Wyczerpy-Aniołów
| Dzielnica Częstochowy | |
 Zabudowa wielorodzinna Wyczerp przy ulicy Stanisława Kontkiewicza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1356 |
| W granicach Częstochowy |
1928–1930 (Kamień) |
| Powierzchnia |
16,72 km² |
| Wysokość |
260 m n.p.m. |
| Populacja (2022) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
514,5 os./km² |
| Strefa numeracyjna |
+ 48 34 |
| Kod pocztowy |
42-209 |
| Tablice rejestracyjne |
SC |
Położenie na mapie Częstochowy
| |
| 50°50′16,31″N 19°09′33,47″E/50,837864 19,159297 | |
Wyczerpy-Aniołów – dzielnica Częstochowy położona w północno-wschodniej części miasta, na lewym brzegu Warty. W skład dzielnicy wchodzą części miasta: Aniołów, Kamień, Kule, Rząsawa, Wyczerpy Dolne, Wyczerpy Górne oraz Zagajnik.
Dzielnica graniczy z Północą (zabudowę obu dzielnic rozdziela Las Aniołowski), Tysiącleciem, Starym Miastem, Zawodziem oraz Mirowem[1].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Powierzchnia dzielnicy wynosi 16,72 km², co stanowi 10,47% powierzchni miasta[2]. Położona jest na lewym brzegu Warty. Pod względem fizycznogeograficznym w większości znajduje się na Wyżynie Wieluńskiej[3], dokładnie w jej południowej części, wyodrębnianej jako Pagóry Kłobuckie. Wysokości względne wzniesień wynoszą tam około 12–17 m. Wzgórze w Wyczerpach ma wysokość bezwzględną 260–262 m n.p.m.[4]
Obszary położone wzdłuż Warty uznawane są za cenne przyrodniczo. Występują tam tam między innymi fragmenty lasów łęgowych[5]. Znajduje się tam również wzgórze Sołek, które wraz z położoną na przeciwnym brzegu rzeki górą Skałki stanowi tzw. Bramę Warty, od której rozpoczyna się Przełom Warty koło Mstowa. Przez te tereny przebiega Szlak Jury Wieluńskiej[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W epoce brązu obszar współczesnej dzielnicy zamieszkiwała ludność kultury łużyckiej. W trakcie prac archeologicznych znaleziono między innymi pozostałości cmentarzyska, które było użytkowane od ok. 1100 roku p.n.e[7].
7 sierpnia 1356 roku król Kazimierz III Wielki wydał przywilej lokujący wieś Wyczerpy. Jednocześnie zastrzegł sobie świadczenia na wypadek przybycia do Częstochowy[8]. Początkowo wieś była własnością królewską, jednak na początku XV wieku większość majątków należała już do rycerstwa[9].
Z czasem wyodrębnił się podział na Wyczerpy Dolne i Wyczerpy Górne. Zabudowę wyznaczał trakt prowadzący z Częstochowy do Warszawy (obecna ulica Warszawska). W 1827 roku w obu wsiach było łącznie 49 domów i 332 mieszkańców[10][11].
Intensywny rozwój wsi nastąpił pod koniec XIX wieku. Przyczyniła się do tego budowa Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej[11]. W 1896 roku powstały zakłady chemiczne w Aniołowie, osiedlu należącym do Wyczerp Dolnych[12]. Rok później w Wyczerpach Dolnych wybudowano hutę szkła kryształowego „Paulina”[11][12]. Wokół obu zakładów rozwijały się fabryczne osady[10]. W tamtym okresie Wyczerpy Dolne należały do gminy Grabówka, a Wyczerpy Górne do gminy Rędziny[13].
Obszar dzielnicy włączano do Częstochowy stopniowo. Kamień i Aniołów zostały przyłączone w latach 1928–1930[14][15]. W 1952 roku włączono Wyczerpy Dolne[16], a w roku 1977 Wyczerpy Górne oraz Rząsawę[17].
Intensywny rozwój Wyczerp rozpoczął się w latach 90. XX wieku. Powstało tu wówczas osiedle domów wielorodzinnych oraz kolonia budynków w zabudowie szeregowej[10].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 31 marca 2022 roku dzielnicę zamieszkiwało 8 612 osób, co stanowiło 4,18% populacji Częstochowy[2].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Główną osią komunikacyjną dzielnicy jest ulica Warszawska[18] będąca fragmentem drogi krajowej nr 91[19].
Przez dzielnicę przebiega linia kolejowa nr 1 (pierwotnie Kolej Warszawsko-Wiedeńska) wraz z przystankiem osobowym Częstochowa Aniołów oraz posterunkiem odgałęźnym Wyczerpy, przy którym rozpoczyna bieg linia kolejowa nr 146 do stacji Chorzew Siemkowice. Na linii nr 146 istnieje przystanek Rząsawa, który jest jednak położony w granicach gminy Rędziny.
Architektura i urbanistyka[edytuj | edytuj kod]
Z zabudowie dzielnicy dominuje budownictwo niskie, z szeregiem zakładów i warsztatów rzemieślniczych. Na Wyczerpach istnieje jednak również osiedle bloków mieszkaniowych i szeregowców[10]. Zabudowa Wyczerp oraz Aniołowa jest dość zwarta. Choć podział na oba osiedla funkcjonuje w świadomości mieszkańców, trudno byłoby wyznaczyć między nimi dokładną granicę. Natomiast położone w północnej części dzielnicy Rząsawa oraz Zagajnik to osiedla oddalone przestrzennie, zachowujące w znacznej mierze rolniczy charakter[20].
Do dzielnicy należy także ulica Drogowców[21]. Znajdują się przy niej obiekty o charakterze handlowo-usługowym, między innymi centrum handlowe Aniołów Park (położone w miejscu dawnego hipermarketu Tesco)[22], Hotel Scout[23], salony meblowe (Agata[22], Vox[24], Kler[25]) .
Religia[edytuj | edytuj kod]
Na obszarze dzielnicy działają 3 parafie rzymskokatolickie:
- Parafia Opatrzności Bożej na Aniołowie (erygowana w 1950 roku)[26],
- Parafia św. Jacka w Wyczerpach (erygowana w 1982 roku)[27],
- Parafia Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel w Rząsawie (erygowana w 1990 roku).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ E-usługi dla mieszkańców Częstochowy. e.czestochowa.pl. [dostęp 2019-03-13]. (warstwa „Dzielnice”)
- ↑ a b Podział środków – Budżet Obywatelski w Częstochowie. Urząd Miasta Częstochowy, 2022. [dostęp 2022-04-01]. (pol.). (Załącznik nr 1)
- ↑ Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Częstochowy [online], listopad 2019, s. 27 [dostęp 2023-04-01].
- ↑ Stanisław Cabała, Cezary Gębicki, Krzysztof Pierzgalski, Jerzy Zygmunt: Przyroda Częstochowy. Strefy ochronne i stanowiska cenne przyrodniczo. 2009. s. 17. [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Daniel Bakota. Trasy turystyczno-rekreacyjne i dydaktyczne w obrębie Częstochowy na przełomie XX i XXI wieku. „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna”. 13 (2), 2014. DOI: 10.16926/kf.2014.13.14.
- ↑ Iwona Młodkowska-Przepiórowska, Jacek Koj. Krajobraz archeologiczny doliny Warty w rejonie częstochowskiego Mirowa. „Ziemia Częstochowska”, s. 301-314, 2019. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie. ISSN 0137-4133.
- ↑ Bogdan Snoch: Wyczerpy. Słownik historyczno-geograficzny ziemi częstochowskiej. [w:] Gazeta Częstochowska [on-line]. 25 maja 2006. [dostęp 2023-03-25].
- ↑ Karol Nabiałek. Kto założył miasto Częstochowę? Przyczynek do urbanizacji Małopolski w XIV wieku. „Średniowiecze Polskie i Powszechne”. 11 (15), 2019. DOI: 10.31261/SPiP.2019.15.05.
- ↑ a b c d Dzielnice Częstochowy, „Informator Urzędu Miasta Częstochowy”, maj 2004, ISSN 1731-2337 [dostęp 2019-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ a b c Bogdan Snoch: Wyczerpy – Słownik historyczno-geograficzny ziemi częstochowskiej. gazetacz.com.pl. [dostęp 2019-09-21].
- ↑ a b Dariusz Orman: Częstochowa. it-jura.pl. [dostęp 2019-03-09].
- ↑ Wyczerpy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 75.
- ↑ Dz.U. z 1928 r. nr 40, poz. 391 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 marca 1928 r. o zmianie granic miasta Częstochowy w powiecie częstochowskim, województwie kieleckiem
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 59, poz. 474 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1930 r. o zmianie granic miasta Częstochowy w powiecie częstochowskim, województwie kieleckiem
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 19, poz. 117 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952 r. w sprawie zmiany granic miasta Częstochowy w województwie katowickim.
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 41, poz. 2457 Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim.
- ↑ Andrzej Kuśnierczyk: Wyczerpy–Aniołów. [w:] Encyklopedia Częstochowy [on-line]. [dostęp 2022-09-24].
- ↑ Częstochowa: Zmiana kategorii dróg. [w:] Serwis Samorządowy PAP [on-line]. 28 maja 2021. [dostęp 2022-09-24].
- ↑ Sebastian Skolik, Przestrzeń społeczna miasta średniej wielkości i jej uwarunkowania społeczno-kulturowe : studium monograficzne Częstochowy. Praca doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski, 2008, s. 164–165.
- ↑ Wykaz ulic w podziale na dzielnice. [w:] BIP Urzędu Miasta Częstochowy [on-line]. [dostęp 2022-09-24].
- ↑ a b Katarzyna Gwara, Wielkie otwarcie nowego parku handlowego Aniołów w Częstochowie już wkrótce. Zobaczcie listę sklepów z Dor Plaza [online], Częstochowa Nasze Miasto, 25 sierpnia 2022 [dostęp 2022-11-05] (pol.).
- ↑ Hotel Scout *** - Baza noclegowa [online], Częstochowa, oficjalna strona miasta [dostęp 2022-11-05] (pol.).
- ↑ Salon Mebli Częstochowa - ul.Drogowców 29 [online], VOX [dostęp 2022-11-05].
- ↑ Salon KLER Częstochowa, sklep meblowy Drogowców 29a [online], Kler [dostęp 2022-11-05] (pol.).
- ↑ Parafia – Parafia Opatrzności Bożej w Częstochowie. opatrznosc.czest.pl. [dostęp 2019-03-13].
- ↑ Rys historyczny – Parafia świętego Jacka w Częstochowie. swjacek.c0.pl. [dostęp 2019-03-13].
