Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie
Symbol zabytku nr rej. P/78 z 25.07.1957 (zamek kapituły)
Ilustracja
Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Pieniężno

Pierwszy właściciel

Kapituła warmińska

Położenie na mapie Pieniężna
Mapa konturowa Pieniężna, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie”
Położenie na mapie gminy Pieniężno
Mapa konturowa gminy Pieniężno, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie”
Ziemia54°14′00″N 20°07′25″E/54,233333 20,123611

Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie – mieści się na wzniesieniu nad Wałszą, przy ulicy Rynek. Zachował się dom główny od zachodu oraz zrujnowane skrzydło gospodarcze od północy.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W 1282 r. wymieniony został pruski gród Mehlsack. W 1288 r. w posiadanie okolic Pieniężna weszła warmińska kapituła katedralna. Zamek został zbudowany przez biskupów warmińskich w 1 połowie XIV wieku w stylu gotyckim, na planie zbliżonym do trapezu. Składał się z głównego skrzydła mieszkalnego wzniesionego od zachodu, skrzydła gospodarczego oraz dziedzińca, obwiedzionych murem.

W pierwszej fazie budowlanej powstały mury magistralne istniejącego do dziś skrzydła zamkowego, jednak bez podziałów wewnętrznych (rekonstrukcję pierwotnego podziału wnętrza uniemożliwiają przekształcenia, jakie zaszły w XV w. i w dobie nowożytnej). Skrzydło to w swojej początkowej formie było też o kondygnację niższe niż obecnie. Po wschodniej stronie domu zamkowego wytyczono trapezoidalny dziedziniec i wzniesiono bramę, podobnie jak w Braniewie prowadzącą wprost do miasta[1].

W 1414 podczas Wojny głodowej między Królestwem Polskim i Zakonem Krzyżackim zamek został spalony. W połowie XV wieku rozpoczęto gruntowną rozbudowę, w wyniku której dobudowano cztery skrzydła. Zamek nie posiadał wieży głównej. Kolejne zniszczenia miały miejsce w 1455 podczas Wojny trzynastoletniej, gdy zamek zdobyli Krzyżacy i następnie został odbity przez Polaków, którzy wzięli do niewoli 60 Krzyżaków[2]. Od 1466 roku Pieniężno należało do Polski wchodząc w skład biskupstwa warmińskiego. Po odbudowie, od października 1518 roku do marca 1519 roku na zamku mieszkał Mikołaj Kopernik, który wyjeżdżał z niego na kontrole okolicznych wsi należących do kapituły warmińskiej. Podczas wojny z Polską zamek został zdobyty w marcu 1520 roku przez oddziały Zakonu krzyżackiego, mimo zaciekłej obrony polskiej załogi dowodzonej przez Jana Kostelaka i Wawrzyńca Bieniaszewskiego[2]. W latach 1589-1599 zarządcą zamku był książę Siedmiogrodu Andrzej Batory, bratanek króla Polski Stefana Batorego.

W 1626 roku zamek zajęły wojska szwedzkie, jednak w 1627 roku odbił go hetman Stanisław Rewera Potocki[2]. Po dokonanych przez nich zniszczeniach zamek został podniesiony z ruin około 1640 roku i odbudowany w stylu barokowym. W 1772 roku zamek przestał być własnością kapituły warmińskiej i opuszczony popadał w ruinę. Około 1870 roku rozebrano skrzydło wschodnie i południowe oraz bramę z murami od strony miasta. Pozostałe skrzydła przebudowo na potrzeby administracji i sądu pruskiego zaborcy. Po 1920 roku zamek zaadaptowano na szkołę i niewielkie muzeum regionalne[3]. W 1945 roku zamek został spalony przez Armię Czerwoną i mimo prowizorycznego zabezpieczenia w 1958 roku, od tego czasu pozostaje w ruinie. Zachowały się ruiny głównego domu zamkowego (skrzydła północnego) oraz piwnice ze sklepieniami gotyckimi. Od 2000 roku zamek jest własnością osoby prywatnej z Częstochowy. W 2014 roku Sąd Rejonowy w Braniewie wydał wyrok nakazujący zwrot zamku gminie[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wojciech Wółkowski, Początki zamków warmińskich – problem pierwotnych układów funkcjonalno-przestrzennych zamków dominium warmińskiego do połowy XIV w., „Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w.” [dostęp 2019-08-20] (ang.).
  2. a b c Bartosz Dawida, Pieniężno - Średniowieczny zamek kapituły warmińskiej, później przebudowany (Zamki Polskie), zamki.res.pl [dostęp 2018-10-31].
  3. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 115
  4. Gmina odzyska Zamek Kapituły Warmińskiej w Pieniężnie, ro.com.pl [dostęp 2017-01-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]