej bibliotekarki (Kazimiery Piech)
  24. Strona internetowa. gbpmodliborzyce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-09)]. Gminnej Biblioteki Publicznej w Modliborzycach.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Olszówka L.: Warunki egzystencji wsi Wolica w latach 1939-1944, Praca Magisterska, Lublin 1977, str. 5, 10, 11-12, 20, 25, 66, 100, 105, 113.
  • Grudzień M.: Modliborzyce (osada i gmina) w latach 1944-1954, Praca Magisterska, Lublin 1996, 8-9.
  • Bazylak J. (Baz), Zarys historii parafii Modliborzyce, Praca Magisterska, Janów Lubelski 1964, str. 23.
  • Kuraś S.: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa 1983, str. 267.
  • Górny B. (Gór): Monografia powiatu janowskiego, Janów Lubelski 1934, str. 53.
  • Inglot S. (red.): Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, str. 82.
  • Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV, Województwo lubelskie, Warszawa 1924, str. 38.
  • Województwo lubelskie w 15 tomach Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich 1880-1904, oprać. W. Sakławski, Lublin 1974, str. 467
  • Wojciechowski S.: Szczygieł R., Sochacka A.: Osady zaginione i o zmienionych nazwach historycznego województwa lubelskiego, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. IV, Warszawa 1986, str. 163.
  • Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987, str. 96-97, 189.
  • Gazeta Lubelska 1895, nr 305.
  • Księgi Ziemskie Lubelskie, Relacje, sygn.: 2 (austr.), 8 (austr.), s. 239, 609.
  • Starostwo Powiatowe Janowskie, sygn.: 3, str. 203.
  • Rząd Gubernialny Lubelski, Adm II 1906/7, str. 942.
  • Księga Miejska Lublina (KML), sygn.: 266, v32.
  • Starostwo Powiatowe Kraśnickie, sygn.: 546, 1248.
  • Archiwum Archidiecezjalne w Lublinie, Rep IVB A 105,559; Rep60a 186, 833-852.
  • Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie 1959, nr 9, p. 63.