Wąż tygrysi
| Notechis scutatus[1] | |||
| (W.C.H. Peters, 1861) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| (bez rangi) | wtórouste | ||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Infratyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wąż tygrysi | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Wąż tygrysi (Notechis scutatus) – gatunek jadowitego[4] węża z rodziny zdradnicowatych (Elapidae); jedyny przedstawiciel rodzaju Notechis[2]. Występuje w Australii, w tym na Tasmanii i sąsiednich wyspach. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość jego ciała dochodzi do 1,5 m. Ma ono żółtooliwkową barwę i jest przedzielone poprzecznie brązowymi, szarymi lub prawie czarnymi pasami[5][6]. Jego spód jest żółty. Pasy nie zawsze są widoczne, często występują wyraźnie u młodych osobników i zanikają w procesie starzenia. Głowa jest spłaszczona i szersza od reszty ciała[5], jej górną część okrywają tarczki[7]. Gatunek ten, jak i całą rodzinę, cechuje uzębienie typu proteroglypha (przodozębne) – umieszczone nieruchomo w przedniej części szczęki zęby posiadają podłużne zagłębienia, którymi podczas ukąszenia jest przekazywany jad[6].
Jad[edytuj | edytuj kod]
W 1991 roku odkryto, że jad tego węża ma działanie antybakteryjne, co sugeruje możliwość wykorzystania go w leczeniu chorób bakteryjnych[8]. Dla jadu tego odkryto specyficzną antytoksynę (CSL Tiger Snake Antivenom), która jest wykorzystywana także do leczenia ukąszeń kilku innych australijskich gatunków[9][10]. Trwają badania nad możliwościami leczenia zwierząt hodowlanych i domowych ukąszonych przez tego węża[11]. Analizowane są także funkcje i skład białek oraz peptydów wchodzących w skład jadu Notechis scutatus[12].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten spotykany jest powszechnie w południowo-zachodniej, południowo-wschodniej i wschodniej Australii oraz na Tasmanii i pobliskich wyspach[13]. Występuje na terenach bagnistych, podmokłych oraz w pobliżu cieków[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
W skład diety tego węża wchodzą płazy bezogonowe, małe ssaki (np. myszy), pisklęta mew oraz jaszczurki. Nawyki żywieniowe różnią się w zależności od środowiska występowania. Przedstawiciele gatunku zamieszkujący stały ląd Australii polują głównie na płazy bezogonowe, podczas gdy osobniki z przybrzeżnych wysp żywią się jaszczurkami z rodziny scynkowatych, myszami oraz (w przypadku dorosłych) pisklętami mew czerwonodziobych[14].
Sam wąż tygrysi stanowi pokarm m.in. dla węża Cryptophis nigrescens oraz niektórych drapieżnych ptaków, takich jak błotniaki, srokacze, ibisy, krogulce i kukabury[15]. W niektórych rejonach Australii zaobserwowano także znaczący odsetek węży oślepionych połowicznie (6,7% populacji) lub w całości (7%) przez broniące swych gniazd mewy[15]. Trwają badania nad wpływem utraty wzroku u tego gatunku na zdobywanie jedzenia[16][17].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Węża tygrysiego charakteryzuje żyworodność lecytotroficzna (jajożyworodność). Samica rodzi ok. 20–30 młodych[5]. Do rozmnażania dochodzi co roku, prawdopodobnie ze względu na krótką ciążę (14 tygodni)[18]. Okres godowy przypada na cieplejsze miesiące roku, do kopulacji może dojść wiosną lub jesienią[19].
Status, zagrożenie i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Wąż tygrysi został sklasyfikowany w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. least concern) ze względu na liczne występowanie na stosunkowo dużym obszarze oraz brak znaczących czynników zagrażających całemu gatunkowi.
Zaobserwowano spadek jego liczebności na obszarze Gór Flindersa. Tamtejsza populacja jest poważnie zagrożona przez degradację środowiska, zanieczyszczenie wód, a także introdukcję konkurencyjnego pstrąga (oba gatunki odżywiają się bowiem żabami)[3].
Wąż tygrysi stanowi zagrożenie dla człowieka, choć nie jest agresywny[6]. Mimo ochrony prawnej węże tygrysie wciąż są celowo zabijane przez ludzi przy bezpośrednim spotkaniu oraz na drogach. Ponadto jest on gatunkiem często usuwanym przez wykwalifikowanych łapaczy węży z prywatnych posesji, co może negatywnie wpływać na przenoszone osobniki[20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Notechis scutatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Notechis. The Reptile Database. [dostęp 2023-11-19]. (ang.).
- ↑ a b Notechis scutatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Bengt Westerlund, Structure and function of the presynaptically neurotoxic phospholipase A² from the Australian tiger snake – Notechis scutatus scutatus, „Acta Universitatis Upsaliensis. Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertations from the Faculty of Science and Technology”, Uppsala 1997, ISSN 1104-232X [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ a b c NSW (autor korporatywny), Mainland Tiger Snake Habitat, Diet & Reproduction [online], Australian Reptile Park – Wildlife Park Sydney & Animal Encounters Australia, 10 grudnia 2015 [dostęp 2017-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-27] (ang.).
- ↑ a b c Wacław Jaroniewski, Jadowite węże świata, Warszawa: WSiP, 1992, ISBN 83-02-00977-6, OCLC 176931489 (pol.).
- ↑ John Coborn, Atlas węży świata, Tadeusz Kaleta (tłum.), Warszawa: Muza, 1993, ISBN 83-7079-122-0, OCLC 751319012 (pol.).
- ↑ Bradley G. Stiles, Francis W. Sexton, Scott A. Weinstein, Antibacterial effects of different snake venoms: Purification and characterization of antibacterial proteins from Pseudechis australis (Australian king brown or mulga snake) venom, „Toxicon: Official Journal of the International Society on Toxinology”, 9, 29, 1991, s. 1129–1141, ISSN 0041-0101, PMID: 1796476 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ CSL Antivenom Handbook – Tiger Snake Antivenom [online], Clinical Toxinology Resources [dostęp 2017-04-24] (ang.).
- ↑ Peter Ivermee, Jude Desjardines, Steve McEwan, Tiger-snake antivenom for suspected small-eyed snake envenomation, „Emergency Medicine”, 12 (3), 2000, s. 246–247, DOI: 10.1046/j.1442-2026.2000.00128.x, ISSN 1442-2026 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ Am Cullimore, Gd Lester, Kl Swindells, Tiger snake (Notechis scutatus) envenomation in a horse, „Australian Veterinary Journal”, 91 (9), 2013, s. 381–384, DOI: 10.1111/avj.12095, ISSN 1751-0813 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ Aisha Munawar i inni, Elapid Snake Venom Analyses Show the Specificity of the Peptide Composition at the Level of Genera Naja and Notechis, „Toxins”, 6 (3), 2014, s. 850–868, DOI: 10.3390/toxins6030850, PMID: 24590383, PMCID: PMC3968365 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ Stewart Macdonald, Tiger snake (Notechis scutatus) [online], Australian Reptile Online Database (AROD), 2017 [dostęp 2017-04-24] (ang.).
- ↑ a b Fabien Aubret i inni, Feeding preferences in 2 disjunct populations of tiger snakes, Notechis scutatus (Elapidae), „Behavioral Ecology”, 17 (5), 2006, s. 716–725, DOI: 10.1093/beheco/arl004, ISSN 1045-2249 [dostęp 2017-04-24].
- ↑ a b Cecilie Beatson, Tiger Snake [online], Australian Museum, 19 kwietnia 2017 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ Fabien Aubret, Effect of sudden loss of vision on foraging behaviour in captive born Tiger Snakes, Notechis scutatus (Serpentes: Elapidae) [pdf], „Phyllomedusa”, 15, 2016, s. 75–78, ISSN 2316-9079 [dostęp 2017-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-25].
- ↑ Fabien Aubret i inni, How can blind tiger snakes (Notechis scutatus) forage successfully?, „Australian Journal of Zoology”, 53 (5), 2005, s. 283–288, DOI: 10.1071/ZO05035, ISSN 1446-5698 [dostęp 2017-04-26] (ang.).
- ↑ Richard Shine, Activity Patterns in Australian Elapid Snakes (Squamata: Serpentes: Elapidae) [pdf], „Herpetologica”, 35 (1), 1979, s. 1–11 [dostęp 2017-04-24].
- ↑ Richard Shine, Reproduction in Australian elapid snakes I. Testicular cycles and mating seasons [pdf], „Australian Journal of Zoology”, 25, 1977, s. 647–653 [dostęp 2017-04-24] (ang.).
- ↑ Heath Butler, Brian S. Malone, Nick Clemann, The effects of translocation on the spatial ecology of tiger snakes (Notechis scutatus) in a suburban landscape, „Wildlife Research”, 32 (2), 2005, s. 165–171, DOI: 10.1071/WR04020, ISSN 1448-5494 [dostęp 2017-04-24] (ang.).