Zabytki w Kaliszu

Widok z wieży ratusza na miasto lokacyjne

Zabytki w Kaliszu – na dzień 31 grudnia 2017 w Kaliszu znajdowało się blisko sto obiektów i zespołów obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych.

W czasach Królestwa Polskiego w Kaliszu działali m.in. Sylwester Szpilowski i Franciszek Reinstein, według projektów których wzniesiono szereg monumentalnych budowli o surowych formach klasycystycznych.

Architektura sakralna

Zespoły klasztorne

Katedra św. Mikołaja Biskupa

Zespół klasztorny oo. franciszkanów

• dawny zespół klasztorny kanoników laterańskich, ul. Kanonicka 5:
  • katedra św. Mikołaja Biskupa z 1257, gotycka, z neogotycką wieżą z 1883
  • klasztor (obecnie dom parafialny) z 1448, gotycki
• franciszkański zespół klasztorny, ul. Sukiennicza 7:
  • kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika z 1283, gotycki z barokowym szczytem
  • klasztor z połowy XIV w., obecnie barokowy
• pobernardyński zespół klasztorny (obecnie jezuici), ul. Stawiszyńska 2:
  • kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z 1607, renesansowy, z rokokową polichromią
  • klasztor z 1622, barokowy
  • dzwonnica z 1765, barokowa
• poreformacki zespół klasztorny (obecnie nazaretanki), ul. Śródmiejska 43:
  • kościół św. Józefa i św. Piotra z Alkantary z 1673, barokowy
  • klasztor z 1673, barokowy
  • kaplica św. Jana Nepomucena z 1736, barokowa

Kościoły

Bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

• bazylika kolegiacka Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1353, barokowa z cudownym obrazem św. Rodziny, pl. św. Józefa 7
  • dzwonnica z 1820
  • dom parafialny z 1818, klasycystyczny, pl. Jana Pawła II 3
• pojezuicki kościół św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa z 1597, bazylikowy, barokowy, ul. Kolegialna 2
• kościół św. Michała Archanioła z 1887, neogotycki, ul. Dobrzecka 186
  • plebania z 1875, ul. Dobrzecka 193
• kościół św. Gotarda z 1910, neogotycki, ul. Częstochowska 51
• kościół św. Wojciecha z 1798, drewniany, z barokowym ołtarzem, ul. Bolesława Pobożnego 103

Pozostałe

• cerkiew prawosławna Świętych Apostołów Piotra i Pawła z 1930, neoromańska, ul. Niecała 1
• kaplica św. Barbary z połowy XIX w., ul. Szczypiornicka 70

Cmentarze

Nowy cmentarz żydowski

• zespół cmentarzy przy Rogatce:
  • cmentarz ewangelicko-augsburski (Góra Luterska) z 1689, ul. Harcerska 2
  • cmentarz grecko-prawosławny (Grecka Góra) z 1786, ul. Górnośląska 8
  • Cmentarz Miejski z 1807, ul. Górnośląska 1
• nowy cmentarz żydowski z 1896, ul. Podmiejska 23
• Ukraiński Cmentarz Wojskowy z 1914, ul. Ukraińska

Budynki użyteczności publicznej

Ratusz

• Ratusz z 1924, neoklasycystyczny, Główny Rynek 20
• pałac Komisji Wojewódzkiej Kaliskiej z 1584 i 1824, klasycystyczny, pl. św. Józefa 5
• gmach kolegium jezuickiego (obecnie biura urzędów administracji publicznej) z XVII w., ul. Kolegialna 4
• Pałac Trybunalski z 1824, klasycystyczny, al. Wolności 13
• gmach Kaliskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu (obecnie Sąd Okręgowy i Rejonowy) z 1913, al. Wolności 11
• gmach Banku Pekao z 1912, ul. Śródmiejska 29
• gmach Narodowego Banku Polskiego z 1922, pl. Bogusławskiego 2
• Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego z 1936, noeklasycystyczny, pl. Bogusławskiego 1
• budynek Kasy Gubernialnej (obecnie Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej) z 1909, ul. Kościuszki 12
• gmach I Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka z 1819, klasycystyczny, ul. Grodzka 1
• gmach III Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika z 1902, ul. Kościuszki 10
• rogatka wrocławska z 1828, klasycystyczna, ul. Śródmiejska 36

Architektura przemysłowa

Dawna Fabryka Fortepianów i Pianin Arnolda Fibigera

• fabryka sukna Beniamina Repphana (obecnie budynki mieszkalne) z 1825, pl. Kilińskiego 13, ul. Warszawska 1-9
• Fabryka Fortepianów i Pianin Arnolda Fibigera (obecnie biurowiec Calisia One) z 1898, ul. Chopina 9
• wieża ciśnień z 1935, ul. Górnośląska 66a

Architektura wojskowa

• budynek Korpusu Kadetów (obecnie Centrum Kultury i Sztuki) z 1825, ul. Łazienna 6
• budynek administracji wojskowej Korpusu Kadetów (obecnie Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka) z 1798, ul. Łazienna 6
• komenda garnizonu (obecnie NZOZ „Rogatka Kaliska”) z 1842, ul. Śródmiejska 34
• koszary wojskowe (obecnie gmach główny Akademii Kaliskiej) z 1. połowy XIX w., ul. Nowy Świat 4
• koszary Godebskiego z 1. połowy XIX w., klasycystyczne, ul. Babina 16
• koszary wojskowe (obecnie Kampus Mundurowy WSKiP) z 1815, ul. Wrocławska 193-195

Fortyfikacje

Fragment murów miejskich z basztą „Dorotka”

• fragmenty murów miejskich z XIV w.
  • baszta „Dorotka”, pl. Jana Pawła II
• Przedmoście Kalisz z 1939:
  • schron bojowy nr 10, ul. Gościnna
  • schron bojowy nr 11, ul. Gościnna

Budynki mieszkalne

Wille

Villa Calisia

• willa Fibigerów z 2. połowy XIX w., ul. Chopina 9a
• willa z 2. połowy XIX w., ul. Fabryczna 1b
• willa Ludwika Müllera z 1912, ul. Kościuszki 8
• willa (obecnie biblioteka) z 1925, ul. Legionów 66
• willa z 1936, ul. Niecała 5
• willa (obecnie przedszkole) z 1930, ul. Warszawska 8
• willa (obecnie kuria diecezji kaliskiej) z 1911, ul. Widok 80-82
• Villa Calisia z 1905, al. Wolności 4

Kamienice

Dawny Hotel Wiedeński

Kamienica przy Głównym Rynku 4

Kamienica przy placu św. Józefa 1

Dom Pod Aniołami

• kamienica z 1. połowy XIX w., ul. Babina 1
• kamienica z oficyną z 1820, ul. Babina 2
• kamienica z 1820, ul. Babina 9
• kamienica (dawny Hotel Wiedeński) z 1847, ul. Garbarska 1, ul. Kanonicka 6
• kamienica z 1925, Główny Rynek 3
• kamienica z 1824, Główny Rynek 4
• kamienica z oficynami z 2. połowy XIX w., ul. Grodzka 11
• kamienica z 1920, pl. św. Józefa 1
• kamienica z 1934, pl. św. Józefa 10
• kamienica z połowy XIX w., ul. Kadecka 1
• kamienica z 1924, ul. Kanonicka 1
• kamienica z 1920, ul. Kanonicka 4
• kamienica z początku XX w., pl. Kilińskiego 2
• pałac Puchalskich z 1831, pl. Kilińskiego 4
• kamienica Szrajera z 1905, ul. Kościuszki 9
• kamienica z połowy XIX w., ul. Łazienna 13
• Dom Pod Aniołami z 1836, ul. Mostowa 4
• kamienica z 1921, ul. Niecała 8
• kamienica z 1860, Nowy Rynek 5
• kamienica z 1. połowy XIX w., ul. Nowy Świat 8
• kamienica z 1. połowy XIX w., ul. Nowy Świat 10
• kamienica z połowy XIX w., ul. Nowy Świat 12
• kamienica z 1901, ul. Podgórze 8
• kamienica z 1931, ul. Pułaskiego 16
• kamienica z oficyną z 1925, ul. Pułaskiego 18
• kamienica z oficyną z 1911, ul. Pułaskiego 24
• kamienica z 1918, ul. św. Stanisława 1-3
• kamienica z 1824, ul. św. Stanisława 6
• kamienica (dawny Hotel Polonia) z 1937, ul. św. Stanisława 9
• kamienica z 2. połowy XIX w., ul. Stawiszyńska 33
• kamienica z 1927, ul. Śródmiejska 4
• kamienica z oficynami z 1926, ul. Śródmiejska 13
• kamienica z oficyną z 1925, ul. Śródmiejska 14
• kamienica z oficyną z 1920, ul. Śródmiejska 33
• kamienica z połowy XIX w., ul. Wodna 1
• kamienica z połowy XIX w., ul. Wodna 3
• kamienica z połowy XIX w., al. Wolności 9a
• kamienica z oficyną z 1920, al. Wolności 16
• kamienica z oficyną z 1918, al. Wolności 19
• kamienica z oficyną z 1902, al. Wolności 21
• kamienica z oficynami z 1920, ul. Zamkowa 9
• kamienica z oficynami z 1860, ul. Zamkowa 13
• kamienica z 1925, ul. Zamkowa 14
• kamienica z 1. połowy XIX w., ul. Zamkowa 21

Zespoły dworskie

Dwór na Majkowie

• zespół dworski na Majkowie, ul. Tuwima 10:
  • dwór z końca XVIII w.
  • park z początku XIX w.
• zespół dworski w Sulisławicach, ul. Romańska 146:
  • dwór z 2. połowy XVIII w.
  • park z 1805

Pozostałe

• gmach więzienia z 1844, ul. Łódzka 2
• przytułek dla starców (obecnie Hotel Calisia) z 1855, ul. Nowy Świat 3
• dworek z 1. połowy XIX w., ul. Stawiszyńska 16
• chałupa z 1888, ul. Częstochowska 125

Inne zabytki

Park Miejski

• układ urbanistyczny miasta lokacyjnego
• Park Miejski, najstarszy publiczny park miejski w Polsce, założony w 1798
• park w Szczypiornie z połowy XIX w.
• aleja Wolności, wytyczona w 1800
• most Kamienny, najstarszy istniejący most w Kaliszu, wzniesiony w latach 1824–1825

Bibliografia

• Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2018-07-08] .
• Portal mapowy NID. mapy.zabytek.gov.pl. [dostęp 2018-07-08].
• Gminna ewidencja zabytków miasta Kalisza. bip.kalisz.pl, 2018-05-30. [dostęp 2018-07-08].