Zabala

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Zabalam)
Zabala/Zabalam
Ilustracja
Mapa z zaznaczonym położeniem najważniejszych miast Sumeru (w tym miasta Zabala) w okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.)
Państwo

 Irak

Położenie na mapie Iraku
Mapa konturowa Iraku, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zabala/Zabalam”
Ziemia31°44′11,3999″N 45°52′16,6800″E/31,736500 45,871300
Multimedia w Wikimedia Commons
Kamienne naczynie z inskrypcją dedykującą ten przedmiot Inanie z Zabalam; czasy Rim-Sina I (1822-1763 p.n.e.), króla Larsy.

Zabala, Zabalam (sum. zabala/zabalam(ZA.MÚŠ.UNUG)ki, też zábala/zábalam(ZA.MÙŠ.UNUG)ki)[1] – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, w III tys. p.n.e. należące do sumeryjskiego miasta-państwa Umma[2][3]. Obecnie identyfikowane ze stanowiskiem archeologicznym Tell Ibzêh (też Tell Ibzaykh) leżącym w prowincji Zi Kar w Iraku[3][4].

Stanowisko[edytuj | edytuj kod]

Stanowisko Tell Ibzêh leży ok. 18 km na północ od starożytnej Ummy[4]. Najbardziej charakterystycznym jego elementem jest wzgórze (kryjące najprawdopodobniej pozostałości ziguratu), które wznosi się na wysokość ok. 30-40 metrów ponad otaczającą je równinę[4]. Na stanowisku tym nigdy nie były prowadzone poważniejsze prace archeologiczne, a współcześnie mocno ucierpiało ono w wyniku zakrojonych na szeroką skalę nielegalnych wykopalisk[4]. Najwięcej zniszczeń poczyniono w rejonie na północ od wzgórza, gdzie odkopane zostały pozostałości trzech dużych budowli[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W III tys. p.n.e. miasto Zabala uzależnione było politycznie od sąsiadującej z nim Ummy[3]. Akadyjski król Rimusz (ok. 2278-2270 p.n.e.) wspomina w swej inskrypcji o wielkiej bitwie z wojskami miast Zabala i Adab, w której miał on zabić 15718 wrogów i wziąć do niewoli 14576 jeńców[2]. Oba miasta miały zostać przez niego zdobyte, a ich mury obronne zburzone[2]. Kolejni królowie z dynastii akadyjskiej, Naram-Sin (ok. 2254-2218) i Szar-kali-szarri (ok. 2217-2193 p.n.e.), prowadzili prace budowlane w Zabalam, odbudowując m.in. świątynię Inany (późniejsza Isztar), bogini opiekuńczej tego miasta[2]. Naram-Sin wzniósł też świątynie poświęcone Inanie z Zabalam w innych miastach: Niniwie i Babilonie[2]. Enheduana, siostra Rimusza, poświęciła z kolei świątyni Inany w Zabalam jeden ze swych hymnów świątynnych[5]. Po upadku imperium akadyjskiego Zabalam znalazło się pod kontrolą królów Isin, o czym świadczą zachowane nazwy roczne takich królów jak Ur-Ninurta[6] (ok. 1923-1896 p.n.e.) czy Iter-pisza[7] (ok. 1833-1831 p.n.e.). Następnie miasto to znaleźć się musiało w rękach królów Larsy, gdyż jeden z nich, Warad-Sin (1834-1823 p.n.e.), wspomina w swej inskrypcji o odbudowie Giguna (sum. gi.gun4.na) – świątyni Inany w Zabalam[8]. O istnieniu świątyni o tej nazwie w Zabalam wzmiankują też teksty literackie i religijne, takie jak np. Zejście Inany do świata podziemnego czy Lament nad upadkiem Sumeru i Ur[8]. W pierwszym z nich Giguna w Zabalam jest jedną z siedmiu świątyń, które odwiedza bogini Inana przed zejściem do świata podziemnego[9]. W drugim Giguna w Zabalam wymieniana jest wśród świątyń opuszczonych przez swych bogów[10]. Za panowania Hammurabiego z Babilonu (1792-1750 p.n.e.) miasto Zabalam weszło w skład stworzonego przez niego państwa babilońskiego. Dowód na to znaleźć można w prologu Kodeksu Hammurabiego, gdzie król ten nazywany jest tym, „który przyjmuje do serca polecenia z Zabalam, który cieszy serce Isztar”[11]. Zachowała się też inskrypcja Hammurabiego, w której mówi on o budowie E-zikalama (sum. é.zi.kalam.ma, tłum. „Dom życia kraju”)[12] – świątyni Isztar w Zabalam:

„Po tym jak bogini Inana obdarzyła go pomyślną wróżbą aby rządził Sumerem i Akadem, i umieściła swe wodze w jego rękach, Hammurabi wzniósł świątynię E-zikalama, jej umiłowany dom, dla swej ukochanej Inany w Zabalam, mieście którego ona jest panią”[13]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Borger R., Assyrisch-babylonische Zeichenliste, Neukirchen-Vluyn 1978, s. 202.
  2. ↑ a b c d e hasło Zabala(m), w: Bryce T., The Routledge..., s. 783.
  3. ↑ a b c Stępień M. (tłum.), Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 164.
  4. ↑ a b c d e informacje o stanowisku na stronie Cultural Property Training Resource. cemml.colostate.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)]. (strona Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych dla personelu wojskowego służącego w Iraku)
  5. ↑ The temple hymns (Hymny świątynne Enheduany) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature< - angielskie tłumaczenie (wersy 321-327)
  6. ↑ Year names of Ur-Ninurta na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (nazwa roczna k)
  7. ↑ Year names of Iter-piša na stronie Cuneiform Digital Library Initiative (nazwa roczna a)
  8. ↑ a b George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 92.
  9. ↑ Szarzyńska K., Mity sumeryjskie, Wydawnictwo AGADE, Warszawa 2000, s. 83.
  10. ↑ The lament for Sumer and Urim (Lament nad upadkiem Sumeru i Ur) na stronie Electronic Text Corpus of Sumerian Literature - transliteracja i angielskie tłumaczenie (wers 149)
  11. ↑ Stępień M. (tłum.), Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000, s. 78.
  12. ↑ George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 160.
  13. ↑ Van De Mieroop M., King Hammurabi of Babylon: A Biography, John Wiley & Sons, 2008, s. 13.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • hasło Zabala(m), w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 783.
  • George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993.
  • Stępień M. (tłum.), Kodeks Hammurabiego, Wydawnictwo ALFA, Warszawa 2000.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zabala&oldid=71018587”