Wózek inwalidzki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Standardowy wózek inwalidzki (wózek uniwersalny)
Elektryczny wózek inwalidzki
Wózek specjalistyczny z odchylanym oparciem
Wózek specjalistyczny z odchylanym oparciem
Aktywny wózek inwalidzki
Sportowy wózek inwalidzki do gry w rugby. Warto zwrócić uwagę na przywiązane nogi.
Sportowy wózek inwalidzki do wyścigów lekkoatletycznych. Napędzany oburącz za pomocą ciągów napędowych o niewielkiej średnicy (na zdjęciu koloru rdzawego)
Wózek aluminiowy standardowy
Fragment galerii Człowiek i środowisko w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie, na pierwszym planie stanowisko pozwalające poznać problemy, z jakimi muszą się mierzyć osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich

Wózek inwalidzkipojazd konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się osoby z niepełnosprawnością ruchową, napędzany siłą mięśni lub za pomocą silnika, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do prędkości pieszego[1].

Unikod[edytuj | edytuj kod]

Symbol dostępności dla wózków inwalidzkich został zawarty w Unikodzie jako U+267F ♿ WHEELCHAIR SYMBOL.

Chłopiec na wózku inwalidzkim

Rodzaje[edytuj | edytuj kod]

Wózki inwalidzkie można rozmaicie klasyfikować:

  1. Ze względu na pochodzenie energii napędowej[2].
    • napędzane przez jego użytkownika (zwykle za pomocą ramion, bardzo rzadko za pomocą nóg),
    • napędzane silnikiem (bardzo często elektrycznym),
    • napędzane hybrydowo (np. siłą mięśni użytkownika i wspomagającymi silnikami elektrycznymi),
    • napędzane przez osobę drugą.
  2. Ze względu na przeznaczenie i związaną z tym konstrukcję[2].
    • Wózki z napędem elektrycznym – dla osób ze znaczną niepełnosprawnością, przeznaczone do przemieszczania się wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Szczególnym typem tego rodzaju wózka jest mechatroniczny iBOT.
    • Skutery z napędem elektrycznym (rzadziej z napędem spalinowym)- tylko do przemieszczania się w przestrzeni zurbanizowanej dla osób z niewielkim stopniem niepełnosprawności (mogących samodzielnie chodzić).
    • Wózki dźwigniowe – do wydajnego i stosunkowo szybkiego przemieszczania się na zewnątrz pomieszczeń.
    • Wózki wielofunkcyjne – pełnią dodatkowe funkcje terapeutyczne (np. możliwość pionizacji użytkownika).
    • Wózki pasywne – są dobierane do wymiarów antropometrycznych ich użytkownika, są jednak skonfigurowane w sposób zapewniający jak największą stabilność siedzenia i możliwość asysty osoby drugiej kosztem zmniejszenia mobilności.
    • Rowery z napędem ręcznym – są wyposażone w korbowy mechanizm napędowy, służą do rekreacji i nie nadają się do przemieszczania wewnątrz pomieszczeń.
    • Wózki uniwersalne służą do doraźnego transportu wewnątrz instytucji (np. szpitale, lotniska).
    • Wózki terenowe są wyposażone w szerokie niskociśnieniowe opony lub system gąsienicy wolności, umożliwiające poruszanie się w trudnym terenie.
    • Wózki sportowe produkuje się w wielu odmianach, z których każda jest przeznaczona do uprawiania konkretnej dyscypliny sportu (np. tenisa, koszykówki, rugby, szermierki, wyścigów szosowych, zjazdów górskich, taniec integracyjny itd.),
    • Wózki aktywne są indywidualnie dopasowywane do ich użytkownika, a ich konfiguracja ułatwia samodzielne pokonywanie niektórych przeszkód architektonicznych, urbanistycznych i terenowych. Zwiększona mobilność jest uzyskana kosztem zmniejszonej funkcji ortotycznej wózka. Podstawowe narzędzie rewalidacji osób po urazach rdzenia kręgowego.
    • Wózki dla dzieci są indywidualnie dopasowane do użytkownika. Ich konstrukcja zakłada zwiększoną stabilność oraz możliwość popychania przez osobę towarzyszącą.
  3. Ze względu na klasyfikację NFZ.[3]
    • Wózek inwalidzki ręczny (kryteria: trwałe ograniczenie samodzielnego chodzenia)
    • Wózek inwalidzki aluminiowy (kryteria: trwałe ograniczenie samodzielnego chodzenia dla osób dorosłych samodzielnie poruszających się na wózku (z wyłączeniem jednoczesnego zaopatrzenia w wózek inwalidzki specjalny)
    • Wózek inwalidzki specjalny (np. wózek inwalidzki o napędzie elektrycznym, wózek stabilizujący plecy i głowę - leżakowy, wózek z funkcją pionizacji), z wyłączeniem wózka inwalidzkiego toaletowego) (kryteria: przy porażeniach i niedowładach trzy lub czterokończynowych; przy porażeniach dwukończynowych jednostronnych lub skrzyżowanych (z wyłączeniem jednoczesnego zaopatrzenia w wózek inwalidzki wykonany ze stopów lekkich z systemem szybkiego demontażu kół, składany, dla osób samodzielnie poruszających się na wózku)
  4. Ze względu na kategorię.[4]
    • Wózki standardowe stalowe (stalowa rama, produkowane seryjnie w kilku wariantach)
    • Wózki standardowe aluminiowe (aluminiowa rama, produkowane seryjnie w kilku wariantach)
    • Wózki półaktywne (aluminiowa rama, produkowane seryjnie w kilkunastu wariantach z większą możliwością wyboru parametrów i opcji niż w wózkach standardowych)
    • Wózki aktywne (aluminiowa rama, produkowane seryjnie w kilkudziesięciu wariantach z bardzo dużymi możliwościami dostosowania do potrzeb użytkownika)
    • Wózki specjalistyczne (stalowa lub aluminiowa rama, np. wózki leżakowe z odchylanym oparciem, wózki z dodatkowymi elementami wspomagającymi utrzymanie pozycji siedzącej jak peloty boczne itp.)
    • Wózki elektryczne (wózki o napędzie elektrycznym)
    • Wózki sportowe (dedykowane dla osób uprawiających konkretny sport np. tenis, rugby, jest to odmiana wózka aktywnego)

Budowa modułowa[edytuj | edytuj kod]

Współczesny wózek inwalidzki, zarówno z napędem ręcznym, elektrycznym, hybrydowym, czy napędzany przez osobę opiekującą się jego niepełnosprawnym użytkownikiem, składa się z modułów konstrukcyjnych. Niektóre z nich muszą zostać zastosowane (moduły podstawowe, np. koła czy rama), inne mogą być użyte w razie potrzeby (moduły dodatkowe, np. podpórka pod głowę). Funkcje poszczególnych modułów mogą się nakładać na siebie (tzn. dwa różne moduły mogą pełnić tą samą funkcję – podnóżek i siedzisko służą do podpierania ciała) lub częściowo pokrywać. Wózek inwalidzki składa się według PN-ISO 6440:2001 z czterech funkcjonalnych podsystemów:

  • układu podparcia ciała (siedzisko, oparcie, oparcia boczne, podnóżek, podpórka pod głowę, dodatkowe urządzenia podtrzymujące nogi),
  • ramy (rama siedziska i rama oparcia),
  • układu jezdno-napędowego (obręcze napędowe, mechanizm obrotu przednich kółek samonastawnych),
  • kół (zwykle dwóch małych przednich kół oraz dwóch tylnych dużych kół).

Układ podparcia ciała pełni funkcję ortotyczną, układ jezdno-napędowy wraz z kołami pełni funkcję lokomocyjną. Wszystko jest spajane konstrukcyjnie przez ramę. Modułowa konstrukcja współczesnych wózków inwalidzkich sprawia, że niemal każdy z typów można indywidualnie skonfigurować za pomocą wartości nastaw w modułach podstawowych lub doboru modułów dodatkowych. Zależy to od indywidualnych wymagań konkretnego niepełnosprawnego człowieka (rodzaj niepełnosprawności, wymiary antropometryczne, upodobania, sprawność intelektualna i in.). Przykładowe opcjonalne lub nastawne moduły wózków to:

  • rama (rodzaj, długość, szerokość i głębokość siedziska; wysokość siedziska nad ziemią; wysokość i kąt oparcia; możliwość odchylania oparcia; sposób składania; możliwość regulowania środka ciężkości itp.),
  • podpórki pod stopy (stałe zazwyczaj jako jedna połączona platforma lub składane w postaci dwóch niezależnych platform na każdą nogę),
  • tapicerka siedziska i oparcia (rodzaj),
  • przednie kółka samonastawne (konstrukcja, średnica i szerokość kółka, długość widelców),
  • tylne koła (średnica, konstrukcja, rodzaj ciągów napędowych, rodzaj szprych, rodzaj opon),
  • oparcia boczne (wymiary, możliwość złożenia),
  • podłokietniki (profilowane lub nie, z podparciem nadgarstka lub nie)
  • krzyżak (podwójny lub pojedynczy)
  • dźwignia do podjeżdżania pod krawężnik dla asystenta
  • napęd (rodzaj, parametry – tylko wózki z napędem elektrycznym i hybrydowym),
  • sterowanie napędem (tylko wózki z napędem elektrycznym i hybrydowym, sterowanie ręką, głową, nogą, łokciem itp.),
  • poduszka na siedzisko (zazwyczaj przeciwodleżynowa),
  • poduszka oparcia (opcja),
  • rączki do pchania wózka (opcja),
  • amortyzatory (opcja),
  • torby i sakwy (opcja),
  • oświetlenie (opcja),
  • kółka antywywrotne (opcja),
  • pasy bezpieczeństwa (opcja),
  • podparcie głowy (opcja),
  • peloty boczne podtrzymujące pionową pozycję użytkownika (opcja)
  • oprawy pozwalające przymocować i przenosić kule (opcja),
  • zbiornik tlenu (opcja),
  • chorągiewka rowerowa (opcja),
  • inne.

Historia[5][edytuj | edytuj kod]

Wózek inwalidzki Władysława IV z 1640 roku (projekt: Giovanni Battista Gisleni)
  • ok. 500 p.n.e. – w Chinach oraz w Grecji ilustracje przedstawiające krzesła na kołach
  • 1595 – król Hiszpanii Filip II poruszał się na krześle z kołami[6]
  • ok. 1640 – dla króla Polski Władysława IV Wazy cierpiącego na reumatyzm skonstruowano „mobilne krzesło”
  • 1885 – wynaleziono obręcze przymocowane do kół służące do napędu wózka
  • 1899 – zbudowano wózek napędzany benzynowym silnikiem spalinowym
  • 1900 – zbudowano wózek napędzany ręcznie za pomocą przekładni łańcuchowej
  • 1900 – wyprodukowano pierwszy wózek z kołami ze stalowymi szprychami
  • 1932 – skonstruowano wózek składany krzyżakowo – konstruktorem był Harry Jennings (USA)[2]
  • 1984 – skonstruowano pierwszy wózek elektryczny (Norwegia)[7]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, art. 2 pkt 48 (Dz.U. z 2022 r. poz. 988).
  2. a b c Maciej Sydor, : Wybór i eksploatacja wózka inwalidzkiego. Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu, 2003, s. 141. ISBN 83-7160-315-0.
  3. Dz.U. z 2023 r. poz. 823
  4. Wózki inwalidzkie od producenta – atrakcyjna cena- Sprzęt do rehabilitacji Reha Fund [online], sklep.rehafund.pl [dostęp 2021-10-05].
  5. Wynalazki i odkrycia – Wózek inwalidzki.
  6. Historia wózka inwalidzkiego..
  7. Powerchair History: Power Chairs Direct. powerchairsdirect.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-22)]..