Wyrak upiorny
| Tarsius tarsier[1] | |||
| (Erxleben, 1777) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wyrak upiorny | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9] | |||
 | |||
Wyrak upiorny[10], wyrak upiór[11] (Tarsius tarsier) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wyrak upiorny występuje na wyspie Selayar, leżącej na krańcu południowo-zachodniej półwyspowej części Celebes[12]. Okaz „T. spectrum” raportowany z wyspy Sawu (między Sumbą a Timorem) w 1890 roku prawdopodobnie niepoprawnie określono jego miejsce występowania[12].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Lemur tarsier[2]. Erxleben nie wskazał miejsca typowego odłowu holotypu[2], miejsce to określono w ramach późniejszej desygnacji na Makassar, na Celebesie, w Indonezji[13].
Wyrak upiór jest opisywany najczęściej pod naukową nazwą Tarsius spectrum Pallas, 1779. Zdaniem Wilsona i Reeder[13] oraz specjalistów IUCN[9], zgodnie z zasadami nomenklatury zoologicznej pierwszeństwo ma nazwa Lemur tarsier Erxleben, 1777. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Tarsius i tarsier: gr. ταρσος tarsos „stęp”[14].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 12–14 cm, ogona 23–26 cm (n = 1 ♂♀); masa ciała samic 98 g, samców 103 g[15]. Dzięki bardzo długim nogom to niewielkie zwierzę może skakać między drzewami na odległość 6 m (przy długości ciała ok. 20 cm). Jego ogon jest prawie dwukrotnie dłuższy, niż całe jego ciało.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę aktywne głównie nocą, owadożerne. Zamieszkuje lasy, widywany też w okolicach podmiejskich. Żyje w grupach rodzinnych. Śpi zawsze z jednym okiem otwartym. Jego oczy mają ponad 3 cm średnicy i są wielkości jego mózgu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tarsius tarsier, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 71. (łac.).
- ↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. clv. (niem.).
- ↑ P.S. Pallas: Novae species quadrupedun e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 275. (łac.).
- ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: W. Creech, 1792, s. 88. (ang.).
- ↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 66. (niem.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 49, 1796. (fr.).
- ↑ J. Fischer von Waldheim: Anatomie der Maki. Frankfurt am Main: Andreäische Buchhandlung, 1804, s. 37. (niem.).
- ↑ a b M. Shekelle, Tarsius tarsier, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2020-3 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 424, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tarsius tarsier. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 664, 1904. (ang.).
- ↑ M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- S. Flannery: Spectral Tarsier (Tarsius spectrum). The Primata. [dostęp 2008-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 marca 2008)]. (ang.).