Zamek Beckov

Zamek Beckov

Panorama zamku
Państwo	Słowacja
Kraj	trenczyński
Miejscowość	Beckov
Typ budynku	zamek
Ukończenie budowy	XIII w.
Położenie na mapie kraju trenczyńskiego Zamek Beckov
Położenie na mapie Słowacji Zamek Beckov
48°47′28″N 17°53′56″E
Strona internetowa

Zamek Beckov (słow. Beckovský hrad, wcześniej Castrum Blundix, Blundus, Blondich, Bolondus, Bulunduz, Bolondóc) – rozległe ruiny zamku, położonego nad wioską o tej samej nazwie, administracyjnie w powiecie Nowe Miasto nad Wagiem.

Zamek jest bardzo dobrze widoczny z nieodległej autostrady D1.

Historia

Podgrodzie i główna brama wejściowa na dolny dziedziniec

Ruiny zachodniego pałacu i zachodniej baszty

Ruiny północnego pałacu

Ruiny kaplicy (przed rekonstrukcją)

Widok z lotu ptaka

Zamek wznosi się na 70-metrowej wapiennej skale, na wysokości 245 m n.p.m. Kronika węgierska Gesta Hungarorum z XII wieku wspomina już o nim jako o starej twierdzy, lecz być może chodziło o wcześniejszy obiekt, a badania archeologiczne potwierdzają istnienie osadnictwa w tym miejscu już w kulturze lateńskiej. Dzisiejszy, kamienny obiekt zbudowano prawdopodobnie w XIII wieku.

Zamek był jednym z licznych zamków położonych nad Wagiem i strzegącym brodu oraz granic Królestwa Węgier. O jego sile świadczy fakt, że nie został zdobyty przez Mongołów w 1241 roku. Początkowo był w rękach węgierskich monarchów, ale w 1296 roku dostał się w ręce Mateusza Czaka (słow. Matúš Čák III Trenčiansky, węg. Máté Csák), najpotężniejszego z ówczesnych węgierskich arystokratów, przez pewien okres de facto samodzielnego władcy na tych terenach. Czak przebudował zamek na swoją rezydencję, zamek i położone pod nim miasteczko stało się znanym centrum handlu i rzemiosła.

Po śmierci Czaka w 1321 zamek ponownie stał się majątkiem królewskim i administrowali nim kasztelanowie. Według niektórych źródeł w 1379 roku zamek i dobra Beckov uzyskała od króla rodzina Bánffy (Bánfi), za swoją wierną służbę. Od 1388 roku zaczyna się najlepszy okres w historii budowli – otrzymał go wówczas Ścibor ze Ściborzyc – przebudował on Beckov w gotyckim stylu, dobudował nowe obiekty bogato zdobione architektonicznymi detalami i malowidłami.

W 1414 zamek odziedziczył syn, Ścibor Ściborowic – nie miał on męskiego potomka, więc część jego majątku odziedziczyła córka Katarzyna, jednak bez samego zamku. Wróciła ona w rodzinne strony jako żona Pala Bánffy’ego, któremu podarował go król w 1437 roku. Beckov pozostał w rękach tej rodziny aż do wymarcia rodu; ostatni męski przedstawiciel poległ w 1594 w jednej z bitew z Turkami. Wcześniej, w XVI wieku, zamek został dodatkowo obwarowany i przebudowany w stylu renesansowym, podobnie miasteczko zostało otoczone murami miejskimi i fosą. Dzięki temu odparto atak armii osmańskiej w 1530, a w 1599 obroniono się przed ich sojusznikami – Tatarami, którzy zdołali jedynie spalić samą miejscowość. Był to też ostatni przykład świetności zamku, który w XVII wieku został zaniedbany i opustoszał, a majątek rodziny po 1646 roku, kiedy to zmarł ostatni potomek Bánffyych, podzielono wśród wielu dziedziców.

W 1729 w miasteczku wybuchł pożar, który przeniósł się na zamek i zniszczył wnętrza oraz dachy – nieodbudowany, od tego czasu niszczał coraz bardziej, aż zostały z niego tylko ruiny.

Jeszcze pod koniec XIX wieku na zamkowych ścianach widoczne były duże fragmenty dekoracji, z powodu których w dawnej kaplicy zamontowano prowizoryczny dach, który jednak z czasem także zniszczał. Dopiero w latach 70. XX wieku ruiny doczekały się zainteresowania specjalistów i władz – w 1970 zostały uznane za Narodowy Zabytek Kultury (słow. Národná kultúrna pamiatka), a do 1976 roku przeprowadzono rozległe prace archeologiczne oraz konserwacyjne, jednak, w przeciwieństwie do wielu innych zamków słowackich, nie dokonano jego odbudowy, a jedynie zabezpieczono istniejące pozostałości.

W latach 90. został udostępniony publiczności do zwiedzania (w okresie kwiecień-listopad). Kolejne prace konserwacyjne wraz z częściową rekonstrukcją ruiny przeszły w latach 2010-2012.

Architektura

Zamek składał się z trzech części – najważniejszy był górny zamek, położony w północnej części kompleksu.

Na teren ruin wchodzi się przez resztki barbakanu, który styka się z pozostałościami murów miejskich dzisiejszej wsi. W dawnej wieży strażniczej z XIV wieku znajduje się kasa oraz punkt widokowy. Przedgrodzie z XV wieku kończy brama (w przeszłości w tym miejscu było główne wejście do zamku), prowadząca do gotyckiego dziedzińca zamku dolnego, na którym, po ostatniej rekonstrukcji, stanęły budynki mieszczące m.in. niewielkie muzeum. Dziedziniec otoczony jest murami obronnymi z XIV wieku. W północnej części dolnego zamku, oddzielonej od dziedzińca, znajduje się studnia z XIV stulecia.

Górny zamek został częściowo zrekonstruowany podczas ostatnich prac – dotyczy to m.in. kaplicy z 1410 roku, którą ponownie nakryto dachem. W południowej części górnego zamku zachował się kwadratowy donjon z XII/XIII wieku (jedna z najstarszych części kompleksu), trzy baszty – zachodnia, wschodnia z XV wieku oraz renesansowa, artyleryjska z wieku XVI. Największą powierzchnię mają dwa pałace – zachodni, wybudowany przez Ścibora ze Ściborzyc oraz północny z XV wieku. Na głównym dziedzińcu, powstałym w tym samym czasie co kaplica, znajduje się cysterna na wodę z XV wieku, a całość dopełniają zabudowania gospodarcze, starsze o jedno stulecie oraz trzeci, niewielki pałac w pobliżu kaplicy.

Kirkut

Pod murami zamku, niedaleko dolnej bramy, znajduje się niewielki cmentarz żydowski, przedzielony drogą prowadzącą z wioski na dwie części. Jest to jedna z najbardziej malowniczych nekropolii żydowskich w kraju i powstała pod koniec XVII wieku.

Starsza część, przy murach, posiada około 80 nagrobków, głównie z XIX wieku i starszych. Młodsza część, położona wyżej, to około 100 nagrobków z pierwszej połowy XX wieku. Od 1991 roku kirkut także jest Narodowym Zabytkiem Kultury.

Bibliografia

• Wiesława Rusin, Barbara Zygmańska: Słowacja. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2006. ISBN 83-7304-679-8.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Hrad Beckov. hrad-beckov.sk. [dostęp 2013-05-24]. (słow.).
• Informacje o zamku na stronie Hrady.sk. hrady.sk. [dostęp 2013-05-24]. (słow.).
• Informacje o zamku na stronie Hrady.cz. hrady.cz. [dostęp 2013-05-24]. (cz.).
• Mapa zamku. zamky.sk. [dostęp 2013-05-24]. (słow.).