Zamek Spiski
![]() | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Rozpoczęcie budowy |
przełom XI / XII w. |
Położenie na mapie kraju koszyckiego ![]() | |
Położenie na mapie Słowacji ![]() | |
![]() | |
Strona internetowa |
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
![]() | |
Państwo | |
---|---|
Typ |
kulturowy |
Spełniane kryterium |
IV |
Numer ref. | |
Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
Historia wpisania na listę | |
Wpisanie na listę |
1993 |
Dokonane zmiany |
2009 |
Zamek Spiski[1] (słow. Spišský Hrad, węg. Szepesi vár, niem. Zipser Burg, łac. Arx Scepusiensis) – kompleks zamkowy na Słowacji z przełomu XI i XII wieku jest zaliczany do największych tego typu budowli w środkowej Europie, cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 25ha. Obecnie większość zamku jest zrujnowana, część murów obronnych została odbudowana współcześnie. Zamek położony jest na terenie Żehry (Žehra), która należy do najstarszych miejscowości na Spiszu. W 1993 roku został wpisany wraz z okolicą na listę światowego dziedzictwa UNESCO (zob. Levoča, Spišský Hrad i okoliczne zabytki). W odbudowanej części zamku mieści się niewielkie muzeum.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki budowy średniowiecznego grodu na trawertynowym wzgórzu sięgają początku XII wieku. Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1120 roku[2]. Na początku pełnił on funkcję twierdzy granicznej na północnej granicy wczesnofeudalnego państwa węgierskiego.
W drugiej połowie XV wieku wykonał jego przebudowę nowy właściciel Stefan Zápolya, który chciał stworzyć reprezentacyjną siedzibę szlachecką. W kompleksie zamkowym wybudował pałac, salę rycerską i kaplicę świętej Elżbiety. Na zamku urodził się jego syn Jan, późniejszy król Węgier.
Od XVI w. do 1636 r. zamek był siedzibą żupanów spiskich z rodu Turzonów, następnie Zápolyów, później objął go we władanie ród Csaky, który zlecił ostatnie prace budowlane na górnym zamku[2].
W 1780 doszło do pożaru, a zamek zamienił się z czasem w ruiny. Ostatni właściciele opuścili zamek w 1948, a w 1961 został uznany za Narodowy Pomnik Kultury (Národná Kultúrna Pamiatka). Całkowitemu spustoszeniu zamku zapobiegli konserwatorzy zabytków. W 1970 roku rozpoczęto wymagającą pod względem technicznym konserwację fortyfikacji i pałaców zagrożonych niestabilnością podłoża skalnego.
W kompleksie zamkowym są aktualnie umieszczone ekspozycje muzealne Muzeum Spiskiego poświęcone historii zamku, broni średniowiecznej i prawu feudalnemu.
Po okolicy Zamku Spiskiego prowadzi spacerowa ścieżka dydaktyczna Sivá Brada – Dreveník. Turyści na ośmiu przystankach mogą zapoznać się z historią okolicy, jak również z ciekawostkami przyrodniczymi.
Dostęp: samochodem na parking przed zamkiem, stamtąd pieszo około 10 min; pieszo z gminy Spišské Podhradie około 1 godz.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Polski egzonim przyjęty na 111. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b Spišský Hrad [dostęp 2021-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-15] (słow.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zamek Spiski (wersja polska)
- Zamek Spiski – Korona Spiszu (Słowacja) (pol.). [dostęp 3 lipca 2016].zły zapis daty dostępu