Wspólnota Narodów
| |
| |
| Język roboczy | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Członkowie |
56 |
| Głowa Wspólnoty Narodów | |
| Sekretarz generalny | |
| Utworzenie |
11 grudnia 1931 |
| Strona internetowa | |
Wspólnota Narodów[1][2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations[3][4][5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju[6].
Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskich – Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku[7][8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon[4].
Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów.
Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączy je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.
Państwa członkowskie[edytuj | edytuj kod]
obecni
brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej
zawieszeni
byli
W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nie przekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie[9][10].
W nawiasach podano rok przystąpienia[9].
Europa[edytuj | edytuj kod]
Wielka Brytania (1931)
Cypr (1961)
Malta (1964)
Ameryka Północna[edytuj | edytuj kod]
Kanada (1931)
Jamajka (1962)
Trynidad i Tobago (1962)
Barbados (1966)
Bahamy (1973)
Grenada (1974)
Dominika (1978)
Saint Lucia (1979)
Saint Vincent i Grenadyny (1979)
Antigua i Barbuda (1981)
Belize (1981)
Saint Kitts i Nevis (1983)
Ameryka Południowa[edytuj | edytuj kod]
Gujana (1966)
Afryka[edytuj | edytuj kod]
Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
Ghana (1957)
Nigeria (1960, zawieszona w latach 1995–1999)
Sierra Leone (1961)
Uganda (1962)
Kenia (1963)
Tanzania (1964)
Malawi (1964)
Zambia (1964)
Gambia (1965–2013[11], ponownie przyjęta w 2018[12])
Botswana (1966)
Lesotho (1966)
Mauritius (1968)
Eswatini (1968)
Seszele (1976)
Namibia (1990)
Mozambik (1995; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do imperium brytyjskiego)
Kamerun (1995)
Rwanda (2009; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do imperium brytyjskiego)
Gabon (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do imperium brytyjskiego)
Togo (2022; jedno z czterech państw członkowskich, które nigdy nie należały do imperium brytyjskiego)
Azja[edytuj | edytuj kod]
Indie (1947)
Pakistan (1947–1972, ponownie przyjęty w 1989, zawieszony w latach 1999–2004, zawieszony ponownie 2007–2008)
Sri Lanka (1948)
Malezja (1963)
Singapur (1965)
Bangladesz (1972)
Brunei (1984)
Malediwy (1982–2017[13], przyjęte ponownie w 2020[14])
Australia i Oceania[edytuj | edytuj kod]
Australia (1931)
Nowa Zelandia (1931)
Samoa (1970)
Tonga (1970)
Fidżi (1970–1987, ponownie przyjęte w 1997, zawieszone 2006–2014)
Papua-Nowa Gwinea (1975)
Wyspy Salomona (1978)
Tuvalu (1978)
Kiribati (1979)
Vanuatu (1980)
Nauru (1999)
Dawni członkowie[edytuj | edytuj kod]
Irlandia (1931–1949)
Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-10-04].
- ↑ Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
- ↑ Profile: The Commonwealth (ang.). BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04].
- ↑ a b Commonwealth (ang.). Encyclopedia Britannica. [dostęp 2013-10-04].
- ↑ the Commonwealth of Nations (ang.). Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04].
- ↑ About us (ang.). Commonwealth. [dostęp 2022-04-18].
- ↑ Our history (ang.). Commonwealth. [dostęp 2022-04-18].
- ↑ Contemporary context: Commonwealth of Nations (ang.). UK Parliament. [dostęp 2022-04-18].
- ↑ a b Member countries (ang.). Commonwealth. [dostęp 2022-07-30].
- ↑ Small States (ang.). Commonwealth. [dostęp 2022-04-18].
- ↑ Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
- ↑ The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
- ↑ Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
- ↑ Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth, thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02].