Wyrak upiorny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Wyrak upiór)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Wyrak upiorny
Tarsius tarsier[1]
(Erxleben, 1777)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Rodzina

wyrakowate

Rodzaj

wyrak

Gatunek

wyrak upiorny

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]
Status iucn3.1 VU pl.svg

Wyrak upiorny[10], wyrak upiór[11] (Tarsius tarsier) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny wyrakowatych (Tarsiidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Wyrak upiorny występuje na wyspie Selayar, leżącej na krańcu południowo-zachodniej półwyspowej części Celebes[12]. Okaz „T. spectrum” raportowany z wyspy Sawu (między Sumbą a Timorem) w 1890 roku prawdopodobnie niepoprawnie określono jego miejsce występowania[12].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Lemur tarsier[2]. Erxleben nie wskazał miejsca typowego odłowu holotypu[2], miejsce to określono w ramach późniejszej desygnacji na Makassar, na Celebesie, w Indonezji[13].

Wyrak upiór jest opisywany najczęściej pod naukową nazwą Tarsius spectrum Pallas, 1779. Zdaniem Wilsona i Reeder[13] oraz specjalistów IUCN[9], zgodnie z zasadami nomenklatury zoologicznej pierwszeństwo ma nazwa Lemur tarsier Erxleben, 1777. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Tarsius i tarsier: gr. ταρσος tarsos „stęp”[14].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 12–14 cm, ogona 23–26 cm (n = 1 ♂♀); masa ciała samic 98 g, samców 103 g[15]. Dzięki bardzo długim nogom to niewielkie zwierzę może skakać między drzewami na odległość 6 m (przy długości ciała ok. 20 cm). Jego ogon jest prawie dwukrotnie dłuższy, niż całe jego ciało.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zwierzę aktywne głównie nocą, owadożerne. Zamieszkuje lasy, widywany też w okolicach podmiejskich. Żyje w grupach rodzinnych. Śpi zawsze z jednym okiem otwartym. Jego oczy mają ponad 3 cm średnicy i są wielkości jego mózgu.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Tarsius tarsier, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b c J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 71. (łac.).
  3. J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. clv. (niem.).
  4. P.S. Pallas: Novae species quadrupedun e Glirium ordine, cum illustrationibus variis complurium ex hoc ordine animalium. Erlangae: sumtu Wolfgangi Waltheri, 1778, s. 275. (łac.).
  5. R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: W. Creech, 1792, s. 88. (ang.).
  6. É. Geoffroy Saint-Hilaire. Mémoire sur les rapports naturels des Makis Lemur. „Magasin Encyclopédique”. 1, s. 49, 1796. (fr.). 
  7. J. Fischer von Waldheim: Anatomie der Maki. Frankfurt am Main: Andreäische Buchhandlung, 1804, s. 37. (niem.).
  8. a b M. Shekelle, Tarsius tarsier, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2020-3 [dostęp 2021-08-08] (ang.).
  9. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 424, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  11. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 172. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  12. a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tarsius tarsier. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
  13. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 664, 1904. (ang.). 
  14. M. Shekelle, S. Gursky-Doyen & M.C. Richardson: Family Tarsiidae (Tarsiers). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 258. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]