Wspólnota Narodów

Wspólnota Narodów
*The Commonwealth*
	; Członkowie Wspólnoty Narodów: obecni brytyjskie terytoria zamorskie i dependencje Korony brytyjskiej zawieszeni byli
Język roboczy	angielski
Siedziba	Londyn
Członkowie	56
Głowa Wspólnoty Narodów	Karol III
Sekretarz generalny	Patricia Scotland
Utworzenie	11 grudnia 1931
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Wspólnota Narodów^[1]^[2] (ang. The Commonwealth lub Commonwealth of Nations^[3]^[4]^[5]) – organizacja międzynarodowa zrzeszająca 56 niepodległych państw, której celem jest współpraca na rzecz rozwoju, demokracji i pokoju^[6].

Organizacja została ustanowiona w 1931 roku na mocy Statutu Westminsterskiego jako Brytyjska Wspólnota Narodów (British Commonwealth of Nations), zwana także Wspólnotą Brytyjską (British Commonwealth). Członkami założycielskimi były Wielka Brytania oraz sześć dominiów brytyjskich – Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Południowa Afryka, Nowa Fundlandia oraz Irlandia. Pod obecną nazwą organizacja funkcjonuje od 1949 roku; wówczas to warunkiem członkostwa przestało być uznawanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa, a podkreślona została pełna niezależność państw członkowskich od Wielkiej Brytanii. W okresie dekolonizacji dawnego imperium brytyjskiego do Wspólnoty przystępowały kolejne państwa, znajdujące się wcześniej pod zwierzchnictwem brytyjskim. Proces ten zapoczątkowany został w 1947 roku wraz z przystąpieniem Indii i Pakistanu, a trwał niemal do końca XX wieku^[7]^[8]. Członkostwo w organizacji jest dobrowolne, niektóre byłe kolonie do niej nie przystąpiły (m.in. Mjanma), a na przestrzeni lat kilka państw ją opuściło (m.in. Irlandia), część w późniejszym czasie powróciła (m.in. Południowa Afryka). Niemal wszystkie państwa członkowskie stanowiły w przeszłości część imperium brytyjskiego, wyjątkiem są jedynie Mozambik, Rwanda, Togo i Gabon^[4].

Część państw członkowskich Wspólnoty Narodów – tak zwane commonwealth realms – uznaje brytyjskiego monarchę za głowę swojego kraju, jednak większość z nich to republiki, w których głową państwa jest prezydent, a niektóre mają własne monarchie. Król Karol III jest wszędzie traktowany jako Głowa Wspólnoty Narodów. Organizacja także posiada swojego sekretarza generalnego, od 2016 roku urząd ten sprawuje Patricia Scotland. Funkcję chair-in-office pełni Paul Kagame (Prezydent Republiki Rwandy).

Terytoria członkowskie nie mają wobec siebie żadnych zobowiązań prawnych. Łączą je język, historia, kultura, a także deklarowane wartości jak: demokracja, prawa człowieka i rządy prawa. Przymioty te zawarte są w Karcie Wspólnoty Narodów i promowane są przez Igrzyska Wspólnoty.

Siedzibą sekretariatu Wspólnoty Narodów (Commonwealth Secretariat) jest Marlborough House, w Londynie^[9].

Państwa członkowskie

W 2022 roku Wspólnota Narodów liczyła 56 państw członkowskich zamieszkanych przez 2,5 mld ludzi (blisko 1/3 populacji świata). 32 spośród nich to „małe państwa”, definiowane przez organizację jako państwa o liczbie mieszkańców nieprzekraczającej 1,5 mln, bądź nieco większe lecz o podobnym uwarunkowaniu geopolitycznym, w tym liczne państwa wyspiarskie^[10]^[11].

Obecne

W nawiasach podano rok przystąpienia^[10].

Europa

Wielka Brytania (1931)
Malta (1964)

Ameryka Północna

Kanada (1931)
Jamajka (1962)
Trynidad i Tobago (1962)
Barbados (1966)
Bahamy (1973)
Grenada (1974)
Dominika (1978)
Saint Lucia (1979)
Saint Vincent i Grenadyny (1979)
Antigua i Barbuda (1981)
Belize (1981)
Saint Kitts i Nevis (1983)

Ameryka Południowa

Gujana (1966)

Afryka

Południowa Afryka (1931–1961, ponownie przyjęta w 1994)
Ghana (1957)
Nigeria (1960, zawieszona 1995–1999)
Sierra Leone (1961)
Uganda (1962)
Kenia (1963)
Tanzania (1964)
Malawi (1964)
Zambia (1964)
Gambia (1965–2013^[12], ponownie przyjęta w 2018^[13])
Botswana (1966)
Lesotho (1966)
Mauritius (1968)
Eswatini (1968)
Seszele (1976)
Namibia (1990)
Mozambik^[a] (1995)
Kamerun (1995)
Rwanda^[a] (2009)
Gabon^[a] (2022; częściowo zawieszony od 2023^[14])
Togo^[a] (2022)

Azja

Indie (1947)
Pakistan (1947–1972, ponownie przyjęty w 1989, zawieszony 1999–2004 i 2007–2008)
Sri Lanka (1948)
Cypr (1961)
Malezja (1963)
Singapur (1965)
Bangladesz (1972)
Brunei (1984)
Malediwy (1982–2017^[15], przyjęte ponownie w 2020^[16])

Australia i Oceania

Australia (1931)
Nowa Zelandia (1931)
Samoa (1970)
Tonga (1970)
Fidżi (1970–1987, ponownie przyjęte w 1997, zawieszone 2006–2014)
Papua-Nowa Gwinea (1975)
Wyspy Salomona (1978)
Tuvalu (1978)
Kiribati (1979)
Vanuatu (1980)
Nauru (1999)

Dawne

Irlandia (1931–1949)
Zimbabwe (1980–2003, zawieszone od 2002)
Tanganika (1961–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Zanzibar (1963–1964; obecnie stanowi część Tanzanii, będącej państwem członkowskim)
Nowa Fundlandia (1931–1934; obecnie stanowi część Kanady, będącej państwem członkowskim)
Federacja Malajska (1957–1963, obecnie stanowi część Malezji, będącej państwem członkowskim)

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d Jedno z czterech państw członkowskich, które nie należały wcześniej do imperium brytyjskiego.

Przypisy

↑ Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-10-04] .
↑ Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].
↑ Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
↑ ^a ^b Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-10-04] (ang.).
↑ the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).
↑ About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
↑ Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
↑ Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
↑ Contact. The Commonwealth. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).
↑ ^a ^b Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).
↑ Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).
↑ Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.
↑ The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.
↑ Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).
↑ Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.
↑ Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth [online], thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02] .

[nienależało-14] Jedno z czterech państw członkowskich, które nie należały wcześniej do imperium brytyjskiego.

[pwn-1] Wspólnota Narodów, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-10-04] .

[msz-2] Dzień Wspólnoty Narodów. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2013-03-13. [dostęp 2013-03-13].

[bbc-3] Profile: The Commonwealth. BBC News, 2012-02-01. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).

[brit-4] Commonwealth, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2013-10-04] (ang.).

[camb-5] the Commonwealth of Nations. Cambridge Dictionaries Online. [dostęp 2013-10-04]. (ang.).

[about-6] About us. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).

[hist-7] Our history. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).

[parl-8] Contemporary context: Commonwealth of Nations. UK Parliament. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).

[9] Contact. The Commonwealth. [dostęp 2023-12-31]. (ang.).

[members-10] Member countries. Commonwealth. [dostęp 2022-07-30]. (ang.).

[small-states-11] Small States. Commonwealth. [dostęp 2022-04-18]. (ang.).

[12] Gambia to leave the Commonwealth telegraph.co.uk.

[13] The Gambia rejoins the Commonwealth thecommonwealth.org.

[15] Gabon partially suspended from Commonwealth after coup, „BBC News”, 20 września 2023 [dostęp 2023-09-20] (ang.).

[16] Maldives quits Commonwealth over alleged rights abuses The Guardian.

[:0-17] Maldives becomes 54th member of Commonwealth family | The Commonwealth [online], thecommonwealth.org [dostęp 2020-02-02] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[14]

[15]

[16]