Władysława Chomsowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysława Chomsowa
Data i miejsce urodzenia

1895
Kielce

Data i miejsce śmierci

26 sierpnia 1966
Beit Avot

Narodowość

polska

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Władysława Laryssa Chomsowa[1], ps. Danuta, Dionizy, Róża, Diana, Lalka (ur. 1895[2] w Kielcach, zm. 26 sierpnia 1966 w Beit Avot) – polska działaczka społeczna i polityczna, przewodnicząca okręgowej Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota” we Lwowie (1943–1944). Przez Żydów ocalonych z Holokaustu nazywana „aniołem ze Lwowa”. Sprawiedliwa wśród Narodów Świata.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się, według różnych źródeł, w 1885, 1891[3] lub w 1895 w Kielcach[4]. W dwudziestoleciu międzywojennym sprawowała mandat radnej Drohobycza. Stała na czele Komisji Opieki Społecznej. Angażowała się w obronę ludności żydowskiej przed polskimi tendencjami nacjonalistycznymi, przemawiała min. na cmentarzu żydowskim podczas pogrzebu żydowskiego studenta Karola Zellermayera zamordowanego przez bojówki endeckie. W 1938 przeprowadziła się do Lwowa. W lutym 1938 i marcu 1939 była wybierana w skład zarządu Klubu Demokratycznego we Lwowie[5]. Rok później została członkinią zarządu okręgowego Stronnictwa Demokratycznego. Zasiadała w Radzie Naczelnej Stronnictwa (1939)[6]. Od 1943 związana ze Stronnictwem Polskiej Demokracji.

Podczas II wojny światowej działała w podziemiu, m.in. jako kierownik łączności w kontrwywiadzie Oddziału II Komendy Obwodowej Armii Krajowej we Lwowie (została mianowana na stopień podporucznika AK[4]). W maju 1943 została wybrana przewodniczącą okręgowej Rady Pomocy Żydom przy Delegaturze Rządu na Kraj „Żegota” we Lwowie (do 1944). Uczestniczyła w powstaniu warszawskim[4]. Żydowskie dzieci umieszczała m.in. w katolickich sierocińcach na terenie Galicji Wschodniej. Oblicza się, że dzięki jej pomocy uratowano ok. kilkudziesięciu Żydów[7].

Po II wojnie światowej została nazwana przez uratowanych „aniołem ze Lwowa” („The Angel of Lvov”)[4][8]. Władysława Chomsowa była autorem raportu na temat sytuacji Żydów na terenie Małopolski Wschodniej, który został przesłany do rządu RP na uchodźstwie, następnie zaś do władz USA. Ostatni rok okupacji spędziła w Warszawie, uciekając przed Niemcami (1944–1945).

Po 1945 wyjechała do Francji. Przez krótki okres mieszkała w Wielkiej Brytanii, by ostatecznie osiąść w Izraelu (1964–1966). W 1963 zasadziła w Jad Waszem drzewko pamięci na cześć Polaków ratujących Żydów. Zmarła 26 sierpnia 1966 w Ben Avot na Górze Karmel[4].

Związek małżeński zawarła z majorem Fryderykiem Chomsem (1889–1951), z którym miała syna Wiesława (1913–1941), porucznika pilota 161 eskadry myśliwskiej i 306 dywizjonu myśliwskiego.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W publikacji Antoniego Czubińskiego Stronnictwo Demokratyczne (1937–1989): zarys dziejów występuje pod drugim imieniem Larysa. W publikacjach obcojęzycznych często Władysława (Wladislawa) Choms (zob. m.in. Kurt Richard Grossmann, Die unbesungenen Helden, 1961, s. 343–349; Eliyahu Yones, Smoke in the sand: the Jews of Lvov in the war years 1939–1944, 2004, s. 227). W publikacji W. Balceraka i M. Arczyńskiego „Kryptonim „Żegota”: z dziejów pomocy Żydom w Polsce 1939–1945” (Warszawa 1983) podane błędne nazwisko Chamsowa (Larysa Chamsowa, s. 130, Władysława Larisa Chamsowa, s. 266).
  2. ↑ https://righteous.yadvashem.org/?search=choms&searchType=righteous_only&language=en&itemId=4014331&ind=0
  3. ↑ a b Natalia Aleksiun: Historia Władysławy Chomsowej. sprawiedliwi.org.pl, 2014. [dostęp 2018-10-03].
  4. ↑ a b c d e f g Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 2 (11), s. 94, Listopad 1966. Koło Lwowian w Londynie. 
  5. ↑ Antoni Czubiński, Stronnictwo Demokratyczne (1937–1989): zarys dziejów, Poznań 1998, s. 64, 88
  6. ↑ Antoni Czubiński, Stronnictwo..., s. 97.
  7. ↑ Zagłada Żydów (1939–1945). alija.4me.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-15)].. [dostęp 2020-10-05].
  8. ↑ The „Angel of Lvov”, w: Ted Gottfried, Heroes of the Holocaust, 2001, s. 49
  9. ↑ Natalia Aleksiun: Sprawiedliwi na Ukrainie. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2018-10-03].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Władysław Choms (sic!), w: Stanley S. Socol, Polish biographical dictionary, Bolchazy-Carducci Publishers, 1992, s. 66.
  • Teresa Prekerowa, Konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w Warszawie, 1942–1945, Warszawa 1982, s. 157–159.
  • (oprac. Andrzej Krzysztof Kunert), „Żegota” Rada Pomocy Żydom 1942–1945” (wybór dokumentów poprzedzony wywiadem Andrzeja Friszke z Władysławem Bartoszewskim), Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa 2002, s. 139 (na tej samej stronie P. Ogrodziński).
  • Maciej Rosolak, Ludzie, których warto zapamiętać, rp.pl z 16 września 2008 [dostęp: 24 maja 2011].
  • Władysława Choms, w: Księga Sprawiedliwych wśród Narodów Świata: ratujący Żydów podczas Holocaustu. Polska, cz. 1 (red. naukowa wyd. polskiego Dariusz Lebionka, Robert Kuwałek, Adam Kopciowski), Fundacja Instytut Studiów Strategicznych, Kraków 2009, s. 93–94.
  • Władysława Chomsowa, w: Michał Grynberg, Księga sprawiedliwych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, s. 80–81.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysława_Chomsowa&oldid=71766032”