Wysoka (miasto)

Wysoka
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	pilski
Gmina	Wysoka
Data założenia	XIII w.
Prawa miejskie	1505
Burmistrz	Artur Kłysz
Powierzchnia	4,82 km²
Wysokość	110 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 2703; 560,8 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 67
Kod pocztowy	89-320
Tablice rejestracyjne	PP
	Położenie na mapie gminy Wysoka Wysoka
	Położenie na mapie Polski Wysoka
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Wysoka
	Położenie na mapie powiatu pilskiego Wysoka
	53°10′54″N 17°04′47″E/53,181667 17,079722
TERC (TERYT)	3019094
SIMC	0967417
	Urząd miejskiPlac Powstańców Wielkopolskich 21; 89-320 Wysoka
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Wysoka (niem. Wissek) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie pilskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wysoka. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. pilskiego.

30 czerwca 2016 roku miasto liczyło 2703 mieszkańców^[1].

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1505 roku położone było w XVI wieku w województwie kaliskim^[2].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Wysoka leży 20 km na wschód od Piły 5 km na północ od trasy krajowej nr 10, na Pojezierzu Krajeńskim, na pagórkowatym, polodowcowym terenie. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 190 Gniezno-Krajenka oraz nieczynna linia kolei wąskotorowej do Łobżenicy i Białośliwia.

Pod względem historycznym Wysoka leży na obszarze dawnej Krajny^[3].

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Góry Wysockie.

W odległości 1 km na zachód od miasta, przy drodze do Rudnej znajduje się Góra Wysoka (157 m n.p.m.) – najwyższe wzniesienie pasma wzgórz morenowych, tzw. Gór Wysockich (zwanych też Wysokimi), które porośnięte jest lasem z przewagą sosny. Miasto leży pomiędzy dwoma pasmami moren czołowych na wysokości 110 m n.p.m., a na południe od miasta rozciąga się teren podmokłych łąk, gdzie gniazdują liczne ptaki. Miejsce to jest zalewane okresowo wodą z tzw. kanału okalinieckiego, który stanowi dopływ rzeczki Radacznicy wpadającej do Jeziora Kopcze pod Kaczorami. Jej źródła znajdują się w okolicy miasta. Jedno z nich wypływa z Gór Wysockich. Wiosną i jesienią te podmokłe tereny, które znajdują się między Wysoką, Wysoczką i Wysoką Małą stają się ostoją dla licznie migrujących ptaków (łabędzie, kaczki, gęsi, żurawie itp.). Występują tu stada saren, dzików. Można też spotkać lisy, jeże, bobry europejskie, zające i wiele innych gatunków ssaków, ptaków, płazów i roślin.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość istniała już w XIII wieku – pierwsza wzmianka pochodzi z 1260 roku. Wysoka była centrum znacznego terytorium stanowiącego własność Mikołaja Łodzi z nadania Bolesława Pobożnego. Znajdowała się wówczas na Przedgórzu (od strony Wysokiej Wielkiej). Od 1505 roku obok wsi Wysoka Wielka wymieniane jest miasto Wysoka, które było własnością szlachecką, m.in. Kościelskich i Tuczyńskich. Po wielkim pożarze miasta w 1772 roku wystawiono nowy przywilej miejski. 2 stycznia 1919 roku władzę w mieście objęli powstańcy wielkopolscy. Utworzono polską Radę Ludową i Straż Obywatelską. Wysoka była jedną z najbardziej na północ wysuniętych placówek powstańczych. Jednak już 4 stycznia Niemcy z Piły opanowali miasto. Kontrataki Polaków z Wyrzyska nie powiodły się. Wysoka wróciła do Polski na mocy traktatu wersalskiego w styczniu 1920 roku. W październiku i listopadzie 1939 roku na stoku Góry Wysokiej hitlerowcy rozstrzelali 19 Polaków. W okresie okupacji niemiecka administracja nazistowska zmieniła nazwę miasta na niem. Weißeck (1942–1945)^{[potrzebny przypis]}.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Wysokiej w 2014 roku^[1].

Urodzeni[edytuj | edytuj kod]

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Wysokiej (powiat pilski).

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

dawny układ przestrzenny w trójkącie dróg, z rynkiem (obecnie pl. Powstańców Wielkopolskich)
zespół poklasztorny Kanoników Regularnych:
- późnobarokowy kościół Matki Bożej Różańcowej z lat 1727–1729, trójnawowy, nakryty sklepieniem żaglastym na gurtach; jednolite barokowe wyposażenie wnętrza z ok. 1729 roku:
  - ołtarz główny ze starszym obrazem Matki Boskiej Śnieżnej z I połowy XVII wieku
  - trzy ołtarze boczne
  - stalle
  - ambona
  - chrzcielnica
  - łuk tęczowy z grupą ukrzyżowania
- klasztor zapewne z 1. połowy XVIII wieku, w XIX i XX wieku przebudowany na plebanię
- szachulcowa dzwonnica z XVIII wieku z dzwonami z XVII i XIX wieku
- mur otaczający dziedziniec przykościelny z XVIII wieku z dwiema bramami
domy z końca XIX i początku XX wieku, w większości kalenicowe
pomniki i miejsca pamięci:
- pomnik Powstańców Wielkopolskich z 1996 roku
- pomnik ku czci Poległych Wysoczan w czasie II wojny światowej (pierwotnie poświęcony Powstańcom Wielkopolskim i Poległym Wysoczanom w czasie II wojny światowej) z 1978 roku
- pomnik na miejscu egzekucji na Górze Wysokiej
- na cmentarzu mogiła ofiar egzekucji^{[potrzebny przypis]}

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Wysoka jest niewielkim ośrodkiem gospodarczym, stanowiącym zaplecze dla rolniczej okolicy. Znajduje się tu zakład przemysłu drzewnego.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Od 1949 roku działa tutaj klub piłki nożnej GLKS Wysoka, który od sezonu 2015/2016 gra w IV lidze.

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Jesberg	Niemcy	2002

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Wysoka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 180.
↑ Jan Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 1953, s. 377.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Wysoka (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 125 .

[populacja2016-1] Wysoka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[2] Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 180.

[3] Jan Natanson-Leski, Zarys granic i podziałów Polski najstarszej, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, Wrocław 1953, s. 377.

[1]

[2]

[3]

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Miasto	Wysoka
Wsie	Bądecz Czajcze Jeziorki Kosztowskie Kijaszkowo Młotkowo Mościska Rudna Sędziniec Stare Tłukomy Wysoczka Wysoka Mała Wysoka Wielka
Osady	Gmurowo Kostrzynek
Osada leśna	Czajcze
Integralne części wsi	Mościska-Kolonia Nowa Rudna

Miasta	Kaczory Łobżenica Miasteczko Krajeńskie Piła Ujście Wyrzysk Wysoka
Gminy miejskie	Piła
Gminy miejsko-wiejskie	Kaczory Łobżenica Miasteczko Krajeńskie Ujście Wyrzysk Wysoka
Gminy wiejskie	Białośliwie Szydłowo

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (II RP) (1919-38) woj. pomorskie (II RP) (1938-39) woj. pomorskie (PRL) (1945-50) woj. bydgoskie (1950-75)
Miasta (1919-75)	Łobżenica Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (do 1972) Mrocza Nakło (nad Notecią) Wyrzysk Wysoka
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Białośliwie (1934–40, 1945–54 i 1973–75) Łobżenica (1934–54 i 1973–75) Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (1940–54) Mrocza (1934–54 i 1973–75) Nakło (nad Notecią) (1934–54 i 1973–75) Wąwelno (1940–45) Sadki (1934–54 i 1973–75) Wyrzysk (1934–54 i 1973–75) Wysoka (1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954-72)	Białośliwie (1954-72) Czajcze (1954-61) Dębowo (1954-59) Dźwierszno Małe (1954-72) Dźwierszno Wielkie (1954-57) Falmierowo (1954-72) Grabówno (1954-57) Karnowo (1954-57) Karnówko (1954-57) Kaźmierzewo (1954-57) Kosztowo (1954-59) Krostkowo (1954-57) Liszkowo (1954-61) Luchowo (1954-72) Miasteczko Krajeńskie (Kraińskie) (1954-72) Mrocza (1954-72) Nakło nad Notecią (1958-72) Osiek nad Notecią (1954-72) Paterek (1954-61) Pobórka Wielka (1954-61) Radzicz (1954-68) Ruda (1954-59) Rudna (1954-61) Sadki (1954-72) Samostrzel (1954-61) Śmielin (1954-57) Wąwelno (1954-61 →) Wiktorówko (1954-61) Witosław (1958-72) Wyrzysk (1959-68) Wysoka (1954-72)