Wspomnienia z domu umarłych
| ||
| ||
| Autor | Fiodor Dostojewski | |
| Typ utworu | powieść | |
| Wydanie oryginalne | ||
| Miejsce wydania |  Rosja
| |
| Język | rosyjski | |
Wspomnienia z domu umarłych (oryg. ros. Zapiski iz miortwogo doma) – powieść Fiodora Dostojewskiego, uważana za najbardziej osobiste dzieło tego pisarza[potrzebny przypis]. Jej tytuł tłumaczono też jako Wspomnienia z martwego domu i Zapiski z martwego domu. Pod tym ostatnim tytułem pojawia się ona w książce Inny świat Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, która nawiązuje do powieści Dostojewskiego kompozycją i treścią.
W 1849 roku za przynależność do Koła Pietraszewskiego Dostojewski został skazany na karę śmierci przez rozstrzelanie, w ostatniej chwili car odwołał tę karę i zamienił ją na więzienie połączone z ciężkimi robotami. Pisarz przebywał na katordze cztery lata (1850-1854), doświadczenia zebrane w tym okresie pozwoliły mu przedstawić w powieści obraz życia w syberyjskim więzieniu.
Wspomnienia z domu umarłych są najprawdopodobniej literacko zmienionymi osobistymi wspomnieniami pisarza z czteroletniego pobytu na katordze.
Przegląd treści[edytuj | edytuj kod]
Powieść zawiera wspomnienia byłego szlachcica, Aleksandra Pietrowicza Gorianczykowa, skazanego za zabójstwo żony na 10 lat ciężkich robót drugiej kategorii (praca w twierdzach). Gorianczykow wspomina zwłaszcza pierwszy rok pobytu w więzieniu:
 |
Opisuje zwyczaje panujące w twierdzy, relacje między współwięźniami, ich historie, zachowania, postawy i charaktery, przedstawia różne fragmenty katorżniczego życia (pobyty w szpitalu, handel wódką, święta, kary cielesne, zachowanie przełożonych, roboty) i wiele sylwetek skazańców, spośród których znajduje wielu ludzi dobrych, wartościowych, z którymi nawiązuje przyjaźnie. Większość katorżników to jednak ludzie ponurzy, dumni, ambitni, zawistni, źli i złośliwi. Awantury, kradzieże i bójki są na porządku dziennym, atmosfera moralna panująca w barakach jest bardzo trudna do zniesienia dla Gorianczykowa. Większość skazańców pochodzi ze stanu chłopskiego, do byłego „pana” odnoszą się z pogardą a niekiedy nienawiścią, Aleksandrowi Pietrowiczowi jako byłemu szlachcicowi jest na katordze wyjątkowo ciężko, wrogość większości współwięźniów i samotność – to uczucia szczególnie doskwierające mu podczas pierwszych miesięcy pobytu w więzieniu. W miarę upływu czasu poznaje też lepszych ludzi, dostrzega też w więźniach trochę więcej pozytywnych cech.
Wybrane osoby spotkane przez Gorianczykowa na katordze:
- Placmajor – despotyczny zwierzchnik więzienia, postrach skazańców, znienawidzony przez nich, okrutny i zły
- Pietrow – kiedyś o mało co nie zabił placmajora, gdy ten chciał mu wymierzyć karę, nieobliczalny, odwiedza często Gorianczykowa i zadaje mu pytania dotyczące wiedzy ogólnej, po czym zwykle odchodzi
- Gazin – potężny, okrutny i zły więzień, handluje wódką, gdy się upija jest śmiertelnie niebezpieczny, w takich sytuacjach rzuca się na niego dziesięciu więźniów i obijają go do nieprzytomności
- Akim Akimycz – były szlachcic, sąsiad Gorianczykowa w baraku, jego najważniejszy znajomy z pierwszych miesięcy na katordze, niezwykle obowiązkowy, jedyny więzień całkowicie obojętny wobec rzeczywistości więziennej
- Polacy – Polacy na zesłaniu tworzyli odrębną grupę, w stosunku do więźniów-nieszlachciców wyniosłą i pogardliwą, mimo to byli przez katorżników szanowani. M-cki, T-ski, B-ski i Ż-ski byli więźniami politycznymi, przedstawieni zostali raczej w pozytywnym świetle, ich zgryźliwość i nieufność autor wspomnień uzasadniał oddaleniem od ojczyzny, dostrzegał, że ich dola była jeszcze cięższa niż jego.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Mackiewicz (Cat): Dostojewski. Warszawa: Wydawnictwo Puls. ISBN 1-85917-013-7.
- A. Trojat: Fiodor Dostojewskij. Moskwa: Wydawnictwo EKSMO, 2003.
