Wolverine (film)
| ||
Gatunek | o superbohaterach fantastyka naukowa akcja | |
Rok produkcji | 2013 | |
Data premiery | 16 lipca 2013 26 lipca 2013 (Polska) | |
Kraj produkcji | Stany Zjednoczone Wielka Brytania | |
Język | angielski japoński | |
Czas trwania | 126 minut[1] | |
Reżyseria | James Mangold | |
Scenariusz | Mark Bomback Scott Frank[1] | |
Główne role | Hugh Jackman Hiroyuki Sanada Famke Janssen Will Yun Lee | |
Muzyka | Marco Beltrami | |
Zdjęcia | Ross Emery | |
Scenografia | François Audouy | |
Kostiumy | Isis Mussenden | |
Montaż | Michael McCusker | |
Produkcja | Lauren Shuler Donner Hutch Parker | |
Wytwórnia | 20th Century Fox Marvel Entertainment The Donners’ Company TSG Entertainment | |
Dystrybucja | 20th Century Fox | |
Budżet | 120 000 000 USD | |
Przychody brutto | 414 828 246 USD | |
Poprzednik | X-Men Geneza: Wolverine (2009) | |
Kontynuacja | Logan: Wolverine (2017) |
Wolverine (oryg. The Wolverine) – amerykańsko–brytyjski fantastycznonaukowy film akcji na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Został on wyreżyserowany przez Jamesa Mangolda na podstawie scenariusza Marka Bombacka i Scotta Franka. Tytułową rolę zagrał Hugh Jackman, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Hiroyuki Sanada, Famke Janssen i Will Yun Lee.
Po wydarzeniach ukazanych w filmie X-Men: Ostatni bastion Wolverine wyrusza do Japonii, aby spotkać się z żołnierzem, Ichirō Yashidą, któremu uratował życie podczas II wojny światowej. Zmuszony jest on tam do ochrony jego wnuczki, Mariko Yashidy, która ścigana jest przez zabójców z Yakuzy.
Jego światowa premiera miała miejsce 16 lipca 2013 roku w Londynie. W Polsce film zadebiutował 26 lipca tego samego roku. Film zarobił prawie 415 milionów dolarów przy budżecie 120 milionów i otrzymał przeważnie pozytywne oceny od krytyków. Jest on szóstą produkcją wchodzącą w skład franczyzy uniwersum filmowego osadzonego w świecie X-Men i kontynuacją spin-offu głównej serii X-Men Geneza: Wolverine z 2009 roku. Ostatnia część trylogii, Logan: Wolverine miała premierę w 2017 roku. W 2019 roku prawa do ekranizacji powróciły do Marvel Studios, w przyszłości są plany zintegrowania postaci jako część franczyzy Marvel Cinematic Universe.
Streszczenie fabuły[edytuj | edytuj kod]
W 1945 roku Logan jest przetrzymywany w japońskim obozie jenieckim niedaleko Nagasaki. Podczas ataku atomowego, Logan ratuje oficera, Ichirō Yashidę, chroniąc go przed wybuchem[2].
Obecnie, po odzyskaniu wspomnień, Logan żyje jako pustelnik w Jukonie dręczony halucynacjami Jean Gray, którą musiał zabić, aby uratować świat. Odnajduje go w imieniu Ichirō, Yukio, mutantka ze zdolnością przewidywania śmierci. Ichirō, który umiera na raka, chce, aby Logan przyleciał z Yukio do Japonii, ponieważ chce spłacić dług wobec niego. W Tokio Logan poznaje syna Ichirō, Shingena i wnuczkę Mariko. Ichirō proponuje Loganowi przeniesienie jego uzdrawiających zdolności do jego własnego ciała ratując w ten sposób swoje życie i uwalniając Logana od jego prawie nieśmiertelności, którą Logan postrzega jako przekleństwo. Logan jednak odmawia i planuje wyjazd następnego dnia. W nocy, lekarka Ichirō, doktor Green, wprowadza coś do ciała Logana, jednak Loganowi odczuwa to jako element snu[2].
Rano Yukio informuje Logana o śmierci dziadka. Podczas pogrzebu gangsterzy z Yakuzy próbują porwać Mariko, ale Loganowi i Mariko udaje się uciec. W trakcie ucieczki Logan zostaje postrzelony i zauważa, że jego rany nie goją się tak szybko, jak powinny. Logan i Mariko ukrywają się w hotelu. W międzyczasie Harada, ochroniarz Ichirō, spotyka się z doktor Green, która demonstruje na nim swoje moce mutantki i rozkazuje mu odnaleźć Logana i Mariko. Logan i Mariko udają się do domu Ichirō w Nagasaki, a po drodze zakochują się w sobie. W Tokio Yukio ma wizję śmierci Logana i wyrusza go ostrzec. Przed jej przybyciem, Mariko zostaje schwytana przez Yakuzę. Po przesłuchaniu jednego z porywaczy, Logan i Yukio docierają do narzeczonego Mariko, Noburo Mori. Mori przyznaje się, że spiskował z Shingenem w sprawie porwanie Mariko, ponieważ Ichirō pozostawił kontrolę nad firmą jej, a nie Shingenowi[2].
Kiedy Mariko zostaje doprowadzona do Shingena, Harada ze swoimi ludźmi atakują posiadłość i zabierają ją. Docierają tam później Logan i Yukio. Za pomocą urządzenia rentgenowskiego odkrywają robota – pasożyta przyczepionego do serca Logana, który tłumi jego zdolność regeneracji. Logan rozcina swoje ciało i usuwa urządzenie. Zaraz po tym Shingen ich atakuje, ale Yukio udaje się powstrzymać go na tyle długo, aby Logan mógł dojść do siebie i go zabić. Logan odnajduje Markio w wiosce narodzin Ichirō, gdzie zostaje schwytany przez ludzi Harady. Przez doktor Green zostaje on umieszczony w urządzeniu, które ma na celu wydobycie z niego czynnika jego samoregeneracji. Przedstawia mu ona też Srebrnego Samuraja, elektromechaniczną zbroję z mieczami wykonanymi z adamantium. Mariko udaje się uciec od Harady, który uważa, że działał na jej korzyść i udaje się jej uwolnić Logana. Kiedy Harada dostrzega swój błąd i pomaga w ucieczce Loganowi, zostaje zabity przez Srebrnego Samuraja[2].
Na miejscu pojawia się Yukio i zabija doktor Green. Podczas walki Logana ze Srebrnym Samurajem, ucina on szpony Logana i zaczyna odbierać mu zdolność do samoregeneracji. Okazuje się, że w zbroi Samuraja znajduje się Ichirō, który sfingował swoją śmierć. Ichirō odzyskuje młodość, ale Mariko dźga Ichirō odciętymi szponami Logana. Loganowi odrastają jego szpony i zabija Ichirō, po czym traci przytomność i doświadcza ostatniej wizji Jean Grey, w której decyduje się pozwolić jej odejść. Mariko zostaje dyrektorem generalnym Yashida Industries i żegna się z Loganem, który przygotowuje się do wylotu z Japonii. Yukio przysięga pozostać u boku Logana jako jego ochroniarz i razem wyjeżdżają[2].
W scenie między napisami Logan wraca po dwóch latach do Stanów Zjednoczonych i na lotnisku podchodzą do niego Charles Xavier i Erik Lehnsherr, którzy ostrzegają go o poważnym zagrożeniu dla mutantów[2].
Obsada[edytuj | edytuj kod]
- Hugh Jackman jako James „Logan” Howlett / Wolverine, mutant posiadający szpony w rękach, wyostrzone zmysły oraz umiejętność regeneracji. W wyniku eksperymentu jego szkielet, w tym również szpony, został pokryty niezniszczalnym adamantium[3].
- Hiroyuki Sanada jako Shingen Yashida, syn Ichirō, ojciec Mariko[4].
- Famke Janssen jako Jean Grey, mutantka posiadająca zdolności telekinetyczne i telepatyczne. Pojawia się w snach Logana[5].
- Will Yun Lee jako Kenuichio Harada, były chłopak Mariko, członek klanu Black Ninja, chroniącego rodzinę Yashidów[6].
W filmie ponadto występują: Tao Okamoto jako Mariko Yashida, córka Shingena, wnuczka Ichirō, której życie jest zagrożone z woli jej dziadka[4]; Rila Fukushima jako Yukio, mutantka i zabójczyni w klanie Ichirō[4]; Swietłana Chodczenkowa jako Green / Viper, mutantka posiadająca odporność na toksyny[7][1]; Hal Yamanouchi jako Ichirō Yashida / Srebrny Samuraj, ojciec Shingena, dziadek Mariko oraz założyciel Yashida Industries[4], Ken Yamamura zagrał młodego Ichirō, który został uratowany przez Logana podczas bombardowania Nagasaki[8] oraz Brian Tee jako Noburo Mori, skorumpowany minister sprawiedliwości i narzeczony Mariko[9].
W rolach cameo występują Patrick Stewart jako Charles Xavier / Profesor X i Ian McKellen jako Eric Lensherr / Magneto, którzy pojawiają się w scenie po napisach[10].
Produkcja[edytuj | edytuj kod]
Rozwój projektu[edytuj | edytuj kod]
We wrześniu 2007 Gavin Hood, reżyser filmu X-Men Geneza: Wolverine, zasugerował, że powstanie sequel, którego akcja będzie się rozgrywać w Japonii[11]. W maju 2009 roku, zaraz po premierze pierwszego filmu 20th Century Fox oficjalnie zapowiedziało film[3]. W sierpniu Christopher McQuarrie został zatrudniony do napisania scenariusza[12]. McQuarrie poinformował w marcu 2010 roku, że scenariusz jest gotowy[13]. W październiku poinformowano, że Darren Aronofsky prowadzi rozmowy na temat stanowiska reżysera[14]. W tym samym miesiącu Jackman potwierdził jego angaż[15], a w marcu 2011 roku Aronofsky zrezygnował[16].
Wśród kandydatów na miejsce Aronofsky’ego znaleźli się José Padilha, Doug Liman, Antoine Fuqua, Mark Romanek, Justin Lin, Gavin O’Connor, James Mangold i Gary Shore[17]. W czerwcu 2011 roku studio poinformowało, że reżyserią zajmie się Mangold[18]. We wrześniu Mark Bomback został zatrudniony do poprawienia scenariusza McQuarrie’a[19]. W lutym 2012 roku studio wyznaczyło datę amerykańskiej premiery na 26 lipca 2013 roku[20].
Casting[edytuj | edytuj kod]
W maju 2009 roku został potwierdzony powrót Hugh Jackmana w roli Wolverine’a[3]. W lipcu 2012 roku do obsady dołączyli Hiroyuki Sanada jako Shingen, Hal Yamanouchi jako Yashida, Tao Okamoto jako Mariko, Rila Fukushimajako Yukio[4], Will Yun Lee jako Harada[6] i Brian Tee jako Noburo Mori[9]. W tym samym miesiącu Swietłana Chodczenkowa rozpoczęła negocjacje dotyczące zagrania roli Viper. Wcześniej studio planowało obsadzić w tej roli Jessikę Biel[7].
W październiku pojawiły się doniesienia, że Famke Janssen powtórzy swoją rolę Jean Grey z oryginalnej trylogii o X-Menach[21]. W marcu 2013 roku informacja ta została potwierdzona[5].
Zdjęcia i postprodukcja[edytuj | edytuj kod]
Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 30 lipca 2012 roku na przedmieściach Sydney w Australii[22]. 25 sierpnia produkcja przeniosła się do Japonii[23], gdzie trwała do 11 września[24]. Na początku października powrócono do Sydney[25]. Prace na planie zakończyły się 21 listopada tego samego roku[26].
Za zdjęcia odpowiadał Ross Emery, za scenografię François Audouy, a za kostiumy Isis Mussenden. Montażem zajął się Michael McCusker[1].
Muzyka[edytuj | edytuj kod]
We wrześniu 2012 roku poinformowano, że Marco Beltrami został zatrudniony do skomponowania muzyki do filmu[27]. The Wolverine (Original Motion Picture Soundtrack) został wydany 23 lipca 2013 roku przez Sony Classical Records[28].
| ||||||||
Nr | Tytuł utworu | Autor | Długość | |||||
1. | „A Walk in the Woods” | M. Beltrami | 1:02 | |||||
2. | „Threnody for Nagasaki” | M. Beltrami | 1:15 | |||||
3. | „Euthanasia” | M. Beltrami | 1:36 | |||||
4. | „Logan’s Run” | M. Beltrami | 3:56 | |||||
5. | „The Offer” | M. Beltrami | 3:15 | |||||
6. | „Arriving at the Temple” | M. Beltrami | 2:10 | |||||
7. | „Funeral Fight” | M. Beltrami | 4:22 | |||||
8. | „Two Handed” | M. Beltrami | 4:04 | |||||
9. | „Bullet Train” | M. Beltrami | 1:31 | |||||
10. | „The Snare” | M. Beltrami | 1:32 | |||||
11. | „Abduction” | M. Beltrami | 2:11 | |||||
12. | „Trusting” | M. Beltrami | 1:54 | |||||
13. | „Ninja Quiet” | M. Beltrami | 3:40 | |||||
14. | „Kantana Surgery” | M. Beltrami | 3:50 | |||||
15. | „The Wolverine” | M. Beltrami | 2:21 | |||||
16. | „The Hidden Fortress” | M. Beltrami | 5:02 | |||||
17. | „Silver Samurai” | M. Beltrami | 3:27 | |||||
18. | „Sword of Vengence” | M. Beltrami | 4:32 | |||||
19. | „Dreams” | M. Beltrami | 1:21 | |||||
20. | „Goodbye Mariko” | M. Beltrami | 1:01 | |||||
21. | „Where to?” | M. Beltrami | 2:25 | |||||
22. | „Whole Step Haiku” | M. Beltrami | 2:08 | |||||
58:35 |
Wydanie[edytuj | edytuj kod]
Światowa premiera filmu Wolverine miała miejsce 16 lipca 2013 roku w Londynie, podczas której pojawili się obsada i twórcy filmu oraz zaproszeni goście[29]. Film zadebiutował dla szerszej publiczności 26 lipca tego samego roku zarówno w Stanach Zjednoczonych[20] jak i w Polsce[30].
Odbiór[edytuj | edytuj kod]
Box office[edytuj | edytuj kod]
Film, przy budżecie 120 milionów dolarów, zarobił prawie 415 milionów, z czego ponad 130 milionów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz prawie 870 tysięcy w Polsce[31].
Krytyka w mediach[edytuj | edytuj kod]
Film otrzymał przeważnie pozytywne oceny od krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 71% z 255 recenzji filmu jest pozytywnych, a średnia ocen wyniosła 6,34/10[32]. Na portalu Metacritic średnia ocen z 46 recenzji wyniosła 61 punktów na 100[33]. Natomiast według serwisu CinemaScore publiczność przyznała mu ocenę A- w skali od F do A+[34].
Peter Debruge z Variety napisał: „zabawna i zaskakująco egzystencjalna dygresja od jego zwykłych wyczynów X-Men. Chociaż Wolvie jest teraz nieco zmęczony światem i znużony walką, Jackman jest w szczytowej formie, korzystając z okazji, aby przetestować fizyczne i emocjonalne skrajności postaci. Fani może wolałby większą akcję lub więcej efektów, ale Mangold robi to lepiej, odzyskując duszę postaci, której niemal nieśmiertelność sprawiała, że był męczący.”[1]. Scott Collura z IGN stwierdził, że „The Wolverine to samodzielna przygoda dla klasycznej postaci, która przypomina nam, że ten gatunek to coś więcej niż budowanie wszechświata i crossovery. ... [Ta] historia przedstawia głęboki i fascynujący portret Logana, postaci, której Jackman wciąż odnajduje nowe sposoby na grę przez te wszystkie lata.”[35]. Henry Barnes z The Guardian przyznał ocenę 2 na 5 i napisał: „Szósty raz Hugh Jackmana w kombinacji włosów i szponów wygląda na coraz bardziej zmęczonego, ponieważ fabuła stała się bardziej skomplikowana, a akcja nudniejsza i bardziej płaska.”[36].
Marcin Pietrzyk z portalu Filmweb ocenił film na 6 z 10 i stwierdził, że „największą atrakcją jest Hugh Jackman. Oglądając go w Wolverinie, ma się wrażenie, że żaden inny aktor nie został lepiej dobrany do odgrywanego superbohatera. Czy jest zrozpaczony, wściekły, bezwzględny, ironiczny czy też szlachetny – za każdym razem jest równie wiarygodny. To niebywała sztuka, której w komiksowych adaptacjach ostatnich lat nikt inny nie był w stanie powtórzyć. Tylko on mógł się tak obcesowo obejść z ministrem sprawiedliwości i pozostać w naszych oczach szlachetnym herosem.”[37]. Marcin Rybicki z Gazety Prawnej przyznał ocenę 3 na 6 i napisał: „James Mangold mógł zrobić to co w komiksowym pierwowzorze osiągnęli Claremont i Miller - gatunkową wariację na temat superbohatera. Wolverine jest najlepszy w tych momentach, w których nie przypomina ekranizacji komiksu a sensacyjny dramat. W pozostałych chwilach, a zwłaszcza w finale, jest po prostu przeciętny.”[38].
Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]
Rok | Ceremonia | Kategoria | Nominowani | Rezultat | Przypis |
---|---|---|---|---|---|
2013 | Golden Schmoes Awards | Ulubiony plakat filmowy | Wolverine | Wygrana | [39] |
2014 | People’s Choice Awards | Ulubiony film akcji | Wolverine | Nominacja | [40] |
Ulubiony aktor filmowy | Hugh Jackman | Nominacja | |||
Ulubiony aktor w filmie akcji | Hugh Jackman | Nominacja | |||
Amerykańska Gildia Aktorów Filmowych | Najlepszy zespół kaskaderski w filmie | Wolverine | Nominacja | [41] | |
Kids’ Choice Awards | Ulubiony męski kopacz tyłków | Hugh Jackman | Nominacja | [42] | |
Saturn | Najlepsza adaptacja komiksu | Wolverine | Nominacja | [43] |
Kontynuacja i reboot Marvel Cinematic Universe[edytuj | edytuj kod]
W październiku 2013 roku 20th Century Fox poinformowało o planach na kontynuację[44]. Logan: Wolverine miał premierę w 2017 roku. Za reżyserię ponownie odpowiadał James Mangold, który napisał scenariusz wspólnie z Scottem Frankiem i Michaelem Greenem. W tytułowej roli powrócił Hugh Jackman, a swoją rolę Charlesa Xaviera z poprzednich filmów franczyzy powtórzył Patrick Stewart[45]. Jest to ostatni film, w którym Jackman i Stewart wcielili się w te role[46].
W październiku 2017 roku poinformowano, że Mangold zaczął prace nad scenariuszem do spin-offu Logana[47] wstępnie zatytułowanego Laura[48]. Fabuła miała się koncentrować wokół dalszej historii Laury Kinney / X-23[47]. W 2019 roku The Walt Disney Company sfinalizował transakcję zakupu 21st Century Fox, wskutek czego wszystkie filmy studia związane z franczyzą filmową o X-Menach zostały anulowane, a Marvel Studios przejęło kontrolę nad postaciami[49]. Prezes Disneya, Robert Iger, poinformował, że postać Wolverine’a zostanie włączona do Marvel Cinematic Universe[50].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Peter Debruge: Film Review: ‘The Wolverine’ (ang.). Variety. [dostęp 2013-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b c d e f Wolverine, reż. James Mangold
- ↑ a b c Gina Serpe: Wolverine Sequel Already in the Works (ang.). E! Entertainment. [dostęp 2009-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b c d e Exclusive The Wolverine Casting News! (ang.). Superhero Hype. [dostęp 2012-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Robert Yaniz Jr: 'The Wolverine': Hugh Jackman on Jean Grey's Return (ang.). Screen Rant. [dostęp 2013-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Dave Trumbore: Wolverine Cast Adds Hiroyuki Sanada, Hal Yamanouchi, Tao Okamoto and Rila Fukushima [Update: Will Yun Lee to Play Villain] (ang.). Collider. [dostęp 2012-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Adam Chitwood: Svetlana Khodchenkova in Talks to Play Viper in The Wolverine (ang.). Collider. [dostęp 2012-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Alec Jordan: Godzilla’s Ken Yamamura Has Monster Potential (ang.). Tokyo Weekender. [dostęp 2014-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Borys Kit: 'Wolverine' Sequel Casts Two Villains (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2012-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Eric Eisenberg: What's Going On In The End Credits Of The Wolverine? (ang.). Cinema Blend. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Kyle Braun, Jordan Riefe: Rendition Interviews (ang.). UGO Entertainment. [dostęp 2007-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Brad Brevet: ‘Valkyrie’ Scripter Taking On ‘Wolverine’ Sequel (ang.). Coming Soon. [dostęp 2009-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Roger Friedman: Wolverine Japan Adventure Is a Go (ang.). Showbiz 411. [dostęp 2010-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Darren Aronofsky in Talks for Wolverine 2 (ang.). Superhero Hype. [dostęp 2010-10-13]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Bennett Marcus: Hugh Jackman Promises Aronofsky’s Wolverine 2 Will Be ‘Thoughtful,’ ‘Meaty’ (ang.). Vulture. [dostęp 2010-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Pamela McClintock: Darren Aronofsky Bows Out as 'Wolverine' Director (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2011-03-17]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Rachel Abrams: Fox’s ‘Wolverine’ helmer search down to 8 (ang.). Variety. [dostęp 2011-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Mike Fleming Jr: Fox Chooses James Mangold On 'Wolverine' (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2011-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Jeff Sneider: ‘Total Recall’ scribe rewriting ‘Wolverine’ (ang.). Variety. [dostęp 2011-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Josh Wigler: 'The Wolverine' Claws Out July 26, 2013 Release Date (ang.). MTV. [dostęp 2012-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Kevin Jagernauth: Famke Janssen Will Reportedly Cameo As Jean Grey In ‘The Wolverine’ (ang.). Indie Wire. [dostęp 2012-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Hugh Jackman 'pumped' on day one of Wolverine filming (ang.). The Daily Telegraph. [dostęp 2012-07-31]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ James Mangold: We are all enroute to Japan today. Part two of the shoot begins today- shooting in the land of the rising sun. (ang.). Twitter. [dostęp 2012-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Hugh Jackman: Thanks to all the fans in Tomonoura... we loved it! We will miss you! (ang.). Twitter. [dostęp 2012-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ CBD's turning Japanese for Hugh (ang.). The Daily Telegraph. [dostęp 2012-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ David Bentley: Filming wraps on The Wolverine, first trailer due early 2013 (ang.). Coventry Telegraph. [dostęp 2012-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Marco Beltrami to Score ‘The Wolverine’ (ang.). Film Music Reporter. [dostęp 2012-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ ‘The Wolverine’ Soundtrack Preview (ang.). Film Music Reporter. [dostęp 2013-07-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Scott Johnson: The Wolverine World Premiere Announced (ang.). Comic Book. [dostęp 2017-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Muskularny Hugh Jackman na nowym zdjęciu z "Wolverine" (pol.). Onet.pl. [dostęp 2013-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ The Wolverine (ang.). Box Office Mojo. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Rotten Tomatoes: The Wolverine (ang.). Rotten Tomatoes. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Metacritic: The Wolverine (ang.). Metacritic. [dostęp 2020-08-28].
- ↑ Nikki Finke: ‘Wolverine’ Whimpers Weak $55M Domestic Weekend But Roars Big $141.1M Worldwide (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2013-07-28]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Scott Collura: The Wolverine Review (ang.). IGN. [dostęp 2013-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Henry Barnes: The Wolverine – first look review (ang.). The Guardian. [dostęp 2013-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Marcin Pietrzyk: Mroczny obiekt pożądania (pol.). Filmweb. [dostęp 2013-07-18]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Marcin Rybicki: "Wolverine" - recenzja (pol.). Gazeta Prawna. [dostęp 2013-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Golden Schmoes winners and nominees 2013 (ang.). joblo.com. [dostęp 2020-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ People’s Choice Awards 2014: The winners list (ang.). CNN. [dostęp 2014-01-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Dave McNary: ’12 Years a Slave,’ ‘Breaking Bad’ Lead SAG Nominations (ang.). Variety. [dostęp 2013-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Philiana Ng: Nickelodeon’s Kids’ Choice Awards Nominations Revealed (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Nikara Johns: ‘Gravity,’ ‘The Hobbit: The Desolation of Smaug’ Lead Saturn Awards Noms (ang.). Variety. [dostęp 2014-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Mike Fleming Jr: James Mangold, Hugh Jackman Sinking Claws Into Another ‘The Wolverine’ Film (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Brett White: Updated: 20th Century Fox Refutes Extended Logan Synopsis (ang.). CBR.com. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Jacob Stolworthy: Logan: Patrick Stewart says Wolverine 3 will be his last X-Men film (ang.). Independent. [dostęp 2017-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ a b Ana Dumaraog: Logan Director is Working On X-23 Spinoff Script [UPDATED] (ang.). Screen Rant. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Aaron Couch: 'Logan' Team on Dreaming Up a 'Laura' Spinoff and Finding the Drama in Wolverine's Goodbye (ang.). The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Allie Gemmill: X-Men Movies Fox Had Planned (That Won’t Happen At Disney) (ang.). Screen Rant. [dostęp 2019-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Peter White, Dade Hayes: Disney-Fox Deal: Bob Iger Discusses Digital Future, James Murdoch, Hulu and $2B Cost Savings (ang.). Deadline Hollywood. [dostęp 2017-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
|
|
- Filmowe adaptacje komiksów Marvela
- Amerykańskie filmy akcji
- Amerykańskie filmy fantastycznonaukowe
- Amerykańskie filmy przygodowe
- Amerykańskie filmy z 2013 roku
- Brytyjskie filmy akcji
- Brytyjskie filmy fantastycznonaukowe
- Brytyjskie filmy przygodowe
- Brytyjskie filmy z 2013 roku
- Filmy kręcone w Australii
- Filmy kręcone w Japonii
- Filmy w reżyserii Jamesa Mangolda
- Filmy wytwórni 20th Century Fox
- Filmy o superbohaterach
- Filmy fantastyczne z 2013 roku
- Filmy, których akcja toczy się w Tokio