Zakliniec mniejszy
| Platycerus caraboides | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
_(9500974845).png)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
zakliniec mniejszy | ||
| Synonimy | |||
| |||
_(3029787386)_(2).jpg)
Zakliniec mniejszy[1], zakliniec[2] (Platycerus caraboides) – gatunek chrząszcza z rodziny jelonkowatych i podrodziny Lucaninae. Zasiedla lasy liściaste i mieszane Palearktyki. Larwy rozwijają się w leżaninie oraz próchniejących pniach i pniakach. Owady dorosłe latają w dni słoneczne.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został w 1758 roku przez Karola Linneusza jako Scarabaeus caraboides[3]. W jego obrębie wyróżnia się dwa podgatunki[4][3]:
- Platycerus caraboides caraboides (Linnaeus, 1758)
- Platycerus caraboides caerulosus Didier et Séguy, 1953
Opis[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o ciele długości od 9[5] do 14 mm[2], wydłużonym i przypłaszczonym[6], smuklejszym niż u pokrewnego zaklińca wiosennego. Ubarwienie jego jest metaliczne, opalizująco połyskujące; może być ciemnoniebieskie, zielononiebieskie, zielone, niebieskofioletowe, fioletowe, niebieskoczarne, czarne lub brunatne, przy czym odnóża zwykle są czarne, ale mogą być też rdzawobrązowe[5][2]. Często przedplecze ma inną barwę niż pokrywy. Powierzchnię głowy cechuje silne punktowanie i rzadkie, jasne owłosienie. Żuwaczki u obu płci są krótkie; u samicy zakrzywione pod prawie prostym kątem, a u samca łukowato. Wewnętrzna krawędź żuwaczki samca ma dwa zęby u nasady, dalej wcięcie, a za nim część blaszkowatą z pięcioma tępymi ząbkami[5]. Czułki ma trochę kolankowato załamane[6], zwieńczone czteroczłonowymi buławkami. Nierównomiernie gęsto punktowane przedplecze ma zaokrąglone i nieco karbowane brzegi boczne oraz prostą i obrzeżoną przy pomocy listewki krawędź tylną. Tarczka jest szeroka, krótka i zaokrąglona. Punktowanie na pokrywach jest silne, bardzo gęste, miejscami zlane w poprzeczne zmarszczki. Brzegi boczne pokryw są prawie równoległe, zaopatrzone w małe ząbki barkowe. Błyszczącą spodnią powierzchnię ciała porasta relatywnie gęste, przylegające owłosienie. Przednia para odnóży ma golenie z rzędem drobnych ząbków, dwoma większymi i ostrymi zębami wierzchołkowymi oraz listwą na stronie spodniej, zwieńczoną ostrym zębem[5].
Biologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Cykl rozwojowy trwa 3–4 lata[5]. Larwy żerują w przegrzybiałym drewnie. Rozwijają się w odłamanych gałęziach oraz spróchniałych pniach i pniakach drzew i krzewów: dębów, buków, grabów, lip, leszczyn, jarzębin, brzóz i osik[5][7]. W związku z tym zagraża im usuwanie leżaniny w ramach gospodarki leśnej[1].
Imagines opuszczają poczwarki późnym latem, ale pozostają w komorach poczwarkowych do następnego roku[7]. Pojaw owadów dorosłych przypada na wczesną wiosnę, zwykle na kwiecień[5][2]. Żerują na młodych liściach, pąkach i pędach nisko położonych gałęzi oraz na wyciekającym z uszkodzonych roślin soku. Do lotu przystępują w dni słoneczne[2][7].
Owad palearktyczny[5][8], zasiedlający lasy liściaste i mieszane[1]. Podgatunek nominatywny występuje w Europie i na Bliskim Wschodzie[5][3]. W tej pierwszej znany jest z Albanii, Austrii, Białorusi, Belgii, Bośni i Hercegowiny, Bułgarii, Chorwacji, Czarnogóry, Czech, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Litwy, Luksemburgu, Łotwy, Macedonii Północnej, Mołdawii, Niemiec, Norwegii, Polski, Rumunii, Rosji, Słowacji, Słowenii, Szwecji, Szwajcarii, Ukrainy, Węgier i Włoch. Niepewne dane pochodzą z Wielkiej Brytanii[3]. W Polsce występuje od nizin do około 750 m n.p.m. (po strefę buczyn)[5][7]. Podgatunek P. c. caerulosus występuje w Chinach[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Zakliniec mniejszy. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody. [dostęp 2019-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-27)].
- ↑ a b c d e Jiří Zahradník: Przewodnik: Owady. Warszawa: Multico, 2000, s. 180.
- ↑ a b c d Platycerus caraboides. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2019-01-22].
- ↑ P. Schoolmeester, Platycerus, Roskov Y. i inni red., [w:] Scarabs: World Scarabaeidae Database (version 2018-11-01) w: Species 2000 & ITIS Catalogue of Life, Species 2000: Naturalis, Leiden, Holandia 2019 [dostęp 2019-01-21].
- ↑ a b c d e f g h i j Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 26-27 Jelonkowate – Lucanidae, Modzelatkowate – Trogidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1983, s. 3–17.
- ↑ a b Brett C. Ratcliffe: Lucanidae Latreille, 1804. W: American Beetles, Volume II: Polyphaga: Scarabaeoidea through Curculionoidea. Ross H. Arnett Jr., Michael C. Thomas, Paul E. Skelley, J. Howard Frank (red.). CRC Press, Taylor & Francis Group, 2002, s. 6–9.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska: Chrząszcze – Coleoptera. Scarabaeoidea, Dascilloidea, Byrrhoidea i Parnoidea. 1983, seria: Katalog Fauny Polski t. XXIII z. 9.
- ↑ a b Y. Imura. Taxonomic position of Platycerus caerulosus (Coleoptera, Lucanidae). „Gekkan-Mushi”. 280, s. 2–5, 1994.