Wydłużak borowy

Wydłużak borowy
	Xantholinus tricolor
	(Fabicius, 1787)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Infrarząd	Staphyliniformia
Rodzina	kusakowate
Podrodzina	kusaki
Plemię	wydłużaki
Rodzaj	wydłużak
Podrodzaj	Xantholinus (Purrolinus)
Gatunek	wydłużak borowy
Synonimy
	Staphylinus tricolor Fabricius, 1787; Paederus tricolor (Fabricius, 1787); Gyrohypnus tricolor (Fabricius, 1787); Xantholinus tricolor ab. laeticeps Reitter, 1908; Xantholinus tricolor var. laeticeps Reitter, 1908; Xantholinus (Helicophallus) tricolor var. laeticeps Reitter, 1908; Xantholinus (Acanthophallus) pellegrinus Coiffait, 1970; Xantholinus (Purrolinus) rhaeticus Bordoni, 1972; Xantholinus (Purrolinus) baldensis Bordoni, 1972; Xantholinus (Purrolinus) lessinicus Bordoni, 1972; Xantholinus (Purrolinus) toumayeffi Bordoni, 1986; Xantholinus meyeri Drugmand, 1994;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wydłużak borowy^[1], wydłużak trójbarwny^[2] (Xantholinus tricolor) – gatunek chrząszcza z rodziny kusakowatych i podrodziny kusaków. Zamieszkuje palearktyczną Eurazję.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek opisany został po raz pierwszy w 1787 roku przez Johana Christiana Fabriciusa pod nazwą Staphylinus tricolor. Jako miejsce typowe wskazano Danię. W rodzaju wydłużak umieszczony został w 1838 roku przez Johana Wilhelma Zetterstedta^[3].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Chrząszcz o wąskim, silnie wydłużonym ciele długości od 7,5 do 11,5 mm^[4]^[2]. Głowa jest czarna z czerwonobrunatnymi czułkami i głaszczkami, o delikatnie, poprzecznie mikrorzeźbionych, trzykrotnie dłuższych od oczu skroniach oraz podobnie mikrorzeźbionej potylicy. Przedplecze na przedzie jest koralowoczerwone, w tyle zaś czarne. Na jego powierzchni występują grzbietowe szeregi od 10 do 14 punktów, brak zaś mikrorzeźbienia. Pokrywy są żółto- lub rudobrunatne. Skrzydła tylnej pary są w pełni wykształcone. Odwłok jest czarny z czerwonymi tergitem czwartym i brzegiem tylnym piątego. Cztery pierwsze tergity nie mają poprzecznych wgnieceń u nasady. Genitalia samca mają endofallus z drobnymi kolcami ziarenkowatymi w części nasadowej i większymi kolcami w części wierzchołkowej^[4].

Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]

Owad rozmieszczony od nizin po regiel górny, w Alpach do wysokości 2700 m n.p.m^[5]. Zasiedla lasy. Szczególnie częsty jest w borach iglastych, rzadszy zaś w lasach mieszanych^[4]. Bytuje w ściółce, wśród mchów, pod kamieniami i butwiejącymi kłodami, w pniakach i pod korą^[4]^[5]^[2].

Gatunek palearktyczny, w Europie znany z Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburga, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i europejskiej części Rosji^[6], a w Azji z Syberii, Gruzji i Tadżykistanu^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
↑ ^a ^b ^c Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 150. ISBN 83-7073-132-5.
↑ ^a ^b Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.
↑ ^a ^b ^c ^d Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.
↑ ^a ^b B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.
↑ Xantholinus (Purrolinus) tricolor (Fabricius, 1787). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-04-04].

[Szujecki17-1] Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.

[Zahradnik-2] Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 150. ISBN 83-7073-132-5.

[Herman-3] Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Insecta: Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.

[Szujecki-4] Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 d Kusakowate - Staphylinidae: Wydłużaki - Xantholininae. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1976.

[Burakowskietal-5] B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.

[fe-6] Xantholinus (Purrolinus) tricolor (Fabricius, 1787). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-04-04].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]